“CBD is nu eenmaal geen vitamine C”

Wiet als medicijn

In menig grote stad struikel je over de coffeeshops, en CBD-olie met vrolijke wietblaadjes op de fles staat gewoon in de schappen bij de drogist. Maar over wiet als medicijn wordt of lacherig of moeilijk gedaan. Arno Hazekamp doet al jaren onderzoek naar de toepassing van medicinale cannabis en hoopt vooral iedereen de ogen te kunnen openen voor de mogelijkheden én de risico’s.

Wat is wat?

• CBD staat voor cannabidiol. Deze stof komt voor in de cannabisplant en is een van de stoffen met een bewezen medicinale werking. Je kunt er niet high van worden. CBD is de werkzame stof in CBD-olie.
• THC (delta-9-tetrahydrocannabinol) heeft ook een bewezen medische werking, maar hier kun je wel high van worden. THC zit naast CBD in (medicinale) wiet/cannabis en wietolie.
• Beide stoffen lijken erg op lichaamseigen stoffen die van invloed zijn op ons cognitief functioneren, immuunsysteem en motorische controle.

Hoe ben je ooit in het onderzoek naar medicinale wiet terechtgekomen?

“Dat heb ik aan Els Borst, voormalig minister van Volksgezondheid, te danken. Haar man had indertijd kanker en hoorde over het gebruik van cannabis om onder meer misselijkheid bij chemotherapie te verminderen, maar niemand wist hoe het werkte. Els Borst besloot dat er maar eens wetenschappelijk onderzoek moest komen. Ik was op de juiste plek, op het juiste moment. Laboratoria die onderzoek doen naar de medische toepassing van geneeskrachtige planten zijn een zeldzaamheid in Nederland. Maar de Universiteit Leiden heeft er nog een en ik was op zoek naar promotieonderzoek naar niet zomaar een oerwoudplantje, maar eentje met maatschappelijk relevantie. Toen gesproken werd over onderzoek naar medicinale cannabis, moest de professor meteen aan mij denken. Dus dankzij Els Borst zit ik hier.”

In hoeverre is de werkzaamheid van medische cannabis bewezen?

“Wat wetenschappelijk als een paal boven water staat, is dat slapeloosheid, misselijkheid, overgeven, chronische pijn, gebrek aan eetlust, angst en onrust sterk kunnen verminderen door het gebruik van cannabis. Vooral voor mensen die chronisch ziek zijn en bij wie geen enkele therapie of medicatie aanslaat, kan wiet de kwaliteit van leven sterk verbeteren. Het geneest niet, maar vermindert symptomen. Als je altijd chronische pijn hebt of continu misselijk bent en niets helpt, dan is het toch mooi dat medicinale wiet de ruwe randjes eraf haalt. Vergis je niet, het gaat hier om tienduizenden Nederlanders. Mensen met kanker, MS, epilepsie, chronische pijn, parkinson. Zij krijgen overigens niet zomaar een receptje voor medicinale cannabis, dat gebeurt pas als je alle andere behandelingen en medicijnen zonder succes hebt geprobeerd en er geen vooruitzicht bestaat op beterschap. Het zijn vaak mensen die wanhopig zijn.”

Vind je dat cannabis als medicijn ingeburgerd is in Nederland?

“Nee, er wordt nog steeds vaak lacherig over gedaan en die CBD-oliën bij de drogist met vrolijke wietblaadjes op de verpakking houden dat stigma van cannabis als lifestyledrug alleen maar in stand. Patiënten zijn daarvan de dupe. Medicinale wiet kun je namelijk alleen op doktersrecept krijgen, maar niet elke arts in Nederland is bereid om het voor te schrijven, omdat ze denken dat je er high van wordt of er verslaafd aan raakt. Nu word je van wiet ook high en is het gebruik ervan ook mogelijk verslavend, maar dat is bij bijvoorbeeld morfine ook het geval en dat schrijven artsen wel voor als pijnstiller.”

“In CBD-olie zit helemaal geen THC en toch denken sommige artsen dat je ook daar high van kunt worden. Vanwege die vooroordelen moeten mensen die al chronisch ziek zijn en weinig energie hebben, vaak ook nog in discussie met hun arts. En als je al een recept krijgt, dan zijn de kosten van medicinale wiet of medicinale CBD-olie voor eigen rekening en dat kan oplopen tot honderden euro’s per maand. Veel mensen hebben daar geen zin in en gaan dan liever naar de coffeeshop om de hoek of halen CBD-olie bij de drogist.”

En waarom zouden ze ook niet?

“Allereerst is er totaal geen controle op de kwaliteit. Daardoor kan de concentratie van de werkzame stoffen in wiet uit de coffeeshop of CBD-olie van de drogist sterk verschillen. Daarom laat de overheid medicinale cannabis produceren bij een specifieke teler, die gestekte plantjes binnen op glaswol kweekt onder steeds dezelfde klimatologische omstandigheden. Zodoende kun je garanderen dat in elke plant dezelfde hoeveelheid werkzame stof zit en dat de cannabis vrij is van schimmels, pesticiden en andere ongezonde stoffen.”

Is het volgens recept gebruiken dus altijd beter dan zelfzorg?

“Als je medicinale cannabis of medicinale CBD-olie gebruikt, heeft de apotheker zicht op je medicijngebruik en op eventuele interacties met andere geneesmiddelen. Het gebruik van CBD-olie is soms een heilig geloof. Ik ken mensen met kanker die liters CBD-olie gebruiken en afzien van chemo en verdere behandeling en die uiteindelijk sterven. Had dat anders kunnen lopen als er betere informatie beschikbaar was geweest? Ik ben geen voorstander van zelfdokteren, niet op die manier. CBD kan een sterke werking hebben en is nu eenmaal geen vitamine C. Overigens ben ik ook niet tégen CBD-olie als zelfzorgmiddel, mits de kwaliteit goed is en mensen het niet te pas en te onpas slikken. Je moet een weloverwogen beslissing kunnen maken. Ik hoop vooral dat mijn onderzoek bijdraagt aan verantwoord gebruiken van de medicinale stoffen uit cannabis.”

CBD-olie bij de drogist is echt ‘booming’. Hoe komt dat?

“Dat succes komt vooral doordat je op stoffen uit cannabis geen patent kunt aanvragen en er dus heel goedkoop CBD-olie gemaakt kan worden. Het wordt bovendien verkocht als Haarlemmerolie, goed tegen bijna alles. Ik wil helemaal niet de hippe, leuke cannabisdeskundige uithangen, want ‘Baat het niet, dan schaadt het niet’ gaat hier zeker niet op. We weten dat in cannabis stoffen zitten zoals THC en CBD, die kunnen aangrijpen op receptoren in de hersenen en het immuunsysteem. Daardoor doen ze ook echt iets! Er zitten echter altijd twee kanten aan de medaille. Als stoffen zo’n krachtige uitwerking hebben, dan kunnen ze ook bijwerkingen hebben. Voor planten is dat niet anders dan voor medicijnen van de farmaceutische industrie. Wat dat betreft ben ik toch een spelbreker en moet ik enthousiastelingen soms teleurstellen: natuurlijk is geen synoniem voor onschuldig.”

Kun je ook wiet gebruiken zonder te blowen?

“Roken heeft tegenwoordig vaak niet meer de voorkeur, omdat het ongezonder is. Een andere manier om wiet te gebruiken is met verdampers. Daarbij vindt geen verbranding plaats, maar adem je de werkzame stoffen wel in. Er zijn echter een hoop verdampers op de markt die niet zijn getest. Van die apparaten weten we niet of ze eigenlijk wel goed werken en welke stoffen er vrijkomen bij verhitting. Er is slechts één verdamper in Nederland medisch goedgekeurd. Verder bestaan er cannabispillen en kun je wietthee maken. Ook kun je spacecake of -koekjes bakken of wietolie via druppels innemen. Wil je helemaal niet high worden? Dan blijft CBD-olie over. Online vind je filmpjes over hoe je dat zelf kunt maken. Moeilijk is het niet, maar de meeste mensen zijn geen scheikundigen en daardoor zijn fouten zo gemaakt. Hygiëne is een punt, nauwkeurigheid ook en je moet weten wat je doet. Soms gebruiken mensen ineens wasbenzine, dat is lekker goedkoop. En het verdampt toch? Ja, maar er blijft wel oplosmiddel achter dat je binnenkrijgt. Niet echt gezond.” 

Wat maakt het onderzoek naar medicinale wiet zo lastig?

“Er zijn twee cannabisstoffen die een duidelijk bewezen effect hebben op je gezondheid. Dat zijn CBD en THC. Maar er zitten wel honderden stoffen in cannabis. Wat die doen en hoe ze onderling interacties aangaan, dat blijft onduidelijk. Dat is meteen ook het probleem. We doen nu wereldwijd meer dan vijftien jaar onderzoek naar cannabis en volgens verschillende gezondheidsorganisaties, waaronder het Nederlandse Huisartsen Genootschap en de Canadian Medical Association, is er nauwelijks klinisch bewijs bijgekomen voor de werkzaamheid van cannabis. We weten bijvoorbeeld dat medicinale wiet gunstig kan werken bij onbehandelbare kinderepilepsie. Een kleinschalig onderzoek laat zien dat CBD-olie bij de helft van de mensen met epilepsie wat doet, bij de andere helft doet het dus niets. Komt dat doordat er veel verschillende vormen van epilepsie bestaan en de werkzame stof misschien ingrijpt op een specifiek deel van het brein? Of is er iets anders aan de hand? Het zou fantastisch zijn als artsen dit meer zouden onderzoeken.”

Welke rol zou medicinale cannabis wat jou betreft moeten hebben?

“Ik hoop dat patiënten die aangewezen zijn op medicinale cannabis minder hoeven te strijden. Het zou mooi zijn als het geen laatste redmiddel was, maar veel eerder ingezet kon worden in het ziekteproces. Mensen grappen nog steeds dat ze na een paar biertjes ook geen pijn meer voelen. Maar wiet grijpt op neurologisch niveau in en heeft ook invloed op je afweersysteem. Cannabis zit daarmee in een soort niemandsland. Het is geen erkend medicijn, maar ook geen ‘onschuldig’ kruidje. Het huidige medische systeem weet zich er daardoor geen raad mee. En omdat cannabis net als echt medicijnen bijwerkingen kan hebben, staan artsen heel afwachtend tegenover het voorschrijven van cannabis. Normaal wordt per persoon gekeken of de voordelen van medicatie opwegen tegen de nadelen. Van alles wordt voorgeschreven in de hoop dat de juiste combinatie van geneesmiddelen gevonden wordt. Leren door te proberen. Zo zouden artsen ook met medicinale cannabis moeten omgaan. Dat gebeurt nu te weinig. Dat komt mede doordat de uitkomsten van wetenschappelijk laboratoriumonderzoek vaak zwaarder wegen dan de ervaringen van patiënten, terwijl beide even waardevol zijn. Niet alle antwoorden komen uit een laboratorium. ”

De wetenschap en de geneeskunde moeten dus minder bevooroordeeld naar cannabis kijken?

“Ja! Als bijvoorbeeld een stam in het Amazonegebied op blaadjes kauwt tegen de pijn, dan zijn onderzoekers supergeïnteresseerd en willen ze weten om welke plant het gaat. Maar zodra drugs in beeld komen die mogelijk pijn verlichten, dan gaan alle ‘wetenschappelijke deuren’ dicht. We zijn vergeten dat opium eeuwen gerookt werd als drug en tegenwoordig een van de krachtigste pijnstillers is die we kennen: morfine. De grootste en de moeilijkste ziektes van onze tijd zijn hersenaandoeningen: dementie, gedragsstoornissen zoals ADHD, psychische aandoeningen zoals depressie of PTSS. Juist drugs zoals cannabis, maar ook MDMA of paddo’s, grijpen in op het functioneren van onze hersenen. Toch worden deze ‘stoute stoffen’ nauwelijks onderzocht. Een gemiste kans voor de wetenschap en de patiënt.”

WIE: Dr. Arno Hazekamp promoveerde aan de Universiteit Leiden op onderzoek naar cannabis voor onze gezondheid. Hij werkte voor het bedrijf dat medicinale wiet kweekte voor de overheid en is tegenwoordig adviseur voor bedrijven en overheden op het gebied van medicinale cannabis.