‘Dromen zijn verre van zweverig’

Moediger, vol zelfvertrouwen, energie in overvloed en tot van alles en nog wat in staat. Een droom? Welnee! In je dromen kun je de beste versie van jezelf worden – en ook in het echte leven – zegt psycholoog en droomtrainer Tim Post, die het boek Droom meester schreef.

In je boek schrijf je specifiek over lucide dromen, wat zijn dat?

“Dat zijn dromen waarin je je bewust bent dat je droomt. Naar schatting heeft een vijfde van de mensen zeker eens per maand zo’n lucide droom. Als je even wakker wordt en daarna weer inslaapt bijvoorbeeld, dan kom je nogal eens in de remslaap terecht en dat vergroot de kans op lucide dromen, die je je vaak nog goed herinnert. Als je droombewust bent tijdens je droom, dan kun je de regie proberen te nemen om het verloop van je droom ten positieve te beïnvloeden.”

Wat als ik me nooit meer iets herinner van mijn dromen?

“Dan kan het bijhouden van een droomdagboek een stap zijn om je droombewustzijn te vergroten. Blijf het eerste halfuur nadat je wakker bent geworden, zo stil mogelijk liggen en probeer je te herinneren wat je hebt gedroomd. Schrijf alles wat je je herinnert puntsgewijs op. Houd dat zeker een aantal weken vol. Je droomgeheugen is net als een spier iets wat je moet trainen.”

Ga je ook meer dromen als je meer slaapt?  

“Slapen en dromen zijn wat mij betreft twee verschillende dingen. Hoewel goed slapen belangrijker voor onze gezondheid is dan meer sporten of gezond eten samen, bevechten we onze slaap vaak. Als je te weinig slaapt, kom je niet of nauwelijks aan dromen toe. Goed slapen is dus wel een voorwaarde om uiteindelijk in die droomslaap te belanden en lucide dromen te kunnen hebben.”

Persoonlijk heb ik de ervaring dat zodra ik me bewust ben dat ik droom, de droom als een zeepbel uiteenspat.

“Dat hoor ik vaak. Vaak val je in je droom stil zodra je droombewust wordt. Mensen verwonderen zich over hun ontdekking, maar doen niks. Geen actie ondernemen is een teken voor je lijf om wakker te worden. Een ideaal trucje als je wilt dat een nachtmerrie stopt. Wil je een droom juist vasthouden? Dan moet je actie ondernemen. Laat je meevoeren door het droomavontuur of verbeeld je dat je voor een deur staat en vervolgens een andere wereld binnenstapt. Regie nemen over je droomwereld lukt zelden in een keer. Het kost tijd en oefening. Je moet het leren. Daar is geen standaard stappenplan voor te geven. Hoe je het beste reageert in een droom verschilt per persoon, per situatie.”

Jij bent droomtrainer en momenteel als onderwijspsycholoog aan het promoveren. Betekent dit dat je helemaal geen onderzoek doet naar dromen?

“Dat klopt. Het wetenschappelijk onderzoek naar lucide dromen staat nog in de kinderschoenen. Wereldwijd houden zich er misschien tien mensen mee bezig. Dromenland moet dus nog echt goed ontdekt worden. De studies die lopen zijn vooral neurologische onderzoeken: wat gebeurt er in ons brein als wij dromen? Ik ben psycholoog. Ik ben minder geïnteresseerd in die hersenchemie en wil veel liever weten hoe ik anderen via lucide dromen kan helpen. Zover zijn we nog niet. Het duurt zeker vijf tot tien jaar voordat de wetenschap die hersenchemie van onze dromen in kaart heeft, daarna zal pas het psychologisch onderzoek aandacht krijgen. In mijn huidige promotieonderzoek kijk ik vooral hoe je het creatieve en probleemoplossende vermogen van kinderen in het onderwijs kunt vergroten. Ik help leerkrachten. En alhoewel dit op papier niets te maken heeft met dromen, is verbeeldingskracht wel belangrijk voor creativiteit en helpt het je problemen op te lossen.”

Hoe bedoel je dat?

“Waarschijnlijk kunnen mensen die creatief zijn en goed problemen kunnen oplossen, over het algemeen ook dromen beter tot een positief einde brengen. Maar goed, dan moeten mensen zich er wel bewust van zijn dat ze überhaupt invloed kunnen uitoefenen op het verloop van hun dromen. En dat is vaak nog niet het geval. Sterker nog, veel mensen denken dat ze helemaal niet dromen. Maar dat doen we allemaal, 24/7. Ja, de hele dag door dus. We worden in gedachten continu meegesleept door beelden en gedachten, ook als we klaarwakker zijn. Die dagdromen hebben we allemaal en ze beïnvloeden ons, maar onze droomintensiteit is het sterkst tijdens de remslaap. Op die momenten ervaar je dromen dusdanig als levensecht dat ze multisensorische reacties teweegbrengen in je brein. Je kunt het letterlijk ruiken, voelen, proeven, horen en aanraken. Waarschijnlijk dat daardoor ook de impact van dromen op ons dagelijkse leven groter is dan we denken. Iedereen kent het wel: dat je helemaal vrolijk en vol energie wakker wordt na een fijne droom of dat je juist helemaal gesloopt bent door een nachtmerrie.”

Nemen we onze dromen wel serieus genoeg?

“Nee, helemaal niet. In de psychologie wordt al sinds jaar en dag gebruikgemaakt van visualisatie om doelen te halen en angsten te beteugelen. De kracht van verbeelding is wetenschappelijk bewezen werkzaam en wordt ook heel serieus genomen. Maar als je het over onze grootste bron van verbeelding hebt, je dromen, dan word je ineens met dromenvangers om je oren geslagen. Dan denken mensen aan iets mystieks, aan iets zweverigs. Dromen zijn verre van zweverig. Een gemiddelde Nederlander brengt zo’n vijf jaar van zijn leven in dromenland door. Er is echter weinig aandacht voor die andere kant van ons bestaan. Er is ook nog zo veel wat we niet begrijpen. Zo schijnen kinderen in de leeftijd van zes tot tien jaar heel vaak lucide dromen te hebben. Is dit misschien nodig voor de mentale ontwikkeling? We weten het niet. Dat moet allemaal nog onderzocht worden.”

Op welke manier kunnen dromen het echte leven beïnvloeden?

“In je dromen koppelt je onderbewustzijn verschillende ervaringen uit je dagelijkse leven aan elkaar, waardoor de meest waanzinnige droomlandschappen en droomavonturen kunnen ontstaan. Je onderbewustzijn is grillig. Honderd procent regie over je dromen krijg je daardoor niet. Maar die geweldige nieuwe wereld die ontstaat kan op zijn minst een mooi uitstapje vormen uit de sleur van het dagelijks bestaan of het kan je inspireren op creatief vlak. Daarnaast kunnen dromen je helpen je angsten te temmen. Stel, je bent bang om te spreken voor een groep. Dan kun je in je droom proberen een soortgelijke situatie op te zoeken. Klim bijvoorbeeld als je droomt over een popconcert op de bühne en spreek de menigte toe. Hoe voelt dat? Wat zijn de reacties van het publiek? Hoe meer positieve ervaringen je opdoet in je droom, hoe minder eng het wordt om in het echt die presentatie te geven.”

Je kunt dromen dus gebruiken om minder bang te worden?

“Juist omdat dromen zo levensecht voelen, kunnen ze de scherpe randjes van je angst afhalen. Het werkt eigenlijk net als cognitieve gedragstherapie, waarbij je ook steeds je angsten aangaat, positieve ervaringen opdoet en zo uiteindelijk minder bang wordt. Dromen kunnen op die manier je zelfvertrouwen versterken of je meer moed geven. En net als cognitieve gedragstherapie of visualisatie kun je ook je dromen als gereedschap zien om je zelfontwikkeling te stimuleren. Uiteraard wil dat niet zeggen dat je op die manier meteen van al je angsten af bent. Maar ook als een speech mislukt, kun je je dromen gebruiken om dit te verwerken en er goed mee om te gaan. Er is namelijk continu een wisselwerking tussen onze droomwereld en de dagelijkse realiteit. Die twee staan niet los van elkaar. Ze bekrachtigen elkaar.”

Kunnen dromen je ook helpen om gezonder te gaan leven?

“Er zijn aanwijzingen dat dromen hierbij kunnen helpen, maar wetenschappelijk is dat niet onderzocht. Ik ken een man die wilde stoppen met roken en die zich tijdens zijn droom inbeeldde dat hij rookte tot hij er kotsmisselijk van werd. De volgende dag kostte het hem minder moeite om die sigaret te laten staan. Dat zijn van die individuele ervaringen die erop lijken te duiden dat dromen je kunnen helpen om een gezonde verandering door te maken. Maar meer onderzoek is nodig om te kijken of ze echt kunnen helpen. We moeten ons vooral realiseren dat dromen een ongekend potentieel hebben en dat het gewoon zonde is om dat niet te benutten. Dromen doe je niet voor niets.”

Tim Post promoveert momenteel als onderwijspsycholoog aan de Universiteit Twente. Daarnaast is hij droomtrainer en schrijver van het boek Droom meester.

Meer weten:

• Droom meester, droom jezelf sterker tijdens de slaap, Tim Post, ISBN 978 90 446 33 696, € 21,99
• lucidedromen.nl