Er gaat geen week voorbij of gezondNU ontvangt brieven en mails over het hart. Hoe houd ik mijn hart gezond?, vragen lezers. Hoe voorkom ik hoge bloeddruk? Zijn hartkloppingen onschuldig? Lees: de meest voorkomende hartenvragen, uitvoerig beantwoord door deskundigen.
Welke voeding is extra goed voor mijn hart?
Natuurdiëtist Marijke de Waal Malefijt: “Dagelijks minstens 400 gram groente en twee stuks fruit doen uw hart goed. Zowel groente, fruit, peulvruchten en haver bevatten namelijk oplosbare vezels die het totale cholesterolgehalte in uw bloed verlagen. En dat is belangrijk, want een te hoog cholesterolgehalte is een beruchte risicofactor voor het ontstaan van hart- en vaatziekten. Ook onverzadigde vetten zorgen voor een daling van het ‘slechte’ LDL-cholesterol in het bloed. Verder speelt vitamine E van nature een belangrijke, beschermende rol bij het functioneren van ons hart en vaatstelsel. Zo remt vitamine E de vorming van plaques (bij aderverkalking), gaat deze vitamine de vorming van bloedstolsels tegen, verbetert vitamine E de bloedcirculatie én versterkt-ie de vaatwanden. De volgende voedingsmiddelen zijn rijk aan vitamine E: ongebrande amandelen, walnoten, paranoten en hazelnoten, eieren, koudgeperste tarwekiemolie, kiemgroenten en volle granen. Tot slot is ook vette vis erg goed voor het hart.”
Als ik ga slapen en op mijn rug lig, krijg ik hartkloppingen. Is dat gevaarlijk?
Cardioloog Hans Luijten (UMCN St Radboud): “Hartkloppingen wil zeggen, dat iemand zich duidelijk bewust is van zijn eigen hartslag. Dat is niet ongewoon wanneer je op je rug in bed ligt. Het zo duidelijk voelen van je eigen hartslag kan te maken hebben met emoties als bezorgdheid of zelfs angst over je eigen gezondheid. Zeker mensen die in hun directe omgeving een hartinfarct of een ander hartprobleem hebben meegemaakt, gaan sterker letten op het kloppen van hun eigen hart. Hartkloppingen in de zin van het ervaren van de eigen hartslag als regelmatig krachtig bonzen is meestal onschuldig. Maar slaat het hart onregelmatig, is het hartritme duidelijk anders dan anders en komt die klacht bovendien regelmatig terug? Dan is dat een reden om bij de huisarts langs te gaan. Helemaal als dit gepaard gaat met klachten als duizeligheid, kortademigheid, een verminderde inspanningstolerantie of druk of pijn op de borst.”
Wat kan ik zelf doen tegen een te hoge bloeddruk?
Cardioloog Hans Luijten (UMCN St Radboud): “Een te hoge bloeddruk kun je vaak zelf omlaag brengen met behulp van een paar vrij simpele maatregelen. Zoals: niet roken en meer bewegen – minstens vijf dagen per week 30 minuten wandelen, fietsen, sporten of tuinieren. Verder: overgewicht aanpakken en bewust kiezen voor gezonde voeding. Onder gezond eten verstaan we minimaal 200 gram groente en twee stuks fruit per dag, niet te veel vlees, 1 tot 2 keer per week (vette) vis, het gebruik van alcohol beperken, zuinig zijn met slecht vet en het zoutgebruik beperken tot maximaal 6 gram per dag. Blijft de bloeddruk ondanks deze leefstijlmaatregelen te hoog? Dan is een behandeling met medicijnen en een regelmatige controle onontkoombaar.”
Wanneer ik ’s morgens mijn bètablokkers inneem, krijg ik tijdens het sporten bijna geen lucht meer. Kan het kwaad als ik ze ’s avonds inneem?
Apotheker Annemieke Horikx (wetenschappelijk bureau van de apothekersorganisatie KNMP): “Bètablokkers worden onder andere voorgeschreven bij hoge bloeddruk. Ze verlagen de bloeddruk, vertragen de hartslag en verminderen daarmee de zuurstofbehoefte van het hart. Dat u benauwd wordt na inname van een bètablokker kan dus komen doordat het hart minder snel het bloed rondpompt dan tijdens het sporten wenselijk is. U kunt ervoor kiezen de bètablokkers ’s avonds in te nemen. ‘s Ochtends innemen heeft de voorkeur, maar hoeft niet per se. Belangrijk is dat bètablokkers elke dag rond hetzelfde tijdstip worden gebruikt.
Mogelijk heeft u ook last van astma, want de werking van bètablokkers kan astma verergeren en dat zou eveneens een verklaring kunnen zijn voor de benauwdheidsklachten. Is er inderdaad sprake van astma, dan levert een verschuiving van de inname van de ochtend naar de avond waarschijnlijk weinig op. Maar heeft u géén astma? Dan kan de verschuiving mogelijk wél een positieve invloed hebben op de benauwdheid.”
Ik zit in een rolstoel en beweeg dus weinig. Kan ik dat compenseren?
Fysiotherapeut Bart van de Riet (Ziekenhuisgroep Twente): “In hoeverre u uw gemis aan beweging kunt compenseren is sterk afhankelijk van wat u nog kunt. Mogelijk kunt u, onder begeleiding van een fysiotherapeut, kleine stukjes lopen of op een hometrainer fietsen. Veel ziekenhuizen beschikken over een eigen afdeling hartrevalidatie waar dit soort individuele conditieopbouw wordt aangeboden. U doet er verstandig aan om bij uw behandelend cardioloog te informeren of dit voor u een optie is en bij welke gespecialiseerde fysiotherapeut u daarvoor het best terecht kunt.”
Hoe slecht is kaas voor de vaten?
Cardioloog Hans Luijten (UMCN St Radboud, Nijmegen): “Vooral de vettere kaassoorten zijn rijk aan verzadigde vetzuren. Verzadigde vetzuren bevatten veel calorieën, zijn dus dikmakers bij uitstek en verhogen het cholesterolgehalte in het bloed. Bekend is dat zowel overgewicht als een te hoog cholesterolgehalte beruchte risicofactoren zijn voor hart- en vaatziekten. Maar hoe slecht kaas wérkelijk voor je vaten is, hangt van meerdere factoren af. Onder meer van: hoevéél kaas eet je? Wélke kaassoorten? Zo is het eten van de vettere kaassoorten nadeliger voor je vaten dan het eten van bijvoorbeeld magere of 20+ kaas. Ook belangrijk is hoe je totale eetpatroon uitziet. Zo moet de totale hoeveelheid verzadigd vet die je per dag binnenkrijgt minder dan tien procent bedragen van je totale calorieëninname. Is dat het geval? Dan zou ik me over het risico van kaas voor je vaten niet veel zorgen maken.”
Zijn er supplementen die mijn hart in goede conditie houden?
Homeopathisch arts Siep van der Veen: “Deze orthomoleculaire voedingssupplementen kunnen als ondersteuning dienen om uw hart in goede conditie te houden:
- Magnesium: magnesium is van groot belang voor een goede bloeddruk en werkt bovendien op het ritme van het hart. Magnesium verbetert de productie van energie in het hart en normaliseert het ritme. Bovendien werkt magnesium spierontspannend op de spiertjes van de slagaders, zodat de bloeddruk daalt.
- L-Carnitine: dit vergroot de energie in de hartspier en versterkt de pompfunctie van het hart.
- Co-enzym Q10: wie ouder wordt, maakt deze stof minder aan. Terwijl het wel belangrijk is; het co-enzym verhoogt de energieproductie in de hartspier. Bij hartfalen kan het als ondersteunende therapie worden voorgeschreven. Ook is het een krachtige antioxidant die het neerslaan voorkomt van het LDL cholesterol, het slechte cholesterol, in de wand van de slagaders.
Voor de juiste doseringen van deze voedingssupplementen kunt u het best een arts voor orthomoleculaire geneeskunde raadplegen.”
Kan ayurvedische geneeskunde of homeopathie het hart versterken?
Homeopathisch arts Siep van der Veen:
“Hartproblemen zijn niet geschikt voor zelfmedicatie. Bij hartklachten kan uw behandelend (natuur)arts, ter ondersteuning, zonodig een natuurgeneesmiddel voorschrijven. Dit kan zijn:
- De wortel van valkruid (Arnica montana), is een bekend hartkruid. Het verbetert de doorbloeding van de kransslagaderen en de pompkracht van het hart.
- De meidoorn (Crataegus oxyacantha) vergroot de doorbloeding van de hartspier en komt bij aderverkalking van de kransslagaders van het hart als aanvullende behandeling in aanmerking. Ook vermindert de meidoorn bepaalde vormen van harttkloppingen en verlaagt het, in geringe mate, de bloeddruk. De meidoorn verbetert dus de bloedtoevoer naar de hartspier en verbetert eveneens de samentrekking van de hartspier.
- Ginkgo biloba (Japanse tempelboom) verbetert de doorbloeding van het hart en wordt bovendien veel voorgeschreven bij ‘etalagebenen’, een doorbloedingsstoornis in de benen als gevolg van een vernauwing in de slagaders naar de benen.”
Victor Manhave (Arts voor ayurvedische geneeskunde): “In India is de schors van de Arjuna boom (Terminalia arjuna) een effectief plantaardig middel dat helpt bij het behoud van een gezond hart. Het verlaagt bloeddruk en hartslag en verbetert de bloedtoevoer. Het vermindert ook ademnood, vermoeidheid, nerveuze spanningen en stress en vergroot de hoeveelheid gepompt bloed per hartslag. En bij angina pectoris, dus pijn op de borst als gevolg van een verminderde zuurstofvoorziening van het hart, zorgt Arjuna voor een verlaging van de bloeddruk en een verhoging van de zuurstoftoevoer naar het hart en de kransslagaderen. In Nederland is Arjuna in pilvorm verkrijgbaar via drogisterijen, apothekers en internet.”
Wat is het risico van een verdikte hartspier?
Cardioloog Hans Luijten (UMCN St Radboud): “De meest voorkomende oorzaak van een verdikte hartspier is een langdurig te hoge bloeddruk, die niet of onvoldoende behandeld is geweest. In dat geval gelden voor een verdikte hartspier dezelfde risico’s als voor een te hoge bloeddruk: een beroerte (herseninfarct), een verminderde pompfunctie van het hart of vaatproblemen. Maar ook een hartklepafwijking kan leiden tot een verdikte hartspier, omdat de hartspier zowel bij een te hoge bloeddruk als bij een klepafwijking harder moet werken om de bloeddruk op te bouwen. En net zoals bij sporters gaat een spier die harder moet werken zich na een tijdje vanzelf verdikken. Een verdikte hartspier kan bovendien aanleiding geven tot hartritmestoornissen en soms ook tot hartfalen. Zodra de oorzaak tijdig wordt weggenomen, neemt de hartspier overigens vanzelf weer in dikte af.”
Ik heb een pacemaker. Kan ik daar op vertrouwen?
Cardioloog Hans Luijten (UMCN St Radboud): “Zolang een pacemaker elk halfjaar goed wordt gecontroleerd, is er geen reden om je daar zorgen over te maken. Tijdens die controle in het ziekenhuis legt een technicus, die nauw samenwerkt met uw cardioloog, van buitenaf een zendertje op uw pacemaker. Zo worden alle functies goed gecontroleerd en zonodig bijgesteld. Ook kijkt de technicus naar de levensduur van de bij uw pacemaker behorende batterij. U kunt dus gerust zijn met uw pacemaker, al zijn er wel dingen waar u rekening mee moet houden. Een MRI-scan wordt bijvoorbeeld afgeraden omdat het magnetische veld van zo’n scan de werking van uw pacemaker kan verstoren. In plaats van een MRI-scan kunt u kiezen voor een ct-scan. Om dezelfde reden is het ook verstandig een mobiele telefoon niet in de directe nabijheid van uw pacemaker te bewaren of te gebruiken. Dus stop uw GSM liever niet in het borstzakje van een overhemd of jas. Controlepoortjes in winkels en op vliegvelden kunnen echter geen kwaad, zolang u daar maar gewoon langsloopt en niet uitgebreid tegenaan gaat leunen. Wel is het slim om bij vliegreizen altijd een schriftelijk bewijs bij u te dragen waarin staat dat u een pacemaker draagt. Daarmee voorkomt u veel onnodige vertraging wanneer het controlepoortje op het vliegveld aangeeft dat u een ‘metalen voorwerp’ bij u draagt.”
Geen verhoogd cholesterol, wel een hartinfarct
Waar: een te hoog cholesterol is een belangrijke risicofactor voor een hartinfarct. Ook waar: de helft van alle mensen die een hartinfarct krijgen, hebben géén verhoogd cholesterol. Wetenschappers hebben onlangs bewezen dat ook deze groep te beschermen is, mits er wordt gezocht op andere lichaamssignalen.
In de internationale Jupiter-studie werden wereldwijd vijftienduizend mannen en vrouwen onderzocht waaronder een groep Nederlanders. De deelnemers hadden geen voorgeschiedenis met hartproblemen of vaatziekten en geen verhoogd cholesterol. Wel hadden ze een verhoogde CRP-waarde in hun bloed.
CRP is een ontstekingseiwit in het bloed. Het eiwit wordt door de lever gemaakt als er ergens in het lichaam een ontsteking is, bijvoorbeeld bij een griep. Het eiwit komt ook in actie als de bloedvatwand verdikt is door plaque. Bij dit proces worden ontstekingstoffen geproduceerd en dus maakt de lever CRP aan. De stijgende CRP-waarde is dus een signaal voor een hart- of vaartziekte. Maar reageert die waarde ook op medicatie?
In de Jupiter-studie kreeg deze groep daarom een statine (een cholesterolverlager). Het resultaat was opmerkelijk: het aantal hartinfarcten en beroertes daalde met vijftig procent. Grote kans dus dat in de toekomst niet alleen cholesterol de gouden standaard is, maar ook de CRP-waarde.