Bekaf terwijl je net je bed uitkomt, niet kunnen stoppen met gapen, je door de dag heen moeten slepen. Iedereen is weleens moe, maar soms is het een symptoom van een onderliggende aandoening. Wat kun je dan doen?
Trage schildklier
Zo’n 25 procent van de vrouwen boven de 45 jaar heeft een trage schildklier. Een van de belangrijkste kenmerken: vermoeidheid. Soms is een traag werkende schildklier aangeboren, in andere gevallen ontstaat het door een ontsteking, auto-immuunziekte (de ziekte van Graves en de ziekte van Hashimoto), jodiumtekort, seleniumtekort of overbelasting door zware metalen. “Van een gezond eet- en leefpatroon knap je vaak al enorm op”, zegt Katharina Deutsch, arts voor integrale geneeskunde. “Tekorten moeten aangevuld worden.” Jodiumrijke voedingsmiddelen zijn bijvoorbeeld: zeewier, kelp, aardappelen en cranberry’s. Selenium zit in paranoten, orgaanvlees, knoflook, ui, eidooier, broccoli en champignons. “Is de oorzaak een auto-immuunziekte, dan kan een glutenvrij dieet een regulerend effect hebben”, vertelt Deutsch. “Er is ook een relatie tussen een trage schildklier en langdurige stress”, voegt natuurarts Ron Velthuis toe. “Stress put de bijnieren uit, wat de hormoonproductie in de schildklier ontregelt. Vermijd daarom stress.” Deutsch: “Verbetert de situatie niet, dan is behandeling met reguliere of natuurlijke schildklierhormonen een optie.”
Voedselintolerantie
Bij een voedselintolerantie reageert je lichaam overgevoelig op een bepaald voedingsmiddel. Je lijf is continu in gevecht en dat slurpt energie. Soms ontstaat zelfs schade aan de darmen. “We leven in een tijd waarin we allerlei fabrieksmatige, onnatuurlijke producten eten”, vertelt leefstijlarts Annemie Ewalts. “Veel mensen kunnen daar niet tegen.” Door middel van een test bij een arts kun je achterhalen waar je precies gevoelig voor bent. Je kunt ook zelf tijdelijk bepaalde voedingsmiddelen uit je eetpatroon schrappen. Krijg je meer energie? Dan weet je genoeg. Deutsch: “Laat het bewuste middel eerst een aantal maanden volledig uit je dieet zodat je lichaam kan genezen. Vervolgens introduceer je het weer. Eet het alleen niet vaker dan één keer in de vijf dagen. Op die manier voorkom je dat je lichaam overactief reageert.”
Hypermobiliteit
Superlenig zijn is voor sommige mensen (zoals turners en dansers) fijn. Maar het kan ook beperkend zijn. Bij hypermobiliteit zijn de banden en pezen in het lichaam zó soepel dat de gewrichten niet genoeg steun krijgen. Dat veroorzaakt spierpijn, gewrichtspijn én vermoeidheid, omdat de spieren het werk van de gewrichtsbanden overnemen. Bij sommige mensen met hypermobiliteit schieten hun gewrichten zelfs steeds uit de kom. Au! Het helpt om (onder begeleiding van een fysiotherapeut) bepaalde spiergroepen te versterken. Er bestaan ook ondersteunende hulpmiddelen zoals een polskorset, halskraag, spalken, zooltjes of hakverhogingen. Kiezelzuur (silicium) in gierst, haver en brandnetel is goed voor de gewrichten. Ewalts: “Hypermobiliteit kan een teken zijn van een mineralentekort. In biologische groenten zitten veel mineralen.”
Overwerkt
Voor we het weten, plannen we onze agenda zo vol dat er nauwelijks tijd meer is om écht te ontspannen. Gevolg? We raken overwerkt. Dit kan zelfs ontaarden in een burn-out. Velthuis: “Werk eerst een tijdje niet om goed te herstellen en zoek vervolgens naar een nieuwe balans tussen ontspanning en inspanning. Daarbij is het zaak meer te ontspannen dan voorheen. Maak tijd voor leuke activiteiten met je gezin of vrienden. Is minder werken een optie? Pak die kans. Stel prioriteiten en leer ‘nee’ zeggen. Soms is het nodig om hierbij hulp in te schakelen van een psycholoog.” Dagelijks actief bewegen werkt ook tegen stress, maar doe dit wel met mate, waarschuwt Velthuis. “Een afgemat lichaam tot het uiterste drijven werkt averechts. Dierlijke eiwitten en vetten zijn nodig voor een normale werking van de bijnieren, die door stress overbelast raken. Eet daarom liever niet veganistisch.”
Vitamine B12-tekort
Onder invloed van vitamine B12 maakt ons lichaam onder andere rode bloedcellen en het slaaphormoon melatonine aan. We hebben het bovendien nodig om energie uit onze voeding te halen. Een tekort aan B12 is merkbaar aan (extreme) vermoeidheid. “Vitamine B12 zit vooral in dierlijke producten”, zegt Deutsch. “Mensen die veganistisch eten, kunnen een tekort opbouwen. Soms komt dit ook door problemen in de maag, dikke of dunne darm of door een parasiet. Af en toe heeft iemand van nature een verhoogde behoefte aan vitamine B12.” Zuigtabletten en injecties helpen het tekort aan te vullen, vertelt Deutsch. “Naderhand houd je het B12-gehalte op peil door voldoende dierlijke producten te eten, zoals vis, vlees, kaas, eieren en zuivelproducten.”
Ontregeld bioritme
De klok een uurtje voor- of achteruit. De een merkt het amper, de ander raakt compleet van slag. Ook een onregelmatig leven, nachtdiensten of verre reizen verstoren ons bioritme. Velthuis: “Luister goed naar je lichaam om je bioritme in balans te brengen. Ga op tijd naar bed, sta op tijd op. Slaap ongeveer zeven tot acht uur en vermijd spanning, stress en prikkelende stoffen zoals alcohol, koffie en nicotine.” Zorg verder dat je overdag zo veel mogelijk daglicht pakt. Kies desnoods voor lichttherapie. Dit kan bij een therapeut, maar er zijn ook lampen op de markt voor thuisgebruik. Let wel op: te veel licht voor het slapengaan verstoort je ritme juist. Maak je slaapkamer daarom lekker donker en kijk minstens een uur voor je naar bed gaat niet meer naar een beeldscherm.
Melatoninetekort
“Het slaaphormoon melatonine wordt door de pijnappelklier in de hersenen aangemaakt”, legt Velthuis uit. “Bioritme en daglicht spelen hier een grote rol bij, maar ook het hormoon serotonine, onze darmwerking, leefstijl en bepaalde vitamines en mineralen.” Als de avond valt, wordt bij een normaal slaapritme een stoot melatonine afgegeven, waardoor we kunnen inslapen en doorslapen. Bij een tekort slapen we slecht. “Een tijdelijke oplossing is extra melatonine innemen”, zegt Velthuis. “Maar het meest effectief is zorgen dat je lichaam weer voldoende melatonine aanmaakt. Een normaal bioritme is daarvoor essentieel (zie kader bioritme).”
Bloedarmoede
Bij bloedarmoede hebben we te weinig rode bloedcellen of werken ze niet optimaal. Het ontstaat door ijzertekort door bijvoorbeeld bloedverlies tijdens de menstruatie, chronische ontstekingen of een tekort aan vitamine B12 of foliumzuur. In zeldzame gevallen is de oorzaak een erfelijke ziekte. Rode bloedcellen transporteren zuurstof. Krijgen onze weefsels minder zuurstof, dan worden we moe. “Een ijzertekort aanvullen gaat het snelst met supplementen”, zegt Velthuis. “Vooral als je daarnaast vitamine C inneemt voor een betere opname.” IJzer zit verder in vlees, haring, sardientjes en kabeljauw, peulvruchten en volkoren graanproducten. Ook donkerrood fruit, zoals kersen, bosbessen, bramen en cranberry’s, is bloedversterkend.
Vermoeidheid door reuma
Mensen met reuma voelen zich vaak extreem vermoeid. Deutsch: “Ontstekingen en pijn vreten energie. Daarnaast kan het te maken hebben met een vitamine- en mineralentekort.” Gezond eten en leven, luidt wederom haar devies. Er zijn ook voedingsmiddelen die ontstekingen remmen, zoals kurkuma, kaneel, omega-3-vetzuur, rozemarijn, boswellia en pijnboompitten. Probeer verder je energie over de dag te verdelen en verg niet te veel van jezelf. Vraag anderen te helpen bij zware huishoudelijke taken. Las af en toe korte rustpauzes in, maar wees ook weer niet té inactief. Van een korte wandeling of fietstocht kikker je op.
Oorsprong in de darm
De oorsprong van vrijwel alle vermoeidheidsziekten ligt in de darm, zegt Ewalts. “Ons immuunsysteem bewaakt de grenzen van ons lichaam via de huid en slijmvliezen. 75 procent van die slijmvliezen bevindt zich in de darmen. Stress, slechte voeding en te weinig beweging veroorzaken ontstekingen en zelfs lekkages. Duurt dit te lang, dan gaat het mis. Het immuunsysteem blijft constant actief en gaat fouten maken. Stresssystemen zoals de bijnieren en alvleesklier raken geactiveerd en er blijft minder energie over voor spieren, hart- en bloedvaten en ontgifting van lever en nieren. Afvalstoffen hopen zich op, we worden moe, lusteloos en zelfs ziek.” De oplossing schuilt volgens Ewalts in voeding: “Eet geen troep. Onze darmen zijn niet ingesteld op moderne fabrieksproducten en suiker. Eet volgens het oerdieet als je je darmen gezond wilt houden: veel groente en fruit, paddenstoelen, noten, zaden, vis, eieren en een beetje vlees, kip en kalkoen.” Eet zo divers mogelijk, raadt Ewalts aan. “Je kunt beter van alles weinig eten dan van weinig veel. Vooral bladgroenten zijn darmhelend. Beweeg je daarnaast, net als de oermens, genoeg en zorg je voor voldoende ontspanning, dan creëer je de optimale darmcondities.” Je komt niet altijd onder medisch ingrijpen uit, geeft Ewalts toe. “Toch heb ik meerdere malen meegemaakt dat mensen hun medicatie drastisch konden verminderen of zelfs helemaal afbouwen door deze leefstijlveranderingen. Een ding is zeker: vermoeidheid kan er flink door afnemen.”
Deskundigen
Ron Velthuis is natuurarts. natuurarts-praktijk-zutphen.nl
Katharina Deutsch is arts voor integrale geneeskunde. kdnaturalmedicine.nl
Annemie Ewalts is leefstijlarts en arts voor integrale geneeskunde. natuurarts-ewalts.nl