Bevallen? Tijd voor een check-up

Zo goed als de aanstaande moeder in de gaten wordt gehouden vóór de bevalling, zo minimaal is de controle erna. Een aantal deskundigen pleit daarom voor een standaard check-up voor elke bevallen vrouw.

De eerste zoon van Jeannette Roordink (36) kwam met ‘duvel en geweld’ ter wereld.

Zonder persweeën werd de 9,5 pond wegende baby er acht jaar geleden ruwweg met de handen uitgeduwd. Het gevolg: een ernstige totaalruptuur. “Mijn kringspier was helemaal verdwenen en de vliezen van mijn darmen bleken gescheurd.” In de toekomst nog eens ‘normaal’ bevallen was daarmee direct uitgesloten, want dat zou automatisch leiden tot incontinentie. “Ik mocht van geluk spreken dat ik niet direct incontinent was.“

Dat de bevalling nog meer sporen naliet, ontdekte ze anderhalf jaar geleden. Als ze haar kind op de fiets tilt, hoort ze iets ‘knappen’ in haar rug.

De reden volgens orthomanueel arts Gerrit Smelt uit Putten is dat haar ‘si-gewricht’ verplaatst is. Deze centrale verbinding koppelt het bekken aan het staartbeen. “Een heel belangrijk gewricht”, legt Smelt uit. “Als je loopt, zorgt het voor de verplaatsing van het zwaartepunt boven het standbeen. Als het niet op de juiste manier meebeweegt, gaan op den duur alledaagse bewegingen zeer doen.”

Lopen bijvoorbeeld. Vooral slenteren is belastend. En wie een langere tijd zit, ervaart ook de gevolgen van het feit dat er in het bekken iets scheef zit. Lekker zitten is er voor Jeannette inderdaad niet meer bij, (rechtop) lopen gaat moeilijk en ze voelt dagelijks pijn in haar onderrug. De orthomanueel arts corrigeerde het bekken zodanig dat de dagelijkse pijn draaglijker is. Oefeningen helpen ook, maar de verstoring in de si-balans is na acht jaar niet meer volledig te herstellen.

Daarvoor was het te laat.

Standaardgesprek

“Verloskundigen en gynaecologen hebben over het algemeen te weinig aandacht voor bekkenproblematiek”, stelt Smelt. Hij schat dat vijf tot tien procent van de vrouwen daar na een bevalling last van hebben. “Ik hoor vrouwen wel vaker zeggen: ik heb het wel gemeld, maar er is niets mee gedaan.” Of, zoals in het geval van jonge moeder Jeanette: “Voor mijn bekken was geen aandacht. Ik wist niet dat er iets mis was. Ik voelde destijds van alles, maar na een eerste bevalling denk je toch dat het erbij hoort.”

“De verloskundige en de kraamverzorger wisten precies hoe moeizaam mijn baby geboren is, maar er werd niet gedacht aan de fysieke gevolgen voor mij. De kraamverzorger keek vooral naar de genezing van de wond aan de onderkant en of de baarmoeder weer op z’n plek zat. De verloskundige hield het standaardgesprek ‘Hoe gaat het nu? En: Hoe slaapt de baby?’.”

Dat een bevalling een aanslag is op het lichaam, bevestigt ook gynaecoloog Maaike Traas, werkzaam bij Gelre Ziekenhuizen, locatie Apeldoorn. Zo is volgens haar incontinentie na een bevalling een “aanzienlijk probleem”. “Er zijn veel vrouwen in de leeftijd van 35 en 55 jaar die niet meer met volle blaas op de trampoline kunnen springen of hardlopen. Al zijn het maar druppeltjes, het is objectief aantoonbaar ongewild urineverlies.” Ook beschadiging van de kringspier kan voor langdurige problemen zorgen.

Incontinentie

Gommert van Koeveringe (uroloog) schat het aantal vrouwen met urineverlies na de bevalling op vijf tot tien procent. “Vroeger kwam deze vrouw alleen bij de gynaecoloog of de uroloog met een verzakking van de vaginawand (deze houdt de blaas en plasbuis op hun plek). Als die wand verzakt, verplaatst ook de plasbuis en dat heeft gevolgen voor de sluitspier.” De oplossing – het opliften en vastzetten van de verzakte plasbuis – maakte een eind aan het urineverlies, maar zorgde voor een nieuw probleem. De ruimte die ontstond door deze ingreep zorgde ervoor dat de achterwand van de vagina, die de endeldarm op zijn plek houdt, kon verzakken. Dan kreeg de patiënt last van obstipatie. “Maar ze moest drie maanden wachten voor ze bij de chirurg terecht kon.”

Deze patiëntonvriendelijke aanpak is verleden tijd in het Pelvic care Center Maastricht (PCCM), waar Van Koeveringe directeur is. In deze multidisciplinaire polikliniek speciaal voor de bekkenbodem in het Maastricht Universitair Medisch Centrum, werken naast urologen, gynaecologen en (bekken)fysiotherapeuten, ook psychiaters en seksuologen. Van Koeveringe: “Als iemand zijn bekkenbodem niet goed kan ontspannen, kan dat ook seksuele gevolgen hebben.”

In de one-stop-counterpoli in het PcCM in Maastricht kan de pas bevallen vrouw met haar problemen op één dag langs alle specialisten. Aan het eind van die dag ligt er een multidisciplinair behandelplan klaar.

Checkup?

Van Koeveringe denkt dat huisartsen, verloskundigen en gynaecologen over het algemeen te weinig aandacht hebben voor bekkenbodemproblematiek. “Van de verloskundige die bij mijn vrouw en mij kwam voor mijn eigen kinderen, herinner ik me geen gestandaardiseerd assessment, maar een sociaal praatje waarbij ook werd gevraagd of mijn vrouw de urine nog wel kon ophouden.”

Wat hem betreft wordt bekken(bodem)problemen in de toekomst bij de basis aangepakt, net als in Noorwegen. Hier krijgen vrouwen met een verhoogd risico gedurende drie maanden een training, om het risico op incontinentie zoveel mogelijk uit te sluiten. Het PCCM doet momenteel onderzoek naar de mogelijkheden om iets dergelijks in Nederland aan te bieden.

Zo’n gestandaardiseerde check-up moet onder andere antwoord geven op de vraag: hoeveel urine verlies je nog na drie maanden? “Aspecten die een grote rol spelen voor het welzijn van mensen.”

Ook de orthomanueel arts Smelt pleit voor meer voorlichting over bekkenproblematiek en een signalerende taak voor huisartsen, verloskundigen en gynaecologen, zodat problemen die ontstaan tijdens of kort na de zwangerschap snel en deskundig behandeld worden. “Bij bekkenproblemen werd vroeger vaak gezegd: dat gaat wel weer over”, weet Smelt die zelf twintig jaar als huisarts werkte. Dat gebeurt niet meer, hoopt hij. Hij denkt wel dat veel huisartsen een bekkenprobleem nog vaak ten onrechte aanzien voor een (onder)rugprobleem.

Alleen gynaecoloog Maaike Traas heeft reserves bij een standaard check-up. “Ontzwangeren gaat over het algemeen vanzelf”, benadrukt ze. “Maar als een probleem zich openbaart en je het niet vertrouwt, moet je je tot een hulpverlener kunnen richten.” Wel vindt ze dat de kraamzorg, verloskundige en gynaecoloog meer (na-)zorg moeten geven over de functie van de bekkenbodem.

Het bekken en de zwangerschap

Het bekken bestaat uit drie delen – bekkenkam, zitbeen en pubisstreek. De bekkengewrichten verbinden het bekken met het staartbeen. Tijdens de zwangerschap neemt de beweeglijkheid van de bekkengewrichten geleidelijk toe om de geboorte van het kind mogelijk te maken. Als het bekken stijf is, past het kind er namelijk niet doorheen.

Orthomanueel arts Smelt: “Omdat de bekkengewrichten hobbelig van oppervlak zijn en uit meerdere vlakken bestaan, gebeurt het geregeld dat tijdens het herstel na de geboorte de si-gewrichten verkeerd gaat zitten; wij noemen dat blokkeringen. Vaak staat daarbij de ene helft van het bekken iets gedraaid ten opzichte van de andere helft. En komt de ene zijde hoger te staan dan de andere.”

Na de bevalling wordt het bekken weer stijf en stabieler, maar ook dat gaat geleidelijk.

Tijdens deze herstelfase treden blokkeringen van het si-gewricht sneller op.

“Ondertussen loop je wel van de ene op de andere dag te zeulen met een maxi cosi”, zegt Jeannette. “En maak je bewegingen die je daarvoor niet maakte.” Voor vrouwen die een tweeling krijgen, zoals het geval was bij Jeannette twee jaar later, is die belasting bovendien dubbel.

Als het bekken verkeerd gaat zitten, en daar niet tijdig op ingegrepen wordt, gaat het lijf de dagelijkse bewegingen steeds meer compenseren. “Als het bekken niet voldoende meebeweegt, belast je automatisch je onderrug ermee en op de lange duur zal slijtage het gevolg zijn”

De uitstralende pijn die vrouwen voor en na een bevalling kunnen voelen aan de achterkant van hun been (soms helemaal tot in de hak) komt meestal ook voort uit een verstoorde bekkenbalans.‘Zwangerschaps-ischias’ noemt men dat. Smelt vindt het een rare term. “Alsof het iets is dat gewoon bij de zwangerschap hoort.” Daar is geen sprake van: “ Zwangerschaps-ischias is meestal het gevolg van een storing in het bekken en dus geen zenuwontsteking in het been.”