Passie voor eten beperkt zich niet tot de eettafel. Het begint bij de oorsprong van ons voedsel: de makers. gezondNU bezoekt in heel Nederland mensen met hartstocht voor (h)eerlijk eten. Dit keer: groenteteler Wouter Kamphuis van ’t Leeuweriksveld.
Wie het erf van ’t Leeuweriksveld oploopt, weet meteen dat hier geen doorsnee boer woont. Op de akkers rond de kleine boerderij staan houten naambordjes bij de planten, en in de hoek van het erf wroeten drie bonte varkens in de modderpoel. Als je na het handen schudden met Wouter het binnen een kwartier hebt over het oplossen van de honger in de wereld, dan weet je het zeker. Hier woont geen boer, maar een idealist.
Maar wel eentje die met beide benen op de grond staat. De Drentse zandgrond om precies te zijn. Want dat is waar Wouter Kamphuis en zijn vrouw Kathinka, na vijf jaar lang een zwervend boerenbestaan te hebben geleid, terechtkwamen.
Nu, drie jaar later, is hun bedrijf ‘t Leeuweriksveld een feit. Een biologische boerderij waarvan de producten rechtstreeks aan de klanten verkocht worden via hun boerderijwinkel op eigen erf en de groenteabonnementen die ze met hun kleine vrachtwagentje over heel Drenthe verspreiden.
Helpende klanten
Knip, knip, knip, klinkt het. Wouter is bezig met het oogsten van frisgroene blaadjes postelein voor de boerderijwinkel. Af en toe stopt het geluid even als hij zijn rug strekt.
“Of ik weleens rugpijn heb? Nauwelijks”, antwoordt Wouter lachend. “Het gekke is dat ik juist in het jaar voordat ik boer werd wel rugklachten had. Een combinatie van stilzitten en veel stress, denk ik. Ik wilde boer worden, maar had geen rooie cent om een boerderij te beginnen. Net toen ik de moed begon te verliezen, diende zich een bedrijf aan dat ik kon huren. Drie jaar lang heb ik daar biologische groente geteeld voor de groothandel en andere bio-boeren. Dat heb ik gedaan tot we in 2007 naar Orvelte verhuisden om daar een boerderij met groenteabonnementen draaiende te houden.”
“Vanaf het begin was duidelijk dat we daar na twee jaar weer weg moesten. Open en eerlijk hebben we toen een brief bij de groentetas ingestopt, waarin we een oproepje deden aan de abonnees om ons te helpen onze grote droom te realiseren: een eigen boerderij. Daaruit volgde een vergadering met een groepje klanten. Tijdens die vergadering bood de een aan te helpen bij het verhuizen, de ander kon goed klussen en een aantal klanten wilden ons wel het geld lenen dat de bank als starterskapitaal eiste voor de hypotheek voor de aankoop van deze boerderij. En zo is het gegaan.”
Grond is niet gemaakt door mensen
Een groepje klanten dat je geld leent om een bedrijf te starten: Wouter vertelt het of het de gewoonste zaak van de wereld is. Voor Wouter is het dat ook. “Wij doen hier op ’t Leeuweriksveld een stapje in de goede richting om de wereld te verbeteren. We leggen hier een stukje van de puzzel die uiteindelijk de honger in de wereld moet oplossen. Ik ben ervan overtuigd dat de biologische teelt een stukje van die oplossing is. De mensen die ons hun geld leenden, geloven in onze filosofie en willen daar hun steentje aan bijdragen. Zij vinden net als ik dat iedereen verantwoordelijk is voor een eerlijke en verantwoorde productie van ons voedsel. En dus niet alleen een handvol grote boeren die het zich kunnen veroorloven om grote lappen grond te kopen en met dure kunstgrepen als kunstmest, genetische manipulatie en pesticiden hun gewassen zo snel mogelijk de schappen van de winkels in te jagen. Of om megastallen voor duizenden dieren te bouwen om die in razend tempo vet te mesten. Er wonen nu zeven miljard mensen op de wereld, waarvan er één miljard honger lijden. Dat de vrije handel helemaal spaak loopt, is inmiddels toch wel duidelijk?”
“Ik geloof dat de oplossing ligt in een totaal andere manier van omgaan met grond en arbeid. Aan landbouwgrond zou helemaal geen prijskaartje moeten hangen. Het zou ter beschikking moeten staan aan de meest capabele boer. Op die manier wordt de boer puur en alleen betaald voor zijn inspanningen, dus de producten die hij verbouwt, en zijn er geen banken die kunnen speculeren met hoge grondprijzen.”
“Grond is niet gemaakt door mensen, en door er toch een prijskaartje aan te hangen, handelen we in gebakken lucht. Met alle gevolgen van dien. Zoals hoge hypotheekschulden voor boeren die alleen terugbetaald kunnen worden door zo goedkoop mogelijk te produceren. Het realiseren van zo veel mogelijk winst staat voorop en niet verantwoord verbouwen van gezond voedsel .”
Dweilen met de kraan open
Twintig jaar geleden zat Wouter in een heel andere wereld. Aan de Universiteit van Wageningen studeerde hij milieuhygiëne. “Na een paar jaar heb ik daar de brui aan gegeven. Voor mijn gevoel werd daar alleen aan symptoombestrijding gedaan. Een vraagstuk tijdens deze studie was bijvoorbeeld het oplossen van het enorme mestoverschot die de miljoenen dieren in de bio-industrie veroorzaken, in plaats van vraagtekens te zetten bij deze manier van veehouderij. Dat is toch dweilen met de kraan open? Ik draai hem liever eerst dicht. Dus ben ik overgestapt naar de studie alternatieve landbouw.”
Tijdens die studie kwam Wouter in aanraking met de antroposofie en de biologisch-dynamische landbouwmethode. Samen met een vriend gaat hij na zijn studie werken op een biologisch-dynamische boerderijgemeenschap in Duitsland. Hier werkt hij drie jaar en ontdekt hij dat hij boer wil worden. “Daar heb ik het boeren geleerd op een manier zoals ik het op ’t Leeuweriksveld ook wil doen. Met een gesloten kringloop waarbij zo min mogelijk zaken van buiten het bedrijf betrokken worden. In onze tunnelkas kweken we een deel van ons eigen plantgoed inmiddels zelf op, de mest die hiervoor nodig is komt van onze eigen dieren, die op hun beurt gevoed worden met gras en hooi van eigen land – in het geval van de koeien – en uitgesorteerde groenten en ander afval – in het geval van de varkens.”
Het goede leven
Ondertussen lopen we met de kar vol kistjes postelein langs de varkens richting de boerderijwinkel. Er klinkt geknor vanachter het hek. De drie Bonte Bentheimers, varkens van een Duits oerras, duwen hun koppen nieuwsgierig naar buiten. Hopend op wat bieten of wortelen die niet mooi genoeg waren om in de groentetassen te verdwijnen.
“De gemiddelde consument is kritisch. Deze varkens gelukkig niet”, lacht Wouter. “Ze zijn de opruimers van het erf en eten groente met een rotte plek of een barst, zuivel die over de datum is en de restproducten van een kaasmakerij uit de buurt. Als ze slachtrijp zijn, haalt een biologische slager uit Raalte ze op. Hun vlees wordt daarna verkocht in onze boerderijwinkel. En zo is ook dat kringetje weer rond.”
Aangekomen bij de winkel tilt Wouter de kistjes postelein naar binnen om ze in de koelcel bij de andere groenten te zetten. Morgen, zaterdag, wordt de winkel het drukst bezocht. Mensen uit de hele omgeving komen hier dan hun boodschappen doen. “Eén van die klanten is een bekende kok in Drenthe. De hele biologische filosofie interesseert hem geen fluit. Het gaat hem puur en alleen om de smaak van onze producten. Ik geef hem geen ongelijk. Vooral onze bospeen is superlekker, heerlijk zoet en vol van smaak. En de koolrabi’s blijven mals en sappig, zelfs als je ze een tijdje bewaard. Mijn favoriet? Eigenlijk vind ik alles lekker.”
Het gerecht dat Wouter zijn vrouw en dochters in het weekend voorschotelt, is daarvan het bewijs. “Zonder recept te gebruiken – daar neem ik de tijd niet voor – roerbak ik simpel de groenten die er op dat moment het lekkerst uitzien. Een paar dikke aardappelen van eigen land erbij en klaar. Heerlijk. Zo simpel kan het goede leven zijn.”
Eten en lezen
‘t Leeuweriksveld is een biologisch tuinbouwbedrijf in Wilhelmsoord vlakbij Emmen, met op eigen erf een complete natuurvoedingswinkel waar ook de groenten van eigen land worden verkocht. De rest van de groenten gaat in de groentetassen die abonnees op punten door heel Drenthe kunnen afhalen. In de tas stoppen Wouter en Kathinka elke week een pakketbrief waarin ze meer over hun filosofie en het reilen en zeilen op de boerderij vertellen. De brieven staan ook op hun site: www.leeuweriksveld.nl.