Niet méér pillen, maar juist minder. Als het aan huisarts Tamara de Weijer (35) ligt, gaat de gezondheidszorg in Nederland volledig op de schop. De Weijer is voorzitter van een nieuwe vereniging voor reguliere artsen met een focus op voeding. “Met voeding bereik je vaak veel meer dan met medicatie.”

Waarom is een artsenvereniging met voeding als oogmerk nodig?

“’Laat voeding uw medicijn zijn, en uw medicijn uw voeding.’ Die uitspraak van Hippocrates is in de loop der tijd in de vergetelheid geraakt in de reguliere geneeskunde. Artsen weten veel te weinig van voeding, terwijl inmiddels volop bewezen is dat voeding een belangrijke rol speelt bij het voorkomen en behandelen van leefstijlgerelateerde ziekten.”
“In de negen jaar opleiding tot huisarts kreeg ik slechts vijf uur les over voeding: de Schijf van Vijf. Die moest je uit je hoofd leren om te weten hoeveel boterhammen je moest adviseren. De studie geneeskunde wordt de studie ‘medicijnen’ genoemd. Dokters leren alles over medicijnen, maar over voeding en leefstijl leren we niets. De vereniging is bedoeld voor artsen die hun kennis en vaardigheden over de effecten van voeding en leefstijl bij ziekte en gezondheid willen vergroten.”

Hoe kwam je zelf in aanraking met het idee van voeding als medicijn?

“Na mijn derde zwangerschap woog ik ruim negentig kilo. Een vriendin die ook geneeskunde studeerde, raadde me aan meer verse, onbewerkte voeding te eten. Vooral veel groente en fruit, minder koolhydraten en meer gezonde vetten. De zwangerschapskilo’s vlogen er in no time af en ik voelde me energieker en fitter dan ooit.”
“Het gekke is: ik had nooit het idee dat ik me niet fit voelde. Op de een of andere manier dacht ik dat het erbij hoorde als werkende moeder om je vermoeid en futloos te voelen. Toen ik anders begon te eten, was het alsof er een waas wegtrok.”

Hoe vertaalde je dat vervolgens naar de spreekkamer?

“Mijn eerste patiënt was een vijftiger met de diagnose diabetes type 2. In het slechtnieuwsgesprek stipte ik het belang van een dieet aan, maar volgens protocol ging de meeste aandacht uit naar uitleg over de medicijnen. ‘Ik wil die medicijnen liever niet’, was zijn reactie. ‘Kun je me helpen afvallen?’ Het advies dat ik zelf kreeg van mijn vriendin gaf ik door en dat pakte bij hem ook fantastisch uit. Hij viel zes kilo af, verloor twaalf centimeter buikomvang en zat daarna weer lekker in zijn vel. Medicijnen had hij niet nodig; zijn bloedglucosewaarden waren genormaliseerd.”
“Tegenwoordig zijn mensen gemiddeld vijftig jaar als ze de diagnose ‘ouderdomssuiker’ krijgen. De behandeling biedt geen perspectief. De medicijnen doen niets aan de oorzaak van het probleem, maar  onderdrukken de klachten. Je begint met één pil, dat worden er steeds meer, totdat je gezondheid volledig ontregeld is, je afhankelijk bent van insuline en je nauwelijks nog grip op je leven hebt. Een behandeling met voeding geeft mensen de regie terug over hun leven. Daar schuilt een kracht achter die een innerlijke motivatie op gang brengt.”

Kan voeding ook bij andere aandoeningen een positief effect geven?

“Je kunt voeding en leefstijl inzetten bij hart- en vaatziekten, prikkelbaredarmsyndroom, chronische vermoeidheid en hoofdpijnklachten, maagklachten, astma, eczeem, allergieën, acne, noem het allemaal maar op. Bij het Máxima Medisch Centrum loopt nu een project met reumatoïde artritis. Je ziet vaak ongelooflijke resultaten. Binnen vier tot zes weken bereik je wat je met de meeste medicatie niet kunt bereiken. Van succesverhalen met diabetes type 2 kan ik een blik vol opentrekken, maar ik heb ook positieve resultaten gezien bij chronische darmontstekingen, het chronisch pijnsyndroom en het chronisch vermoeidheidssyndroom. Veel mensen die de boodschap ‘Leer er maar mee leven’ kregen, knapten onder mijn ogen op.”

Wat betekent deze visie voor de rol van de (huis)arts?

“Artsen moeten zich meer opstellen als een coach. Zoals de moederolifant die haar baby met de slurf liefkozend in de goede richting duwt. Nudging heet dat, dat moeten artsen ook doen. De paternalistische houding van ‘Je moet dit of dat doen’ werkt niet. Ieder mens is uniek en heeft een eigen benadering nodig. Die kun je niet in een protocol gieten.”
“Ik hoor dokters vaak beweren dat patiënten niet bereid zijn hun gedrag te veranderen, maar ik kom iedere dag het tegendeel tegen! Als je gemotiveerde patiënten wilt zien, moet je ze medicijnen afnemen. Als je ze beloond met een pil minder, geeft dat een boost aan hun innerlijke motivatie. Dat is het leukste stuk van mijn vak. Ik ben arts geworden om mensen te helpen. Bij leefstijlgerelateerde ziektes help je mensen het best met een aanpassing van voeding en leefstijl.”

Hoe breng jij het onderwerp voeding in de spreekkamer ter sprake?

“Ik leg mensen uit dat hun ziekte mogelijk leefstijlgerelateerd is en vraag ze of ze openstaan voor een medische benadering die een aanpassing van leefstijl betreft. Het gebeurt zelden dat iemand ‘nee’ zegt.  Daarna vraag ik ze hun eet- en drinkgewoonten bij te houden gedurende drie dagen, laat ik ze hun specifieke medische achtergrond noteren, hoe vaak ze bewegen, of ze roken en waardoor ze stress ervaren. Als er sprake is van overgewicht, wil ik weten wanneer dit is ontstaan. Dat geheel lees ik door voorafgaand aan het tweede consult. Daarna starten we de behandeling.”

Heb je als huisarts wel voldoende tijd om patiënten te begeleiden?

“Ik heb relatief veel dubbele consulten van twee keer tien minuten. In het tweede consult leg ik uit wat de bedoeling is en geef ik informatie mee: documenten die ik zelf opstelde, zoals tips voor in de supermarkt, kennis over de glycemische lading van voeding, recepten. Meestal komen ze daarna nog twee keer en dan zijn ze vaak goed in staat de nieuwe leefgewoonten zelf voort te zetten. Als ik merk dat meer tijd nodig is, verwijs ik door naar een diëtist.”
“Het is dus een investering van drie dubbele consulten en een enkel consult in een halfjaar tijd. Een investering die loont voor de patiënten, want ik zie veel patiënten zelden terug. Met gezonde voeding verdwijnen veel kleine klachten.”

Hoe past deze werkwijze binnen de huidige gezondheidszorg?

“Deze werkwijze lijkt op de traditionele Chinese geneeswijze, waarbij dokters betaald werden om hun populatie zo gezond mogelijk te houden. Helaas worden dokters tegenwoordig niet beloond als ze hun patiënten gezond houden. Je krijgt inschrijfgeld per ingeschreven patiënt en vervolgens per consult. Een huisarts wordt dus beloond om patiënten zo vaak mogelijk te laten komen. Met een gezonde populatie zou de spreekkamer immers leeg zijn. Een verkeerde prikkel. Het huidige systeem stimuleert de huisarts niet om de gezondheid van mensen te bevorderen.”

Wat kun je doen als je huisarts weinig kennis heeft van voeding?

“Kom in beweging! Ga met dit artikel naar je huisarts en vraag waarom hij of zij deze kennis niet toepast. Als patiënt heb je recht op een keuze: medicijnen of een leefstijlaanpassing. Die keuze is er nu vaak niet. Met een hoge bloeddruk krijg je medicijnen en dan kun je er donder op zeggen dat je een aantal jaren later problemen hebt met cholesterol, diabetes, obesitas. Het wordt alleen maar erger en meer, omdat je de ziekte niet oplost, maar alleen de klachten onderdrukt. Als je een voedings- en leefstijladvies geeft, gebeurt het tegenovergestelde. Dat is zó leuk! Als mensen met diabetes hun leefstijl aanpassen, verbetert de nierfunctie, waardoor ze vrijwel meteen hun bloeddrukpillen kunnen afbouwen. Dat geeft een totaal ander perspectief.”

Hoe komt jouw boodschap aan in de medische wereld?

“Ongelooflijk goed! Een oproep op Facebook om het animo te peilen lokte vorig jaar vijftienhonderd reacties uit. Na de oprichting van de vereniging begin juni waren er in een paar weken tweehonderd leden en achthonderd aanmeldingen voor de nieuwsbrief. Het animo is het grootst onder jonge artsen. Er zijn ook artsen die het niet aanspreekt, maar we faciliteren vooral de dokters die het vanzelfsprekend vinden.”
“Vereniging Arts en Voeding werkt samen met de stichting Voeding Leeft, die een leefstijlinterventieprogramma voor diabetes type 2 en reuma ontwikkelde. De interventie voor diabetes type 2 won onlangs de Zinnige Zorg Award van verzekeraar VGZ. We zitten om tafel met alle partijen die ertoe doen: verzekeraars, ministeries, de Nederlandse Vereniging van Diëtisten, de Landelijke Huisartsen Vereniging, de Federatie Medisch Specialisten, het Voedingscentrum. Ik denk dat we met zijn allen de gezondheidszorg in Nederland aan het veranderen zijn. De tijd is er rijp voor om het systeem van ziektezorg naar gezondheidszorg te veranderen. De studie ‘medicijnen’ moet in de volksmond weer geneeskunde gaan heten.”

In oktober start bij omroep MAX het programma ‘Hoe word ik 100’, waarin mensen met diabetes type 2 gevolgd worden die meedoen aan het leefstijlinterventieprogramma van Voeding Leeft.

Tamara de Weijer (35) is huisarts in een praktijk in Zwaag en voorzitter van Vereniging Arts en Voeding. Ook doet ze bij het LUMC promotieonderzoek naar de rol van voeding en leefstijl bij diabetes type 2. www.artsenvoeding.nl