Zelf is hij pas 37 jaar, toch maakt hij zich nu al hard voor een positievere kijk op ouder worden. André Aleman, vader van vijf kinderen, hoogleraar neuropsychologie en bestseller-schrijver van het boek ‘Het Seniorenbrein’, over het geheim van gezond ouder worden en wat hij daar zelf voor doet en laat.
Wie: André Aleman is hoogleraar Neuropsychologie aan de Rijksuniversiteit van Groningen en bestseller-schrijver van het boek ‘Het Seniorenbrein’, dat wekenlang in de top tien van meest verkochte boeken heeft gestaan.
Waar spraken zij over: Over ouder worden, gezond blijven en wat de professor zelf doet om niet dement te worden.
Opmerkelijk: Aleman is het niet helemaal eens met collega-hersenwetenschapper Dick Swaab die zegt dat ons brein in feite gevormd wordt in de baarmoeder en dat er daarna niet veel meer gebeurt.
Als ons gesprek is afgelopen en ik mijn jas al aan heb voor de terugreis, zegt professor Aleman: “Waar is m’n telefoon?!”
Ik haal opgelucht adem dat hem dit soort dingen ook overkomen. “Haha, toch geen alzheimer?” grap ik flauw, maar de hooggeleerde heeft hem al gevonden. “Nou, tot ziens,” zeg ik en ben op weg naar de deur. “Zou je dit niet meenemen?” vraagt hij koeltjes en hij reikt me mijn recordertje en m’n aantekeningenboekje aan. “Sorry, ik zeg niks meer”, mompel ik.
Waarom wil iemand van 37 alles weten over het ouder wordende brein?
“ Er was inderdaad een Belgische journalist die veronderstelde dat ik het ouder wordende brein bestudeer om mijn angst te bezweren, haha. Zo is het niet. Bij mijn afstuderen keek ik naar groeihormoon in het bloed en naar de relatie met geheugen en denkvermogen. Dat bleek met elkaar samen te hangen. Toen we daar min of meer toevallig achterkwamen was mijn belangstelling gewekt. Vroeger werd gedacht dat hersencellen dood gaan als je ouder wordt, we weten nu dat ze alleen krimpen. Door bijvoorbeeld te sporten neemt dat groeihormoon toe en wordt het volume van de hersenen deels hersteld.”
Dat schrijf je ook in je boek, de enige remedie tegen oud worden is blijven bewegen.
“Het is een heel belangrijk onderdeel. Er zijn eigenlijk vier onderdelen: dieet, en dan vooral matig eten, sporten, mentaal actief zijn, oftewel je verstand blijven gebruiken, en het vierde is emotioneel welzijn. Sociale contacten zijn heel belangrijk. Ook dingen als spiritualiteit, bijvoorbeeld mindfulness zijn goed.”
Mag ik naar je persoonlijke omstandigheden vragen? Ben je getrouwd, heb je kinderen?
“Ja, ik ben getrouwd en ik heb vijf kinderen.”
Dan heb je niet stilgezeten.
“Nee! Ik had een hoogleraar die zei: ‘Je hebt mijn advies om productief te zijn wel heel letterlijk genomen!’ Maar kinderen houden je ook jong, moet je maar denken.”
Zie je ze weleens?
“Jazeker. Mijn vrouw wilde graag stoppen met werken na het tweede kind, dus daar heb ik mazzel mee. Maar ik probeer altijd thuis te zijn tussen vijf en zeven, want dan is het spitsuur. De jongste leg ik op bed, die is 4 en dan hebben we er nog vier van 8, 10, 12 en 14 jaar oud.”
Wat is het belangrijkste voor je: het wetenschappelijke werk of de lezingen die je geeft?
“In 2010 werd ik gevraagd een boek te schrijven over mijn wetenschappelijk onderzoek naar hallucinaties en schizofrenie. Naar aanleiding van dat boek heb ik welgeteld één verzoek voor een lezing gekregen. Na dit boek kreeg ik er dertig tegelijkertijd. Natuurlijk kan ik ze niet allemaal doen. Maar ik geef er bijvoorbeeld een in Zutphen, waar ze eerst een zaaltje van honderd man hadden geregeld, waarna er nog honderd mensen op de wachtlijst stonden, toen hebben ze maar een groter zaaltje gehuurd.”
Wat is de meest gestelde vraag na een lezing?
“De vraag over of alcohol invloed heeft op je brein. Ik had daar niks over in het boek opgenomen omdat normaal alcoholgebruik niet zo veel invloed op de hersenen heeft, in tegenstelling tot wat mensen denken. Eén glas alcohol per dag is goed tegen hart en vaatziekten, maar geeft een licht verhoogd risico op kanker. Veel drinken is natuurlijk slecht en wat maar weinig mensen weten: vlak voor het naar bed gaan alcohol drinken, is geen goed idee. Dit tast de kwaliteit van je slaap aan en dat is wel slecht voor het geheugen.”
Wat is dat, dat mensen ineens alles over het brein willen weten? Dick Swaab was ook al zo succesvol.
“Er zijn verschillende factoren: we willen weten hoe we in elkaar zitten. En wij weten tegenwoordig meer. Wij kunnen bij levende, wakkere mensen hersenonderzoek doen. Dat kan nog maar sinds de jaren 90 en pas de laatste jaren is daar echt veel meer over bekend geworden. Daarvoor was het een beetje een blackbox. Swaab kon wel onderzoek doen, die deed meer post-mortem onderzoek (na het overlijden, red), maar wij kijken naar wakkere, levende mensen die de scanner ingaan. Beide soorten onderzoek zijn belangrijk om te weten hoe het werkt daarbinnen.”
Wat vond je verschrikkelijk aan het boek van Swaab?
Lachend: “Verschillende dingen vond ik verschrikkelijk. Zeventig procent is oké, het is een mooi boek dat goed de hersenwetenschap uitlegt. Ik heb veel respect voor Swaab als toonaangevend hersenonderzoeker. Wat ik minder vind, is dat hij erg stellig is over sommige dingen. Als je Swaab leest over depressie denk je: ‘dat is dus opgelost’, terwijl de stand van de wetenschap is dat we helemaal niet weten waar een depressie vandaan komt. Ten tweede reduceert hij alles tot de grijze cellen. Wie je bent zijn gewoon wat zenuwcellen, zegt hij en dat is het. Daar ben ik het niet mee eens. De werkelijkheid heeft meerdere lagen. Je kunt ook voetbal reduceren tot elf mensen die achter een bal aan rennen, maar dat verklaart niet waarom een heel land gek wordt als een bepaalde wedstrijd gespeeld wordt. Er is dus een andere manier om naar de werkelijkheid te kijken. Muziek is niet een paar nootjes op papier, want dan zou het niet uitmaken of ik of Bach wat nootjes op papier zou kladderen, en zoals wij allen weten maakt dat wel uit.”
“Hij brengt alles terug tot je ontwikkeling in de baarmoeder en hij geeft nog wat ruimte voor de eerste paar jaar bij de ontwikkeling van een kind, maar daarna ligt volgens hem alles vast. En dat is volgens mij niet zo: er verandert nog heel veel, denken wij.”
Is je boek ook een pleidooi voor de emancipatie van ouderen?
“Nou, dat gaat natuurlijk niet alleen met een boek. Bedrijven zouden moeten weten dat wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat ouderen met jongeren in een bedrijf tot betere prestaties komen. Ouderen hebben meer overzicht en trappen op de juiste manieren op de rem.”
“Het beeld van de oudere is gelukkig ook aan het veranderen. Vroeger hoorde je nooit van iemand van zeventig jaar oud die ging skiën, daar kijk je tegenwoordig niet meer van op.”
“Het moeilijke is dat uit onderzoek van 2008 blijkt dat ook ouderen vooroordelen over ouderen hebben. Iedereen denkt dat na je 70e je sociale contacten afnemen. Dat is niet zo, dat gebeurt pas na je 80e.”
Is er al een medicijn tegen alzheimer?
“Nee, maar wel pillen die het geheugenverlies een beetje kunnen tegengaan. De moleculaire biologen zijn intensief bezig te kijken waar de eiwitophopingen bij alzheimer vandaan komen, maar dat heeft nog niet tot een medicijn geleid.”
Wat doe je zelf om de ouderdom tegen te gaan?
“Het is niet zozeer mijn doel om de ouderdom tegen te gaan, maar ik wil graag zo lang mogelijk gezond en fit blijven. Dus ik sport, ik beoefen karate en jiujitsu, het interessante is dat daar ook een vorm van mindfulness bij zit. Net als bij Tai Chi. Het is een soort bewegende meditatie.”
“Ik probeer te letten op wat ik eet, maar dat lukt niet altijd. Het blijft een strijd om lekkere dingen niet te eten. Zelfs hier op de universiteit staan overal gevulde koeken en Marsen. Dat zouden eigenlijk appels moeten zijn.”
3x gezond volgens André Aleman
Bewegen
“Het is niet zozeer mijn doel om de ouderdom tegen te gaan, maar ik wil graag zo lang mogelijk gezond en fit blijven. Dus ik sport, ik beoefen karate en jiujitsu, het interessante is dat daar ook een vorm van mindfulness bij zit. Net als bij Tai Chi. Het is een soort bewegende meditatie.”
Eten
“Het blijft een strijd om lekkere dingen niet te eten. Zelfs hier op de universiteit staan overal gevulde koeken en Marsen. Dat zouden eigenlijk appels moeten zijn.”
Laten
“Vlak voor het slapen gaan alcohol drinken, is geen goed idee. Het tast de kwaliteit van je slaap aan en dat is slecht voor het geheugen.”