Van zijn boeken gingen er honderdduizenden over de toonbank. Maar zelf blijft schrijver en trainer dr. Ben Tiggelaar liever uit beeld. In interviews praat hij honderduit over zijn werk, maar niet over zichzelf. Voor Catherine maakt hij een uitzondering.
Op een van de weinige zonnige dagen zitten we op een terras. Ben heeft een zonnebril op. “Vind je het erg om je zonnebril af te zetten?”, vraag ik hem. “Ik vind het vervelend dat ik je ogen niet zie. Of ga je dan tranen?” Lachend antwoordt hij: “Nee hoor, doe ik. Vind je zeker jammer. Anders kon je schrijven: ‘Hij was tot tranen geroerd’, haha. ‘Zo’n emotionele man, hij zat aan één stuk door te huilen!’”
Nou ja, dat weten we helemaal niet. We kennen je van je bestsellers, maar we weten weinig van jou. ’t Enige wat ik weet, is dat je vier dochters en een vrouw hebt.
“Als ik geïnterviewd wordt, gaat het over mijn werk. Het is natuurlijk interessant dat mijn managementboeken zo veel gelezen worden. Als je nagaat dat de normale oplage 1600 stuks is of zo. In december zie ik altijd een piek in het aantal interviews; dan hebben mensen goede voornemens en komen journalisten bij mij uit.”
Je moeder overleed toen je 23 was. Wat had dat voor invloed op jullie leven?
“Mijn vader was kapot van de dood van mijn moeder. Voor ze overleed, nam ze mijn zus en mij apart en zei: ‘Je vader heeft iemand nodig, dus als hij een andere partner vindt, heb ik daar vrede mee.’ Briljant, vond ik dat.”
“Ik had een heel sterke band met mijn moeder. Toen we op de middelbare school zaten, bleef ze altijd tot laat op om alles door te praten wat de moeite waard was.”
En wat was de moeite waard?
“Kijk, als je nog geen twintig bent, heb je op veel vragen heel eenvoudige antwoorden. Dan komt een periode van vertwijfeling en ontwikkel je een visie op je leven. Ik ben gelovig, daarbij hoort een zekere nederigheid. Ik vind dat er drie dingen in het leven belangrijk zijn en daar ga ik achteraan.”
“Rechtvaardigheid, dat is één van die dingen. Ervoor zorgen dat mensen die geen stem hebben toch gehoord worden. Arme mensen, maar ook vrouwen. Waarschijnlijk ben ik door mijn vier dochters anders naar de positie van vrouwen in de wereld gaan kijken. Christenen hebben niet het patent op meelevendheid, maar iedereen heeft zijn eigen inspiratiebron en het christendom is voor mij een heel belangrijke.”
“Als tweede: dankbaarheid. Soms ben ik ’s morgens geïrriteerd dat ik vroeg op moet of meteen als vader moet interveniëren. Tot ik me realiseer dat er weer een nieuw dag aanbreekt, waarvoor ik dankbaar ben. Daarom kan ik ook niet goed tegen mensen die erg blij zijn met zichzelf. Trots zijn is eigenlijk heel aanmatigend. Veel dingen kun je niet besturen: je hebt niets te zeggen over met wat voor verstand of lichaam je geboren wordt. Net als in wat voor gezin je opgroeit of op welke plek op aarde je geboren wordt. Dus heb je geen enkele reden om jezelf op de borst te kloppen.”
Je zou het erg moeilijk hebben in de tv-wereld.
“Daar heb ik ook niks mee. Ik heb meer met schrijvende journalisten. En (hij laat zich door mijn opmerking niet van zijn betoog afhouden) na rechtvaardigheid en dankbaarheid is er nog een derde heel belangrijke zaak, die ik met enige schroom noem: liefde. Een groot woord, ik neem het moeilijk in de mond. Dat je weet dat er iemand van je houdt, dat je echt gek bent op iemand. Dat je dat elke dag weer ontdekt. Dat is natuurlijk prachtig.”
Hoe lang ben je nu samen met Ingrid?
“Zesentwintig jaar.”
Er zijn mensen die dat saai noemen.
(Fel) “Dat vind ik zo’n consumentistische houding! Lekker achterover gaan liggen en wachten tot iemand het leuk maakt. Zulke mensen moeten een schop onder hun kont hebben. Het is de kunst om zelf, samen, iets van je relatie te maken.”
“Dat zie je ook bij aanstellers. Sommige mensen klagen liever bij anderen dan in hun eigen relatie actie te ondernemen. Klagen is ook een manier om liefde en aandacht te krijgen, maar niet een heel constructieve.”
Geven jouw vier dochters jou liefde?
“Dat is het mooie van dochters: ik heb een hechte band met ze. De oudste is 17 en woont nog thuis. We hebben besloten dat we met zijn allen een jaar in de VS gaan werken en wonen. Het ene jaar doe ik dingen waarvan ik hoop dat een groot publiek ze begrijpt, zoals die boeken, en het andere jaar is het tijd voor verdieping. Dus ga ik onderzoek doen, werken aan een Amerikaanse universiteit en praten met collega’s die fulltime met onderzoek bezig zijn.”
Jij zegt dat je je dromen moet omzetten in daden.
“Nou, nou, dat moet niet, maar als je het wilt, zijn er manieren om dat te doen. Ik geef geen garanties!”
Omstandigheden zijn soms fnuikend: als ik een hypotheek heb en geen werk, ga dan maar eens lekker optimistisch tegen mij praten.
“Luister, binnen de omstandigheden waarin je zit, zijn altijd verbeteringen mogelijk. Optimisme is voor een groot deel aangeboren, maar toch kun je jezelf gedeeltelijk sturen. De kunst is altijd te kijken naar de mogelijkheden die je wél hebt.”
“Dat lukt je trouwens vaak niet alleen. Je moet daar je omgeving bij betrekken. Gedrag dat sociaal beloond wordt, ontwikkelt zich namelijk het sterkst. Betrek dus je dierbaren bij je dromen.”
Weet je eigenlijk of je boeken resultaat hebben?
“Ik baseer me op wetenschappelijk onderzoek naar wat het effectiefst is op verandergebied . Maar één ding weet ik zeker: van buitenaf iemand iets opdringen heeft geen resultaat. Geef mijn boek dus niet cadeau aan iemand onder het motto ‘jij kunt wel iets aan jezelf veranderen’. Dat werkt niet, dat irriteert alleen maar. Wat wel werkt, is een paar goede tips uit mijn boeken halen. Tools; kijk waar je goed in bent en ga daarmee aan het werk.”
Stel, je bent ziek. Wat geef je dan voor tool?
“We weten allemaal dat er dingen zijn die effect hebben op je gezondheid. Beweging natuurlijk en hoe je eet. Tachtig procent van onze ziektes komen voort uit gedrag. Kijk naar de sterftecijfers in de VS: reden nummer 1 is roken, reden nummer 2 is verkeerd eten en drinken, gebrek aan beweging en stressgerelateerde zaken.”
Hoe kwam het dat jouw moeder jong overleed?
“Ze stierf aan longkanker.”
Door te veel roken?
“Ik weet het niet. Ik denk het wel. Weet je wat absurd is? Nadat ze was overleden, heb ik zelf nog jaren doorgerookt. Zo idioot, ik wist dat het slecht was, maar ik kon makkelijker doorroken dan mijn gedrag veranderen. Je kunt je denken en handelen veranderen, maar je gedrag …”
“Ik las over een onderzoek naar mannen die een hartaanval overleefden. In negen van de tien gevallen vervielen ze erna weer in het oude gedrag. Gestoord, maar wel heel menselijk. Zelfs de dood jaagt ons geen schrik aan.”
“Veel gedrag wordt niet bewust gekozen. Het leeuwendeel van ons gedrag bestaat uit gewoontes, die worden gevormd door prikkels in onze omgeving die ons belonen. Het veranderen van zulke gewoontes doe je niet op wilskracht, maar daar komen allerlei technieken bij kijken. Zoals het doelgericht belonen van alternatief gedrag dat beter voor je is.”
“Nou ja, dominees vertellen twee keer per week hoe er geleefd moet worden. Ik zie mezelf meer als een docent. Ik weet niet precies hoe het hele leven in elkaar zit, zoals sommige dominees. Maar als je verbaal sterk bent, denken mensen al gauw dat je dat wel weet.”
Je bent geboren en getogen in Oost-Groningen. Dat was vroeger toch een CPN-bolwerk, onder leiding van Fré Meis?
“Ja, en die hang naar gelijkwaardigheid zit eigenlijk ook in mij. Als een kleine groep mensen zich verheven voelt boven anderen, dan heb ik daar grote moeite mee.”
Dat ‘kansen voor iedereen’ breng je dat ook in de praktijk?
“Ik ben heel actief voor Compassion, een christelijke organisatie met als motto ‘Releasing the Children from poverty in Jesus’ Name’. Ik ben ambassadeur voor hun leiderschapsprogramma. Dat geeft jongeren in ontwikkelingslanden de kans om te studeren en zich te ontwikkelen tot leiders in hun eigen gemeenschap.”
“Als gezin sponsoren we James, een student economie en accountancy in Nairobi. In het programma dat hij volgt, spelen geloof en ethiek een belangrijke rol. Dat is essentieel volgens mij. Uiteindelijk gaat het erom dat hij als leider de mensen om hem heen gaat dienen en niet boven hen gaat staan. Voor iedereen met talent, kansen en macht blijft dat altijd de grootste uitdaging.”
Wie: Dr. Ben Tiggelaar is schrijver en trainer op het gebied van leiderschap, verandering en gedrag. Hij schreef Denken, Dromen, Doen, aantal verkochte exemplaren: 250 duizend. Kort geleden verscheen zijn nieuwste boek Dit wordt jouw jaar!, waarvan er inmiddels 60 duizend over de toonbank gingen.
Denken, dromen, doen volgens Ben Tiggelaar
Denken
“Ik weet niet precies hoe het hele leven in elkaar zit, zoals sommige dominees. Maar als je verbaal sterk bent, denken mensen al gauw dat je dat wel weet.”
Dromen
“Gedrag dat sociaal beloond wordt, ontwikkelt zich het sterkst. Betrek dus je dierbaren bij je dromen.”
Doen
“Optimisme is voor een groot deel aangeboren, maar toch kun je jezelf gedeeltelijk sturen. De kunst is altijd te kijken naar de mogelijkheden die je wél hebt.”