Als ze appel eet, krijgt ze soms een kriebelkeel. Een collega krijgt een dikke lip van hazelnoot. Betekent dit dat we allergisch zijn?, vraagt journalist Dorien Dijkhuis zich af. En moeten we appels en hazelnoten nu laten staan? Of helpt dooreten juist om immuun te worden? Dit stappenplan geeft duidelijkheid.
De laatste decennia reageren mensen steeds vaker op voeding, zegt arts en docent Anna Kruyswijk. Begin jaren tachtig was ze assistent-kinderarts en daarna huisarts. In al die jaren kwam ze één keer een kind tegen met coeliakie, een intolerantie voor gluten. Tegenwoordig stikt het van de volwassenen met coeliakie. Ook komen er steeds meer mensen bij de huisarts die vermoeden dat hun dikke keel, kriebelige tong of onverklaarbare buikpijn iets met hun eten te maken heeft.
Die groei van reacties op voeding heeft volgens Anna Kruyswijk te maken met het westerse voedingspatroon. “We eten anders dan vroeger”, zegt zij. “Bovendien is ons voedsel veranderd. Veredeling speelt een grote rol. Neem tarwe: dat is glutenrijk en we eten meer tarwe dan vroeger.”
Ook de moderne landbouwmethodes doen een duit in het zakje. “Onze groenten worden vaak met pesticiden bespoten, meestal met glyfosaat, een stof die de darmslijmvliezen en de darmflora aantast en daarmee overgevoeligheid in de hand werkt. De darmflora is namelijk belangrijk voor veel processen in ons lichaam. Onder andere voor ons immuunsysteem.”
Stap 1. Luister naar je lichaam
Buikpijn, een loopneus, een kriebelige tong, een dikke keel of zelfs depressiviteit: er zijn verschillende manieren waarop je lichaam kan reageren bij voedselovergevoeligheid. “Zo’n reactie is een teken van je lijf”, zegt Anna Kruyswijk. “Schenk er dus aandacht aan.”
Sommige overgevoeligheden staan erom bekend dat ze zich kunnen opbouwen. Je lichaam kan eerst licht reageren op een bepaald voedingsmiddel, maar er later echt allergisch voor worden. Noten- en pollenallergie staan hier bijvoorbeeld om bekend. Sowieso geldt: hoe vaker je je eraan blootstelt, hoe sneller je een allergie ontwikkelt. “Krijg je altijd een reactie van een specifiek voedingsmiddel, laat dat dan uit je dieet.”
Stap 2. Weet wat het verschil is
Ben je allergisch als je reageert op een bepaalde voedingsstof? “Nee”, zegt Anna Kruyswijk. “Het kán zijn dat je allergisch bent, maar het kan ook om een intolerantie gaan. Voedselovergevoeligheid is de overkoepelende term.”
Bij een voedselallergie reageert het lichaam direct. Het immuunsysteem maakt antistoffen aan tegen bepaalde eiwitten in voeding, zoals die in koemelk, eieren of noten. Die antistoffen zorgen voor de lichamelijk reactie. Een niet-allergische reactie wordt voedselintolerantie genoemd. Die vindt niet in het immuunsysteem plaats, maar vooral in het verteringssysteem. Je lichaam kan dan een bepaalde stof niet verteren. Anna Kruyswijk: “Het kan uren duren, soms zelfs een hele dag, voordat er een reactie komt. Vaak is het moeilijk om precies uit te maken of er sprake is van een allergie of van een intolerantie en soms zijn ze er beide tegelijk. Zoals bij coeliakie. Dan heb je tegelijkertijd een intolerantie voor gluten in de vertering en een allergie voor gluten. Dat kan ernstige problemen veroorzaken, omdat coeliakie de slijmvliezen van de dunne darm beschadigt. Daardoor neemt het lichaam veel voedingsstoffen zoals vitaminen en mineralen bijna niet meer op.”
Stap 3. Ga naar de dokter
Als je vermoedt dat je een voedselovergevoeligheid hebt, ga dan naar de huisarts. De oorzaak van je klachten is vaak moeilijk te achterhalen, maar de dokter kan gemakkelijk een allergietest doen om te kijken of er antistoffen in je bloed zitten Als dat zo is, kan de huisarts of de allergoloog specifiekere tests doen om erachter te komen waar je precies allergisch voor bent.
Stap 4. Eet biologisch
“Biologisch voedsel is onbespoten en niet genetisch gemodificeerd”, zegt Anna Kruyswijk. “Een mondelinge enquête onder Amerikaanse internisten die veel patiënten met spijsverteringsklachten op hun spreekuur kregen wees uit dat deze klachten bij veel mensen verdwenen nadat zij waren overgegaan op biologisch voedsel.”
Je moet niet denken dat je voedselallergie meteen verdwijnt als je biologisch gaat eten. Het kan echter wel helpen, vooral bij intolerantie. Biologisch voedsel brengt rust in je spijsverteringssysteem.
Stap 5. Houd een eetdagboek bij
Veel mensen weten niet dat ze een voedselovergevoeligheid hebben. Dat komt doordat ze zich op verschillende manieren kan uiten. Depressiviteit breng je niet zo snel in verband met voeding. Bovendien duurt het soms een paar uur of zelfs een dag voordat je lichaam reageert. De huisarts legt de link ook niet altijd.
Een eetdagboek kan volgens Anna Kruyswijk inzicht verschaffen. “Houd per dag bij wat je eet: op welk tijdstip eet je? Wat eet je? Welke reacties krijg je? Het kost veel discipline om dit een tijdlang vol te houden, maar als het goed is, zie je op den duur een patroon ontstaan. Vervolgens kun je de beruchte ingrediënten weglaten uit je dieet. Kijk wat er gebeurt. Als het de boosdoeners waren, zullen de slijmvliezen zich beginnen te herstellen en zullen je klachten verminderen of zelfs verdwijnen.”
Stap 6. Few Foods-dieet
Omdat het bijhouden van een voedseldagboek moeilijk is, kun je ook kortdurend het Few Foods-dieet proberen. Dan neem je enkel (biologische) rijst, lam, sla, peer en water. Het is volgens Anna Kruyswijk een makkelijke manier om beruchte voedingsstoffen te ontmaskeren.
Het is belangrijk dit dieet te doen onder deskundige leiding. “En doe het nooit langer dan acht dagen”, benadrukt ze. “Als je er te lang mee doorgaat, kom je essentiële voedingsstoffen tekort.”
“Het doel van dit dieet is om snel de stoffen op te sporen waarop je reageert. Als je een voedingsovergevoeligheid hebt, zullen je klachten na een paar dagen waarschijnlijk verdwijnen. Als je klachten weg zijn, kun je op dag acht bijvoorbeeld weer een aardappel toevoegen. En op dag negen een eitje. Voeg de voedingsmiddelen één voor één toe en let goed op wat er gebeurt. Zo kom je er op een gegeven moment achter op welk voedingsmiddel je reageert en dit laat je dan verder weg uit je voeding.”
Stap 7. De ene mens is de andere niet; kijk wat goed is voor jou
Mensen reageren verschillend op voedsel. “Voeding is eigenlijk vreemd materiaal”, zegt Anna Kruyswijk. “Je haalt een stukje van de buitenwereld naar binnen. Het kan zo zijn dat jouw lichaam vijandig reageert op een bepaalde stof en dat van een ander niet.”
Tomaat is gezond, want het barst van de lycopeen en dat is goed voor ons. Iedereen aan de tomaat dus? “Nee”, zegt Anna Kruyswijk. “Voeding is individueel. Ik kan persoonlijk bijvoorbeeld niet goed overweg met aubergine. Dan begint mijn tong te kriebelen. Ik heb moeite met de nachtschades. Tot die botanische familie behoren ook de tomaat, de aardappel en de paprika. Maar niet iedereen heeft moeite met die producten. Luister naar wat jouw lijf zegt. Heb je geen zin in een bepaald voedingsmiddel of houd je er niet van? Ook die weerstand kan een teken van je lichaam zijn dat het er niet goed mee overweg kan. Neem je kinderen dus ook altijd serieus als zij aan tafel hun tomaat niet opeten of moeite hebben met een specifiek voedingsmiddel. Het kan op een voedselovergevoeligheid duiden.”
Stap 8. Wees je bewust van kruisreactiviteit
Mensen die allergisch zijn voor gras- en boompollen reageren vaak ook op bepaalde voedingsmiddelen, met name groente en fruit. Anna Kruyswijk: “Dit komt doordat de structuur van het stukje stuifmeelkorrel dat de allergische reactie veroorzaakt overeenkomt met bepaalde, specifieke structuren in voedsel. Het immuunsysteem vergist zich dus als het ware. Het kan de allergenen niet van elkaar onderscheiden en veroorzaakt een allergische reactie. Dit heet kruisreactiviteit.”
Ben je allergisch voor graspollen, boompollen, huisstofmijt of latex? Dan reageer je misschien ook op bepaalde voedingsmiddelen. Een handig overzicht van kruisreactiviteit kun je vinden op allesoverallergie.nl/assets/Kruisreactiviteit.png
Anna Kruyswijk
Anna Kruyswijk is arts en docent. Na dertig jaar praktijkervaring als behandelend arts (onder andere als huisarts en integraal werkend arts), legt zij zich sinds 2008 met haar organisatie Jouw Voeding geheel toe op preventie, met als specialisatie voeding. (www.jouwvoeding.com)