Ooit begon het met de zwangerschapstest, tegenwoordig kun je het zo gek niet bedenken of er is een zelftest voor. Wat zijn de populairste? En zijn ze betrouwbaar? Thuistest je kennis en ontdek alles over zelftesten.
Wat zijn de voordelen?
Een zelftest kan, mits goed gebruikt, gezondheidsproblemen eerder op de kaart zetten, waardoor vroegtijdige behandeling mogelijk is. Als schaamte een reden is om niet naar de dokter te gaan (bijvoorbeeld bij een soa-test), dan geeft een thuistest de gewenste privacy. Verder kan het een eenvoudige wijze van geruststelling zijn, kost het minder tijd dan een afspraak met de huisarts en beschik je meestal direct over de uitslag.
Top 6 populairste zelftesten
De bekendste thuistest is de zwangerschapstest. Hij is in de jaren 70 geïntroduceerd als een simpele en betrouwbare test waarbij je een strip in wat ochtendurine hangt. Andere populaire zelftesten zijn er voor het vaststellen van:
- diabetes
- cholesterol
- allergie
- blaasontsteking
- hiv
Top 4 meest betrouwbare thuistesten:
- zwangerschapstest
- ovulatietest
- menopauzetest
- glucosetest (let op: alleen als controletest, dit is geen diagnostische test)
Het succes van de zelftest
De behoefte van mensen om anoniem hun gezondheid in de gaten te houden is groot. Volgens de Vereniging voor Klinische Chemie en Laboratoriumgeneeskunde (NVKC) is het verlangen naar zelf bloedprikken en met urinestaafjes in de weer zijn een gevolg van de groeiende belangstelling voor gezondheid. Kraaijenhagen: “Vroeger was de patiënt op het gebied van gezondheid behoorlijk onwetend. De dokter was de enige die wist wat je aanmoest met klachten. Met de komst van internet hebben we een stuk meer kennis over gezondheid dan voorheen. De behoefte om het heft meer in eigen handen te nemen, is daarmee ook gegroeid.”
Doe-het-zelftest op darmkanker
Al sinds jaar en dag wordt er getest op onzichtbare sporen van bloed in de ontlasting, wat mogelijk een voorbode van darmkanker is. Sinds kort kan dat gewoon thuis. Als de testuitslag positief is wil dat trouwens niet altijd zeggen dat je darmkanker hebt. Ontstekingen van de darm en poliepen kunnen ook leiden tot deze klachten. Uit een experimenteel bevolkingsonderzoek blijkt dat dankzij deze vorm van zelfdokteren sterfte aan darmkanker met vijftien tot twintig procent verminderd kan worden. Goed nieuws dus!
Onzintest
Dat je bij bepaalde gezondheidsproblemen liever op zelfonderzoek uit gaat, is helemaal niet zo gek, zelfs begrijpelijk. Een zelftest voor het meten van de hoeveelheid vrije radicalen in je lichaam is echter misschien wat overdreven. De uitslag vertelt je of je een gezondere leefstijl aan moet nemen en of je meer antioxidanten nodig hebt. Wie écht gezond leeft, weet dat natuurlijk best en dan is zo’n test complete onzin.
De HPV-thuistest
HPV speelt een rol bij het ontstaan van baarmoederhalskanker. Het HPV-thuistestonderzoek wijst uit of je het HPV-virus hebt en kan op die manier bijdragen aan een vroege ontdekking van afwijkingen aan de baarmoederhals. Dat maakt behandeling mogelijk en zorgt ervoor dat het ontstaan van baarmoederhalskanker voorkomen kan worden. Als de uitslag positief is, betekent dat niet automatisch dat je risico loopt op baarmoederhalskanker; tachtig procent van de seksueel actieve vrouwen raakt namelijk ooit besmet met het HPV-virus, maar in de meeste gevallen verdwijnt dit vanzelf weer. Bevolkingsonderzoek gemist? Bekijk op hpvthuistest.nl of je in aanmerking komt voor een zelftest.
Test voor onderweg
Per 1 juli 2012 is een blaastest in de auto verplicht. Dat wil zeggen, als je op vakantie gaat naar Frankrijk. Alle automobilisten en motorrijders op de Franse wegen dienen twee exemplaren bij zich te hebben. Als je er één hebt gebruikt, moet er meteen een nieuwe beschikbaar zijn. Toch vergeten? Dan betaal je bij controle een boete van € 11,-.
Chronische vorm van lyme verleden tijd?
De ziekte van Lyme is een infectieziekte die wordt veroorzaakt door een beet van een teek die besmet is met de Borreliabacterie. Hoe eerder de aanwezigheid van deze bacterie in je lichaam ontdekt wordt, hoe groter de kans op genezing is. Hoe langer je wacht, des te groter de kans op een chronische vorm van de ziekte van Lyme waarbij neurologische klachten of gewrichts-, huid- of hartklachten kunnen ontstaan.
Vaak wordt gedacht dat je aan een rode kring rond de tekenbeet kunt zien of je besmet bent, maar dit is maar gedeeltelijk waar. In vijftig procent van de gevallen ontstaat er helemaal geen kring, terwijl de bacterie het lichaam wel is binnengedrongen.
Tot voor kort was er alleen een thuistest verkrijgbaar waarmee je de bijtende teek kon onderzoeken op de aanwezigheid van de Borreliabacterie. Lastig, want in veel gevallen heb je de teek achtergelaten in het bos of snel weggegooid. Inmiddels is er ook een thuistest die uitgaat van jouw bloed. Met een simpele vingerprik neem je wat bloed bij jezelf af en ongeveer tien minuten later weet je of je besmet bent met de Borreliabacterie. Bij beide testen is het bij een positieve uitslag belangrijk contact op te nemen met je huisarts.
Zal ik een thuistest doen?
Of een zelftest wel of geen goed idee is, kun je het best per klacht bekijken. Volgens Roderik Kraaijenhagen, medisch directeur bij het NIPED (NDDO Instituut voor Preventie en Vroegdiagnostiek), moet je van tevoren goed nadenken: “Waarom doe ik welke zelftest, wat zijn de mogelijke consequenties en ben ik bereid tot een follow-up? Als je geen actie durft te ondernemen naar aanleiding van de uitslag, kun je de eerste stap net zo goed achterwege laten.”
Baadt het niet, dan schaadt het niet?
In het geval van zelftesten gaat dit helaas niet altijd op. De uitslag van een test kan vals-positief of vals-negatief zijn. Bij vals-positief denk je dat je ten onrechte dat je ziek bent en bij vals-negatief ten onrechte dat je niet ziek bent. Het gevolg is onnodige bezorgdheid of juist onterechte geruststelling, waardoor behandeling te laat komt of, in geval van bijvoorbeeld een seksueel overdraagbare aandoening, je andere mensen onbewust besmet. Daarom is het verstandig om hoogrisicotests op bijvoorbeeld prostaatkanker of hiv altijd onder begeleiding van een arts te doen.
Ook het ethische aspect weegt mee, volgens Annet Janssen, beleidsmedewerker bij het Nederlands Huisartsen Genootschap: “Mag je mensen een test aanbieden waarvan de kans groot is dat hij niets oplevert?” Uitzondering op de regel zijn bevolkingsonderzoeken waarvan wetenschappelijk bewezen is dat ze effect hebben. Denk aan de screening op borst- en baarmoederhalskanker en darmkanker.
Serieuze klachten verdienen serieuze aandacht
Luister altijd naar je lichaam. Zie je bijvoorbeeld bloed in je ontlasting of urine, dan is het riskant om alleen te vertrouwen op een zelftest. Vermoed je op basis van de uitslag van de zelftest dat er iets afwijkends aan de hand is, raadpleeg dan altijd een arts. Neem niet zelf een medische beslissing en begin nooit zomaar met het slikken van medicatie.
Handig om te weten
Waar moet ik op letten als ik een thuistest koop?
- Controleer de verpakking op houdbaarheidsdatum en het CE-keurmerk.
- Beoordeel de betrouwbaarheid van de leverancier.
- Is er een gebruiksaanwijzing? Is deze recent en duidelijk en staat er beschreven hoe je moet handelen naar aanleiding van de uitslag?
Een ‘streetcorner testing’: Jezelf in een openbare gelegenheid (laten) testen
Denk aan de oog- of bloeddrukmeting op een beurs. Ook het op eigen initiatief en voor eigen rekening laten uitvoeren van een volledig medische check-up wint aan populariteit, bijvoorbeeld de total bodyscan.
Een thuistest met het CE-kwaliteitskeurmerk is niet altijd betrouwbaar.
Het CE-kwaliteitskeurmerk garandeert Europese kwaliteitseisen op het gebied van bruikbaarheid en begrijpelijkheid. Het keurmerk zegt niets over de klinische waarde en betekenis van de zelftest. Op internet worden ook veel tests aangeboden waarvan niet zeker is of ze een kwaliteitscontrole hebben gehad. Aan online vragenlijsten worden nooit kwaliteitseisen gesteld.
Niet alle zelftesten zijn commercieel.
De meeste zelftesten zijn verkrijgbaar via internet en worden in de regel aangeboden door commerciële bedrijven. Maar dat is niet altijd het geval. In de apotheek of bij de drogist is ook een beperkt aantal testen te koop. Patiëntenverenigingen en collectebusfondsen bieden ook nog weleens zelftests aan.
Zelftesten online:
- Op uwbloedserieus.nl vind je goede uitleg over de bruikbaarheid en betrouwbare verkoopadressen van meer dan 270 verschillende soorten zelftesten.
- Meedoen aan een grootschalig preventief medisch onderzoek met goede begeleiding naar aanleiding van de resultaten kan via www.preventiekompas.nl.
- Op kiesbeter.nl vind je informatie op het gebied van zorg, zorgverzekeringen en gezondheid. Bekijk het dossier Zelftesten voor meer informatie.
Deskundigen:
- Roderik Kraaijenhagen is medisch directeur bij het NIPED (NDDO Instituut voor Preventie en Vroegdiagnostiek), www.niped.org, www.preventiekompas.nl
- Annet Janssen is beleidsmedewerker bij het Nederlands Huisartsen Genootschap