Werkt osteopathie bij migraine? “Ja”, zegt osteopaat Manuel van Tintelen, die er jarenlang onderzoek naar deed. “Maar mensen moeten eerst stoppen met het gebruik van triptanen en cafeïne.”

Sinds vorig jaar november mag Manuel van Tintelen zich ‘Master of Science in Osteopathic Studies’ (MSc) noemen. Het is de beloning voor zijn jarenlange speurwerk en onderzoek dat hij afrondde aan de internationale universiteit van Dresden. Twee dikke, Engelstalige boekwerken zijn de stille getuigen van zijn monnikenwerk dat allemaal draaide om migraine.

Al rond de millenniumwisseling legde Van Tintelen de basis met een eigen praktijkonderzoek. Hiermee toonde hij aan dat osteopathie aanmerkelijke verbetering kan geven bij migraine. De aanvallen namen significant af, net als hun intensiteit. Daarnaast rapporteerden de deelnemers minder maag- en darmklachten, duizeligheid en pijn in armen en benen. Prettige ‘bijwerkingen’, zo gezegd.

De afgelopen jaren dook Van Tintelen in de wetenschappelijke ‘migraineliteratuur’. Dit literatuuronderzoek leidde niet tot geheel nieuwe inzichten. “Ik ben bevestigd in wat ik al dacht”, vertelt hij. “Mijn praktijkonderzoek is destijds in de publiciteit gekomen en daardoor heb ik veel mensen met migraine kunnen behandelen. Wat uit de literatuur naar voren komt, bevestigt wat ik al die jaren in mijn praktijk in Baars ben tegengekomen.”

‘Chronisch’ door medicijnen

Over de belangrijkste conclusie van zijn literatuuronderzoek is hij helder. “Als mensen eenmaal aan de migrainemedicijnen gaan en ze gebruiken die veelvuldig, dan worden ze daar op termijn meestal alleen maar slechter van. Ze krijgen steeds vaker terugkerende klachten en worden zo chronisch migrainepatiënt, terwijl ze in eerste instantie sporadisch zo’n aanval hadden. Het wordt dan heel moeilijk om iemand nog te behandelen, met welke therapie dan ook.”

Van Tintelen doelt op de medicijnen die een migraineaanval kunnen doorbreken, de zogenaamde triptanen, zoals sumatriptan. “Toen ik begon met mijn studie naar migraine, waren de triptanen net in opkomst. Dat zijn nu de middelen die het meest worden voorgeschreven. Ze hebben invloed op de hersenstam. Dat ze mensen tot chronisch patiënt kunnen maken en dat dan niets meer werkt, lees je niet zo vaak in de wetenschappelijke literatuur. Je moet dat echt opsporen, omdat de meeste wetenschappers afhankelijk zijn van de farmaceutische industrie en daar weinig over melden.” 

Een bijkomend probleem is dat triptanen en cafeïnehoudende producten zoals koffie, thee, chocola en cola elkaar versterken. “Steeds meer neurologen en hoofdpijncentra geven daarom ook het advies om het gebruik van cafeïne en hoofdpijnmedicatie te verminderen. Mijn praktijkervaring is dat mensen alleen met die medicijnen kunnen stoppen als ze ook met cafeïnehoudende producten stoppen én de juiste osteopathische behandeling krijgen. Als je maar één of twee van die dingen doet, werkt het niet. Je moet het alle drie doen, vrijwel tegelijk. Met koffie en medicijnen moet je op dezelfde dag stoppen en dan direct de juiste osteopathische behandeling toepassen.”

Gebied van het middenrif

Maar wat is bij migraine de juiste osteopathische aanpak? “Dat is de totaalbehandeling. In de twee kleinste onderzoeken, die ook het minst goed waren van opzet, zijn vooral technieken op de schedel gedaan. Daarbij zie je wel positieve effecten, maar niet zo heel breed. Aan die onderzoeken hecht ik het minst. Een Duits onderzoek uit 2011 was het meest gedegen van opzet. Daarin is een totaalbehandeling uitgevoerd, zoals ook in mijn praktijkonderzoek is gebeurd. De resultaten zijn te vergelijken met de resultaten die ik heb gevonden.”

Toch hadden de resultaten nóg beter kunnen zijn, denkt Van Tintelen. “Dan hadden de deelnemers echter meteen moeten stoppen met die medicijnen en het gebruik van cafeïne. In beide onderzoeken mochten mensen gewoon hun medicatie blijven gebruiken. Als ik nú in mijn praktijk iemand krijg die veel aanvallen heeft en minimaal eens in de veertien dagen zo’n medicijn gebruikt, zeg ik: ‘Ik wil u best behandelen, maar dan moet u direct stoppen met de triptanen en met cafeïne.’ Ze mogen wel preventieve medicijnen blijven gebruiken, zoals bètablokkers, maar liever ook geen pijnstillers zoals paracetamol en ibuprofen.”

Volgens Van Tintelen hebben onder deze condities vier op de vijf mensen baat bij de osteopathische behandeling. “Ik vind vaak dezelfde dingen bij migraine. Bijna altijd betreft dit het gebied van het middenrif. Rond de grote ademhalingsspier zitten de lever, de dikke darm en de maag. Ik merk meestal dat de beweeglijkheid van de banden en vliezen rond de lever te wensen overlaat. Dat is een gebied dat ik altijd wel behandel en losmaak.”

Soort kortsluiting

Migraine is daarmee niet alleen een probleem van het hoofd, maar ook van het buikgebied. “Een belangrijke link tussen alles wat in de buik gebeurt en de storende invloed daarvan op de hersenstam is de tiende hersenzenuw ofwel ‘nervus vagus’. Er zijn ook zenuwen die het middenrif en de lever van gevoel voorzien en die lopen naar de nek. Die schakelen ook nog met de hersenstam. Wanneer veel storende informatie vanuit de bovenbuik naar de hersenstam gaat, ontstaat daar een soort kortsluiting. Dit onderhoudt continu de overgevoeligheid van de hersenstam, waardoor je geneigd bent migraine te krijgen.”

Van Tintelen vergelijkt de hersenstam met een meterkast. “Ik zeg altijd: migraine is als het doorslaan van de stoppen in je meterkast. In de hersenstam komt informatie binnen uit jouw hele gebouw, jouw gehele lichaam, via een aantal hersen- en nekzenuwen. Die zorgen op een gegeven moment voor te veel prikkels, te veel irritatie. Gebruik je ook nog cafeïne en medicijnen, dan wordt die meterkast nog gevoeliger voor allerlei storende informatie vanuit het lichaam. Dan kunnen een of twee vastzittende wervels in de nek, en misschien iets te strakke banden rond de lever, ervoor zorgen dat je migraine krijgt.”

“Slechtste weken van hun leven”

Osteopathie kan helpen daar weer vanaf te komen, als mensen bereid zijn tegelijk de triptanen en cafeïne af te zweren. “Bij de start van de osteopathiebehandeling geef ik altijd het advies om extra water te drinken. En ik bereid mensen erop voor dat ze de slechtste weken van hun leven kunnen krijgen, maar dat daarna de migraineklachten sterk zullen verminderen. Je krijgt een soort ontwenningsperiode als je stopt met medicijnen en cafeïne. Meestal duurt dat bij de triptanen een week. Gewone pijnstillers kunnen wat langer duren en cafeïne ook. Maar de meeste mensen zijn binnen tien dagen overal van verlost.”

Van Tintelen maakte pas één keer mee dat een patiënt zich een volle maand hondsberoerd voelde. “Maar die heeft daarna nooit meer last gehad van hoofdpijn of migraine. Achteraf gezien was dat dus de moeite waard. Na het ontwennen zeggen mensen bijvoorbeeld: ‘Hé, ik ben een ander mens, ik heb een ander gevoel in mijn hoofd.’ En als ze dan van de medicijnen en koffie af kunnen blijven en ze komen twee weken na de eerste behandeling weer terug, zie ik in veel gevallen dat het beter gaat. En zeker twee of drie weken later, als ik ze voor de derde keer zie. Dan gaat het bijna altijd heel goed met ze.”

In geval van nood

Een bijkomend voordeel is dat mensen zich door osteopathie ook in algemene zin beter gaan voelen, waardoor ze tussen de migraineaanvallen minder vaak naar de huisarts of andere hulpverleners gaan. “Ook dat is belangrijk in een tijd van toenemende zorgkosten. Je ziet bijvoorbeeld hun psychische gesteldheid verbeteren. Depressieve gevoelens nemen af. Osteopathie is een holistische behandelwijze; je helpt mensen écht, omdat ze zich op alle vlakken beter gaan voelen. Dat is volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) de échte gezondheid: niet alleen dat je geen pijn hebt, maar dat je je op alle vlakken goed en gezond voelt.”

Uit onderzoeken blijkt dat osteopathie de kwaliteit van leven kan verbeteren. “En dat zie je niet bij het gebruik van medicijnen. Daar zie je twee van de tien aspecten van ‘kwaliteit van leven’ verbeteren en de rest blijft hetzelfde of wordt erger. Begrijp me goed: het is hartstikke fijn dat die migrainemedicijnen er zijn. Sommige mensen hebben maar eens in de twee, drie maanden zo’n aanval. Het is fantastisch dat zo’n pil er dan voor zorgt dat je even je werk kunt afmaken en naar huis kunt rijden. Het is niet zo dat die medicijnen van de markt af moeten. Maar ze dienen écht alleen in geval van nood te worden gebruikt. En niet van: ‘Oh, u voelt het al een beetje opkomen? Slikt u het maar snel, want dan stelt u het uit.’ Want die aanval komt toch, en vaak in een steeds hogere frequentie.”

Wat is osteopathie?

Osteopathie is een manuele geneeswijze. Een osteopaat onderzoekt waar in het lichaam de beweging hapert en herstelt de samenwerking tussen de verschillende weefsels, van spieren tot bloedvaten, van ingewanden tot botten. Hij gebruikt hiervoor geen medicijnen of operaties, maar uitsluitend zijn handen. 

Manuel van Tintelen is osteopaat en ‘Master of Science in Osteopathic Studies’ (MSc). Hij verrichtte jarenlang praktijk- en literatuuronderzoek naar het effect van osteopathie op migraine.