Al tientallen jaren wordt stevia gebruikt in Zuid-Amerika, Rusland en Azië. Sinds eind vorig jaar is deze natuurlijke zoetstof eindelijk ook toegestaan in Europa. Zoet zonder nadelen, zo lijkt het. gezondNU polste een aantal deskundigen.
Stevia is een calorieloos alternatief voor suiker. En dat is mooi in deze tijd waarin steeds meer mensen diabetes type 2 ontwikkelen of overgewicht hebben. Volgens Heleen Kloosterhuis, natuurvoedingsdeskundige uit Zutphen, is het gebruik van zoet enorm ingeburgerd in de samenleving. Het is volgens haar lastig om suiker helemaal uit het voedingspatroon te schrappen. Kloosterhuis: “Het is ook de vraag of je dat moet willen. Stevia is daarom absoluut een alternatief. Het bevat geen calorieën, wel mineralen en het werkt stabiliserend op de bloedsuikerbalans. En denk ook eens aan de positieve effecten op het tandbederf.”
Het zou volgens haar toe te juichen zijn als frisdrankproducenten acuut de chemische zoetstof aspartaam vervangen door stevia. Dit maakt frisdrank ook geschikt voor patiënten met de erfelijke stofwisselingsziekte PKU. Ook glucosestroop als calorierijke zoetstof mag van haar vervangen worden door stevia.
Om dranken en gebak te zoeten, is stevia volgens Kloosterhuis heel geschikt. “Al moet je wel wennen aan de smaak. Het is een beetje dropachtig. Bij mij thuis proeven ze het direct als ik stevia heb gebruikt om mee te bakken.”
Het grootschalig gebruik van stevia, bijvoorbeeld in frisdrank, zou volgens Kloosterman heel gunstig kunnen zijn. Stevia doet de suikerspiegel in het bloed niet oplopen, heeft een glycemische index van 0 en zet niet aan tot insuline-activiteit. In Zuid-Amerika wordt het volgens Kloosterman zelfs voorgeschreven als medicijn tegen suikerziekte.
Liever natuurlijk
“Als je gewend bent aan zoet, wil je steeds meer”, zegt Renske Wesselingh, diëtist bij MoveDis voedings- en bewegingspraktijk uit Rotterdam. Zij adviseert haar cliënten daarom het liefst voeding die zo min mogelijk is gezoet. Wesselingh: “Dus ook niet gezoet met kunstmatige zoetstoffen.” Vind je het moeilijk om ongezoet te eten, dan bieden deze suikervervangers volgens haar een goed alternatief, maar specifieke soorten suikervervangers raadt ze niet aan. Wel signaleert Wesselingh dat er bij sommige mensen een aversie bestaat tegen kunstmatige zoetstoffen. “Voor hen zal stevia een aanwinst zijn, omdat het een natuurproduct is”, aldus Wesselingh.
Goed voor je bloed
Stevia zorgt er volgens prof. dr. Jan Geuns van de Universiteit Leuven voor dat de bloeddruk van mensen met een hoge bloeddruk wordt verlaagd. Chinees onderzoek wees volgens hem uit dat zowel de onderdruk als de bovendruk daalde bij proefpersonen die een te hoge bloeddruk hadden.
Zacht voor tanden
Door in plaats van suiker stevia te gebruiken spaar je ook je gebit. Volgens prof. dr. Cor van Loveren, hoogleraar Preventieve Tandheelkunde aan het ACTA in Amsterdam, is uit onderzoek gebleken dat stevia gebitsvriendelijk is. Volgens dr. Gert Stel, hoofd sectie Conserverende Tandheelkunde van het UMC Groningen, staat als een paal boven water dat suikervervangers sowieso beter zijn voor het gebit dan suiker. Stel: “Hoge concentraties stevia lijken ook de groei van bepaalde bacteriën in de mond te kunnen terugbrengen. Sinds kort zijn er tandpasta’s verkrijgbaar waaraan om deze reden stevia is toegevoegd.” Stel kent één tandpasta waaraan stevia is toegevoegd, maar deze bevat geen fluoride. Jammer, vindt hij, want fluoride is belangrijk bij het voorkomen van gaatjes. Binnen de tandheelkunde is volgens Stel nog niet veel onderzoek gedaan naar het effect van stevia in tandpasta. Omdat tandpasta uit verschillende ingrediënten bestaat, is het misschien ook moeilijk om een effectieve samenstelling te vinden. Dat heeft tijd nodig.
Wat is stevia?
De tropische plant Stevia rebaudiana Bertoni komt oorspronkelijk uit het grensgebied tussen Paraguay en Brazilië. De plant is ook bekend onder de naam honingkruid. Lokale bewoners gebruiken deze bladeren al eeuwenlang om voedsel en drank te zoeten.
Volwassen steviaplanten kunnen ruim een meter hoog worden. De plant heeft smalle bladeren die drie tot vier centimeter lang zijn. In een tropisch klimaat zijn de bladeren gedurende het hele jaar te oogsten. Uit de gedroogde bladeren worden de zoetstoffen geëxtraheerd. De bladeren worden net voor de bloei geoogst. Zodra de kleine witte bloempjes verschijnen, verliest het blad aan zoetkracht.
Stevia uit eigen tuin (of vensterbank)
Je kunt stevia ook zelf verbouwen met zaad of stekjes, die te koop zijn bij veel tuincentra. Zaad duurt langer en mislukt eerder. Stekjes groeien stukken sneller. Ga je toch voor zaad, zorg dan dat er plastic over de kweekpot zit, zodat de vochtigheid zo hoog mogelijk blijft. Houd de temperatuur boven de 20°C. In de vensterbank gaat dit prima.
Steviaplanten hebben goede grond nodig met een pH-waarde tussen de 5 en 7. Ze houden van voldoende water, hoge temperaturen en veel licht. Van té veel water, té veel droogte of té veel kou houdt de plant niet. De bladeren zullen slap gaan hangen en verpieteren.
Als de plant groot genoeg is, dan kun je het in de volle grond of in een kas planten. Je hebt een goede kans om in september, net voor de bloei, de blaadjes te kunnen oogsten.
De blaadjes zijn lekker in hete dranken. Eén blaadje volstaat, anders wordt het te zoet. Je kunt de blaadjes ook drogen en vermalen.
Op Nederlandse bodem
Op dit moment loopt er in België en Nederland een proef met stevia als landbouwgewas. In het najaar vindt de oogst plaats en breekt het spannende moment aan: hoeveel zoetstof heeft zich in de bladeren gevormd?
Groen licht
Vorig jaar november gaf de Europese Commissie groen licht voor het gebruik van steviolglycosiden in levensmiddelen. Steviolglycosiden is de verzamelnaam voor zoetstoffen afkomstig van de steviaplant. De belangrijkste zoetstoffen zijn stevioside en rebaudioside A (reb A), die een zoetkracht hebben die wel 300 keer groter is dan die van suiker. Steviolglycosiden zijn sindsdien een goedgekeurd voedseladditief en dragen het E-nummer E960.
Sinds de goedkeuring van steviolglycosiden verschijnen in rap tempo allerlei producten in de schappen van de supermarkt waarbij suiker deels of volledig is vervangen door stevia. Ook zijn er klontjes en zoetjes op basis van steviolglycosiden verkrijgbaar, met namen als PureVia, Truvia en Natrena stevia. Deze producten bevatten meestal slechts enkele procenten steviolglycosiden. Zuivere stevia (met meer dan 95% steviolglycosiden) is namelijk zo zoet dat het lastig te doseren is. Je drankje of toetje wordt dan al snel te zoet.
Wie is wie
- Prof. dr. Jan Geuns, hoofd van het Laboratorium voor Functionele Biologie van de Universiteit Leuven. Sinds 1993 doet hij onderzoek naar stevia. Hij is een groot voorstander van het gebruik van stevia als voedingsadditief, organiseert symposia en schreef verschillende boeken over stevia.
- Renske Wesselingh, diëtist bij MoveDis voedings- en bewegingspraktijk in Rotterdam, is gespecialiseerd in het begeleiden van mensen met diabetes type 2 en kinderen met overgewicht.
- Heleen Kloosterhuis, natuurvoedingsdeskundige uit Zutphen
- Cor van Loveren, hoogleraar Preventieve Tandheelkunde aan het ACTA in Amsterdam
- Dr. Gert Stel, hoofd sectie Conserverende Tandheelkunde van het Universitair Medisch Centrum Groningen
Tijbalk
1997: Prof. Jan Geuns van de Universiteit Leuven doet een verzoek aan de Europese Unie om steviaplanten en gedroogde bladeren als nieuw voedingsmiddel of nieuw voedselingrediënt goed te keuren.
1999: Het Wetenschappelijk Comité voor Voeding van de Europese Unie weigert dit, omdat er nog niet genoeg wetenschappelijke informatie over de veiligheid zou zijn.
2002: In gezondNU verschijnt een uitgebreid artikel over stevia.
2011: De Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid geeft groen licht voor het gebruik van steviolglycosiden. Vermalen steviablaadjes of ruwe extracten van stevia en steviabladeren mogen nog niet worden gebruikt. Deze vallen volgens de Europese regelgeving onder Novel Foods.
2011: Het Europees Parlement geeft goedkeuring voor het gebruik van steviolglycosiden.