Een boterham met hagelslag, chocolademelk en bonbons. Als je het nieuws moet geloven, is niets gezonder dan dat. Het nieuws over de gezondheidseffecten van chocola buitelt over elkaar heen. De zoveelste gezonde hype? Dorien Dijkhuis van gezondNU zocht het uit.
Op de site van Realchoc, de Nederlandse distributeur van chocolademerk Xoçai, staat het echt: ‘Xoçai bevat hoogwaardige voedingsstoffen die een goede gezondheid kunnen bevorderen.’ Het merk adviseert zelfs drie stuks chocolade per dag te eten voor een optimaal effect. Het is niet alleen goed voor ons hart, we worden er ook slanker van.
Zij zijn niet de enige die me laten denken dat hageltjes gezond zijn en een bonbon per dag misschien een must is. ‘Chocolade goed voor het hart’, klinkt het op Twitter. ‘Chocolade vermindert de kans op diabetes’, koppen de kranten. ‘Cacao is superfood’, lees ik.
Dat dat zo is, wisten de indianen honderden jaren geleden al, zegt Hans Schokker, de man achter Realchoc. “In Panama heb je een indianenstam die nog steeds grote hoeveelheden onbewerkte cacao drinkt. Een wetenschapper van Harvard deed een aantal jaar geleden onderzoek naar het effect daarvan op hun gezondheid. Wat blijkt? Die mensen krijgen bijna geen welvaartsziektes zoals kanker, diabetes en hart- en vaatziektes.”
Hoera! Chocolade is geen verboden vrucht meer. We kunnen het zonder schuldgevoel eten, want het is supergezond!
“Ho ho,” zegt dr. Geert Verhelst, arts, voedingsdeskundige én chocoladekenner, “dat ligt wel iets genuanceerder.” Chocolade is helemaal niet per definitie gezond, volgens hem. Wat wel? “Cacao. De cacao bezit gezonde eigenschappen. Eigenlijk heeft cacao het allemaal: magnesium, mangaan, koper, ijzer, chroom, fosfor, zink, kalium, selenium en vitamine B2 en B3. En ook aan flavanolen, een groep antioxidanten, is cacao heel rijk. Vooral daarin schuilt het weldadige van chocolade.”
In de boon
Wie chocolade kiest met een zo hoog mogelijk gehalte cacao, liefst zeventig procent, geniet van al het gezonde van cacao, aldus Verhelst. Maar dan is er wel iets waar we op moeten letten: “Zorg dat je chocolade kiest die minimaal is bewerkt en waaraan zo min mogelijk andere ingrediënten zijn toegevoegd. Alleen chocola van cacaoboter dus en geen andere toegevoegde vetstoffen. En ook geen chocolade met geraffineerde suikers.”
Als je zo’n stuk chocolade eet, kun je volgens hem inderdaad zeggen dat chocolade gezond is.
Sinds Gert Schuitemaker, orthomoleculair wetenschapper en apotheker, weet dat cacao gezondheidsbevorderende eigenschappen bezit, smaken zijn chocolaatjes nog beter dan vroeger. Zijn pure chocolaatjes welteverstaan. Want ook hij benadrukt het belang van chocolade die zo puur en onbewerkt mogelijk is.
Puur is gezonder dan melk of wit. Hij legt uit waardoor dat komt: De basis van chocolade is de cacaomassa in de cacaoboon. Die bevat ivoorkleurige cacaoboter. De helft daarvan wordt als boter uit de boon gehaald en de andere helft wordt gedroogd en vermalen tot cacaopoeder. Pure chocolade wordt bereid door cacaopoeder te mengen met cacaoboter en een zoetstof. Hoe meer cacaopoeder, hoe meer van het gezonde cacao, hoe gezonder. Met minder cacaopoeder zitten er meer andere ingrediënten in die geen gezondheidsbevorderende eigenschappen bezitten.
Neem bijvoorbeeld melkchocolade. Om te beginnen zit hierin veel meer suiker dan in pure chocolade. Ook wordt voor de bereiding van melkchocolade vaak melkpoeder of gecondenseerde melk gebruikt. Verhelst: “Dat zijn bronnen van het slechte ‘oxycholesterol’, dat ontstaat bij verhitting. Ook als er wél verse melk gebruikt wordt, zorgt het verhittingsproces ervoor dat cholesterol in melk oxideert tot oxycholesterol.”
Niet meer te stoppen
Schokker van het ‘gezonde chocolademerk’ is niet meer te stoppen als hij begint te praten over het gezonde van chocolade. Hij is overtuigd – en dan vooral van zijn ‘eigen’ chocolade Xoçai. Het verschil met ‘gewone’ chocolade zit hem in het productieproces. Schokker: “Als je biologische broccoli neemt, heb je in principe een bron van gezondheid in handen. Maar als je die vervolgens veel te lang laat koken, verlies je de stoffen die broccoli zo gezond maken. Dat geldt ook voor cacao. Door fermentatie, alkalinisatie en verhitting gaan de goede stoffen in chocolade voor een groot deel verloren. Onze cacao is koud geperst en bevat daardoor nog alle antioxidanten die cacao zo gezond maken.”
Verhelst is het daar niet mee eens. Fermentatie maakt veel ingrediënten juist lichter verteerbaar en werkzamer. Bovendien: alle klinische onderzoeken naar de gezondheidsaspecten van chocolade zijn gedaan met ‘gewone’ chocolade. “De feiten spreken voor zich.”
Goed voor het hart
Wat zijn de feiten eigenlijk – wat dóet chocolade voor ons? “Pure chocolade blijkt een ontstekingsremmend effect te hebben, omdat er flavonoïden inzitten”, zegt Verhelst. “Cacao heeft bovendien een bloedverdunnende werking en verwijdt de hartkransslagaders. Dat alles zorgt ervoor dat de aders minder snel dichtslibben. Cacao heeft dus een positief effect op het hart en de bloedvaten. Uit onderzoek blijkt dat mensen die dagelijks veertig gram cacao eten minder kans hebben op slagaderverkalking en dichtslibbende bloedvaten. Bij mensen met een verhoogde bloeddruk heeft zeven gram cacao per dag al een bloeddrukverlagende werking.”
Ook die werking dankt chocolade aan de reeds genoemde flavonoïden en de bioflavonoïden. “De werking van deze stoffen is antioxiderend. Ook verlengen zij de werking van het bloedvatverwijdende stikstofmonoxide. Die stof werkt normaal gesproken maar voor korte tijd. Cacao beschermt het stikstofmonoxide dus eigenlijk terwijl het aan het werk is.”
Dat cacao goed is voor ons hart, blijkt inderdaad uit onderzoek. De onderzoeker Buitrago-Lopez deed samen met collega’s een overzichtsstudie naar cacao. Haar conclusie: “De inname van pure chocolade verlaagt het risico op hart- en vaatziekten, dat heeft het een positief effect op de bloeddruk.”
Onderzoekers van de Universiteit van Cambridge zeggen in het prestigieuze British Medical Journal dat de kans op hartziektes met een derde kan afnemen als we chocolade eten. Wel waarschuwen zij voor overmatig gebruik van chocolade en voor de consumptie van ‘slechte’ chocolade die de kans op hart- en vaatziekten juist doet toenemen. Dus geen melkchocolade, witte chocolade of sommige pure varianten.
Verhelst: “Check altijd de ingrediëntenlijst. Soms worden er behalve cacaoboter plantaardige vetten als vetstof toegevoegd omdat ze goedkoop zijn. Dat klinkt niet zo ongezond, maar dat is het wel. Die vetten zijn namelijk altijd oliën en die moeten dus gehard worden. Daarbij vormen zich transvetzuren en die zijn slecht voor onze gezondheid.”
Beter geheugen
Maar cacao is zeker niet alleen goed voor het bloed en de vaten. Uit een studie van de University of Oxford bleek dat chocolade – opnieuw vanwege de flavonoïden – een gunstig effect heeft op het cognitieve vermogen van ouderen. Het onderzoek betrof 2031 mannen en vrouwen van 70 tot 74 jaar. Overigens werd niet alleen chocolade getest, maar ook wijn- en theeconsumptie. Ouderen die chocolade, wijn of thee gebruikten, scoorden beter op cognitieve testen. De beste prestaties werden geleverd door de groep die alle drie de voedingsmiddelen gebruikte.
Uit ander onderzoek van het Salk Institute blijkt dat het geheugen van muizen door chocolade verbetert. Of dat ook voor mensen geldt, is door de studie niet aangetoond, maar de positieve invloed van cacao is waarschijnlijk te danken aan de flavonoïden die ervoor zorgen dat de hersenen beter doorbloed raken. Het geheugen van de muizen bleek trouwens nog beter te worden als ze naast het eten van chocolade ook nog regelmatig bewogen.
Dat brengt ons op een minpuntje van chocolade – calorieën. Gert Schuitemaker: “Chocolade is rijk aan vetten. Je moet die verbranden als je er geen nadelige effecten van wilt ervaren. Bewegen dus.” Ook Verhelst waarschuwt voor overmatige consumptie van pure chocolade: “Cacao blijft nou eenmaal een caloriebom. Honderd gram levert net zo veel calorieën als honderdzeventig gram friet.”
Krijgen we er daarom pukkels zoals acne van? “Nee”, zegt Verhelst. Acne wordt vooral veroorzaakt door een van testosteron afgeleide stof (dihydrotestosteron). Suiker, transvetzuren en melk jagen het gehalte van die stof omhoog.”
Dat is volgens Verhelst opnieuw een reden om echt te gaan voor zo puur mogelijk en niet voor melkchocolade of bonbons met praliné of andere vullingen. Ook van witte chocolade kunnen we volgens hem beter afblijven. Dat bevat voornamelijk cacaoboter en geen gezonde flavanolen. Maar één ding is wat Verhelst betreft zeker: “Van pure chocolade met een zo hoog mogelijk cacaogehalte en zo min mogelijk suiker krijg je echt geen pukkels.”
Chocolade voor diabetes
Volgens Schokker is chocolade helemaal geen dikmaker. Althans, niet als je de juiste soort kiest. Sterker: je kunt er volgens hem zelfs van afvallen. “Dat komt door de vezels die in cacao zitten en doordat de antioxidanten een positieve werking hebben op de suikerhuishouding.”
Dat je er echt van afvalt, daarvoor is –helaas – nog geen overtuigend wetenschappelijk bewijs geleverd. Maar dat het een positief effect heeft op de suikerhuishouding, is misschien wel waar. Uit onderzoek aan de Universiteit van Athene bleek dat voeding die rijk is aan antioxidanten zelfs kan helpen om diabetes te voorkomen. Hoewel chocolade geen onderdeel van die studie was, is het wél zeer rijk aan antioxidanten. Overtuigender bewijs voor pure chocolade in de strijd tegen diabetes type 2 is het feit dat chocolade een enorme bron is van magnesium. Onderzoekers uit China en de Verenigde Staten vergeleken uitkomsten van dertien verschillende onderzoeken naar magnesiumconsumptie en diabetes. Hun conclusie: wie meer magnesium binnenkrijgt, ontwikkelt minder vaak diabetes type 2. Dat komt doordat magnesium de cellen gevoeliger maakt voor insuline zodat glucose beter door de cellen kan worden opgenomen. Overigens: dankzij het hoge gehalte aan magnesium werkt chocolade sowieso ontspannend en rustgevend.
In onderzoek worden meer goede kanten van chocolade gevonden. Volgens Brits onderzoek is chocolade goed voor de huid. Het beschermt tegen UV-straling van de zon, doorrimpels veroorzaakt door UV-straling te voorkomen. Op spieren heeft cacao een ontspannende werking. En zelfs ons zicht wordt er beter van (zie kader).
Waar alle wetenschappers het tot slot over eens zijn, is dat je van chocolade vrolijk wordt. Dat ligt waarschijnlijk aan de stof fenylethylamine in de cacao, die werkt als een soort amfetamine. Ook bevat cacao stimulerende stoffen die de afscheiding van adrenaline verhogen. En natuurlijk zit er het gelukshormoon serotonine in.
Zonder schuldgevoel
Terug naar onze beginvraag: mogen we met al deze wetenschappelijke kennis helemaal losgaan? Dan krijgen we een koude douche. Want Schuitemaker zegt ronduit: “Nee.Al deze wetenschappelijke nieuwtjes zijn geen excuus om meer chocolade te eten. Het is een mooi voorbeeld van het principe dat lekker lang niet altijd ongezond hoeft te zijn. Maar geniet er wel met mate van.”
Ook Verhelst is niet meer chocolade gaan eten, al eet hij het tegenwoordig wel zonder schuldgevoel. Toch waarschuwt ook hij voor overmatige consumptie. “Het blijft gewoon een caloriebom, en suiker is ook absoluut niet gezond voor ons.”
Hij kijkt reikhalzend uit naar het moment dat de zoete plant stevia op de Europese markt wordt toegelaten. “De smaak van de zoetstof die daaruit gewonnen wordt, gaat perfect samen met de smaak van cacao en maakt van pure chocolade echt een traktatie, waar ook mensen met bijvoorbeeld suikerziekte van kunnen genieten. Want die natuurlijke zoetstof levert geen calorieën en doet de bloedsuikerspiegel niet stijgen. Dan pas zullen we echt kunnen zeggen dat chocolade supergezond is.”
Het is onnodig te zeggen dat we volgens Schokker niet op stevia hoeven te wachten. Volgens hem bestaat gezonde chocolade al. Hij eet zijn eigen chocolade iedere dag. Omdat het lekker is. Maar vooral omdat hij gezond wil blijven.
Dit is al het goede van chocolade
Chocola …
- werkt ontstekingsremmend, vanwege de flavonoïden
- heeft een bloedverdunnende werking en verwijdt de hartkransslagaders (vermindert dichtslib-effect)
- heeft een gunstig effect op het cognitieve vermogen van ouderen
- is een goede bron van magnesium
- leidt minder vaak tot de ontwikkeling van diabetes type 2
- beschermt de huid tegen UV-straling van de zon
- werkt ontspannend en rustgevend
- maakt gelukkiger
Al het goede:
“Als we dagelijks veertig gram cacao eten, hebben we minder kans op slagaderverkalking en dichtslibbende bloedvaten”
En al het slechte:
“Cacao blijft een caloriebom. Honderd gram levert net zoveel calorieën als honderdzeventig gram friet”
3x onderzoek
Uit Brits onderzoek blijkt dat chocolade goed is voor de huid. Het beschermt tegen UV-straling van de zon, door rimpels veroorzaakt door UV-straling te voorkomen. Uit het onderzoek bleek dat degenen die chocolade met veel flavonoïden aten, meer UV-licht konden verdragen dan degenen die chocolade met weinig flavonoïden aten. Dat komt door de ontstekingsremmende werking en de antioxidanten. Daarnaast zorgt de cacao voor een betere doorbloeding en een betere hydratatie van de huid. Verhelst: “Die wordt nog eens bevorderd door de cacaoboter in chocolade.”
Als sporters direct na hun sportinspanning een cacaodrank drinken, hebben zij minder last van verzuring van de spieren. Dat zou kunnen komen doordat cacao de oxidatieve stress, ook wel bekend als zuurstoftekort, vermindert. Ander onderzoek van de Universiteit van Californië bewees dat chocolade de reactie van spieren op sport versterkt. Spieren worden dus sneller sterker bij de consumptie van chocolade. Volgens het Amerikaanse onderzoek verbeter je de effecten van je sportsessie al met een half blokje pure chocolade.
Uit onderzoek van de Britse University of Reading bleek dat je van pure chocolade beter gaat zien. Proefpersonen konden contrasten beter waarnemen, eerder vaststellen in welke richting een voorwerp bewoog en hun ruimtelijk inzicht werd beter. Ook hier speelden de flavonoïden de hoofdrol. De onderzoekers denken dat deze verbetering wordt veroorzaakt door een verhoogde doorbloeding in de hersenen en in de ogen