Samen eten is gezelliger en gezonder, zegt iedereen. Maar wat is die geheime, gezonde kracht van samen eten? Redacteur Shirah Ipenburg ging op onderzoek en ontdekte waarom samen eten gezonder is. En: eten met een bord voor de televisie is (soms) zo slecht nog niet!

Uren in de keuken staan voor een diner met vrienden of een pizza in de oven schuiven en het alleen op de bank eten. Een groter contrast is er bijna niet. Van mijn ouders kreeg ik mee dat eten iets is dat je samen doet. Het liefst met kaarslicht, een glas rode wijn en muziek op de achtergrond. Niet alleen, met een bord op schoot, een vork in de ene hand en de afstandsbediening in de andere. Eten doe je samen. Punt.
Artikelen over gezonde voeding bevestigen dat samen eten heel belangrijk is. Hoe vaak ik dit echter ook lees, het blijft voor mij een raadsel waaróm het beter is. Eet je dan automatisch minder? Beter? Is ‘samen’ het geheime ingrediënt in iedere gezonde maaltijd? Of voegt het naast gezelligheid eigenlijk weinig toe?

Meer, minder of gezonder

Mijn zoektocht begint bij het Voedingscentrum, waar ik meteen ontdek dat het antwoord niet zo simpel is. “Je kunt niet standaard zeggen dat samen eten gezonder is dan alleen eten”, vertelt Roy van der Ploeg, woordvoerder van het Voedingscentrum. “Het effect van samen eten kan zijn dat je meer eet dan je normaal doet, maar ook dat je juist minder eet of gezondere dingen eet omdat je tafelgenoten dat ook doen.”
De mensen waarmee je eet, spelen hierin een belangrijke rol. “Uit onderzoek blijkt dat je in de aanwezigheid van anderen gemiddeld 44 procent meer eet dan wanneer je alleen eet. Dat heet sociale facilitatie. Je eet vooral meer wanneer je met vrienden of familie bent. De maaltijd duurt dan vaak langer en je bent eerder afgeleid, waardoor het lastiger is om bij te houden hoeveel je eet.”
Niet alleen je gezelschap kan invloed hebben op je eetgedrag, maar ook wat op het bord van de ander ligt. Van der Ploeg: “Eén op één kun je je eetgedrag op de ander aanpassen. Zo kies je eerder voor gezonde producten met minder calorieën als je tafelgenoot dat doet. Het effect van modeling wordt versterkt als je op elkaar lijkt, zoals wanneer je van hetzelfde geslacht bent, hetzelfde gewicht hebt of je bij dezelfde sociale groep hoort, zoals studenten van dezelfde universiteit.” Je eetgedrag aanpassen is daarnaast een manier om indruk op anderen te maken, ook wel impression management genoemd. Opvallend: uit onderzoek blijkt dat vooral vrouwen minder gaan eten om een goede indruk te maken op een onbekende tafelgenoot, helemaal als het een man is. Samen eten kan dus heel verschillende, bijna tegenstrijdige, effecten op ons eetgedrag hebben.

Drie dagen bloemkool

“Denk jij dat het beter is om samen te eten?”, vraag ik Janneke Vreugdenhil, culinair columnist, journalist en kookboekschrijfster. “Absoluut. Er is onderzoek naar gedaan dat mensen samen gezonder en gevarieerder eten, maar gezondheid is natuurlijk een heel breed begrip. Het heeft niet alleen te maken met wat je binnenkrijgt, maar ook hoe ontspannen je je voelt en hoe verbonden je je voelt met een gemeenschap.”
“Als je met mensen aan tafel zit en je hebt het fijn, dan is het denk ik sowieso beter voor je gezondheid dan in je eentje eten en je niet prettig voelen. Je kunt er echter soms gewoon niets aan doen dat je alleen bent. In Nederland zijn 3,3 miljoen eenpersoonshuishoudens, meer dan een derde van de huishoudens bestaat uit één persoon.”
Dat koken voor jezelf geen eitje is, ontdekte Janneke na haar scheiding. Daarom schreef ze een kookboek vol gerechten die je met liefde voor jezelf kunt bereiden, Solo Food. Janneke: “Veel verpakkingen zijn gericht op gezinnen, en recepten zijn vaak voor twee of vier personen. Het is daarom lastig om voor jezelf te koken zonder altijd met kliekjes te zitten. Als je één dag bloemkool eet, dan eet je het dag twee en drie ook, omdat een bloemkool dat formaat heeft.”
“Wanneer je met een groep eet, kun je meer ingrediënten gebruiken en eet je dus automatisch gevarieerder. Ik denk vooral dat het gezond is voor een mens om in gezelschap te zijn en je verbonden te voelen. Eten noem ik ook wel sociale secondelijm. Zet een tafel vol eten en je hebt ineens een gesprek. Hoe meer grote schalen je hebt waar iedereen uit op kan scheppen, hoe informeler het is en hoe beter die secondelijm werkt.”

Een sterke band

Relatie- en gezinstherapeut Denise Matthijssen is het met Janneke eens dat samen eten verbindend werkt: “Het is een manier om aandacht voor elkaar te hebben, een prettige band te versterken en dingen te bespreken. Daarom is het ook belangrijk in een gezin of relatie. Dat betekent niet dat je zeven dagen per week per se met elkaar moet eten en dat je het tijdens het eten over zware onderwerpen moet hebben. Het is juist belangrijk dat een maaltijd ongedwongen blijft. Als je een gezin hebt, is het wel een mooi moment om te kijken wat je je kind op een speelse manier kunt leren. Door bijvoorbeeld samen te koken en te leren experimenteren en omgaan met dingen die mislukken. Of door met je puber af te spreken om boodschappen te doen en zo te leren hoe je met geld omgaat.”
Wie geen gezin heeft, single is of gewoon vaak alleen eet, hoeft zich volgens Janneke niet zielig te voelen: “Vaak zeggen mensen dat voor jezelf koken en in je eentje eten  heel zielig is. Wat ik zielig vind is als je in je eentje een kant-en-klaarmaaltijd naar binnen schuift. Voor jezelf koken is een kwestie van doen, het is bijna een spier die je traint. Door het steeds vaker te doen, kreeg ik er langzaam meer lol in. Eet waar je zin in hebt, doe niet te ingewikkeld en omarm het eenpansgerecht, want als je voor jezelf kookt, moet je ook zelf de afwas doen.”

Netflixdiner

Samen eten is gezelliger, daar zijn we het allemaal over eens. Proosten, lang tafelen en uitgebreid eten doe je ook niet voor niets samen. Eten verbindt, het werkt als lijm. En dat is ook precies wat samen eten gezonder maakt.
Door met elkaar te eten, voeg je een ongrijpbaar ingrediënt aan iedere maaltijd toe: aandacht. Je koopt met aandacht, je kookt met aandacht. Maar zo logisch als het is dat je die moeite doet voor een groep, zo logisch zou het ook moeten zijn om die aandacht ook aan een ‘dinner for one’ te geven. Koken voor jezelf verdient dezelfde liefde als koken voor een ander.
Het betekent dus niet dat een Netflixdiner per definitie ongezond is. Zoals Janneke zegt: “Voor jezelf koken geeft een heel goed gevoel. Ik dacht: kijk, ik ben het wel waard. Ik kan gewoon voor mezelf zorgen. Dat idee geeft veel voldoening.”
Samen eten is gezelliger en gezonder en die gezonde kracht schuilt vooral in het lijmende effect. En die lijm werkt verrassend genoeg ook als je in je eentje eet, omdat je met eten ook de relatie met jezelf verstevigt.

Muziek waar je trek van krijgt

Naast een snufje peper en zout, kan muziek een maaltijd ook op smaak brengen. Experimenteel psycholoog Charles Spence van Oxford University ontdekte dat hoe mooier je de muziek vindt, hoe lekkerder de maaltijd smaakt. Dit heet zintuigelijke overdracht: je mening over de muziek wordt overgedragen op je eetervaring. 
Uit het onderzoek bleek ook dat drank duurder lijkt als je naar klassieke muziek luistert en dat smaken langer in je mond blijven hangen als je naar langzame muziek luistert. Een uptempo nummer heeft juist het tegenovergestelde effect. Zet dus je lievelingsmuziek op tijdens het eten en draai klassieke muziek bij die goedkope fles wijn!

Gezondste afhaalmaaltijden

Heb je geen tijd om te koken, maar verdient jouw lichaam meer dan een patatje mayo? Kies uit deze drie afhaalmaaltijden.

1. Thais. Laat de currygerechten op basis van kokosroom links liggen, maar kies voor een wokgerecht met zilvervliesrijst, spring rolls van rijstpapier of een salade.
2. Chinees, mits je geen babi pangang of loempia bestelt, maar mager vlees met noedels en verse groente.
3. Italiaans eten is pizza’s met te veel zout en pasta’s vol room en kaas. Dat kan anders! Zoek even door naar veel Italiaanse afhaalrestaurants die koken met volkorenpasta, verse tomatensaus en groente en je hebt een gezonde Italiaan te pakken.

Een selfie met je eten

Eerst een foto maken van je eten, voordat je een hap in je mond stopt. Sommige mensen vinden het vervelend, andere krijgen juist niet genoeg van deze foodfoto’s op Instagram en Facebook. Uit onderzoek van de universiteiten van Philadelphia en San Diego blijkt dat de maaltijd beter smaakt als je er eerst een foto van maakt. Mensen die een foto van hun eten maakten, dachten achteraf zelfs dat de maaltijd gezonder was dan zij die meteen gingen eten. Goed nieuws: tot tien te tellen voordat je gaat eten heeft hetzelfde effect. Je kunt je telefoon dus gewoon in je tas laten.

De gouden voorraadkast

Een goedgevulde voorraadkast voorkomt dat je een sprintje trekt naar de snackbar. Zorg dat je dit altijd in huis hebt:

• Gedroogde kruiden en specerijen: tijm, oregano, laurier, komijn, koriander, chilivlokken, kerriepoeder
• Olijfolie + rijst- of arachideolie
• Bouillonblokjes en/of potten bouillon
• Thaise en/of Indiase currypasta
• Pasta
• Basmati- of pandanrijst + risottorijst
• Blikken of potten bonen, kikkererwten en/of linzen
• Blik kokosmelk
• Instantcouscous en/of bulghur en/of quinoa
• Blikken gepelde tomaten
• Blikjes tonijn + ansjovis + eventueel sardientjes
• Noten (kun je invriezen, dan blijven ze veel langer vers)
• Pindakaas (zodat je altijd nog een boterham met pindakaas en sambal kunt maken)
• Uien + knoflook
• Eieren
• Brood
• Pitabroodjes en/of tortilla’s en/of naan (alle drie ook inzetbaar als pizzabodem)
• Diepvriesdoperwten en/of -spinazie
• Minimaal 1 portie vlees, kip of vis

bron: Solo Food – Janneke Vreugdenhil

Deskundigen:

• Roy van der Ploeg is woordvoerder van het Voedingscentrum.
• Janneke Vreugdenhil is culinair columnist, journalist en kookboekschrijfster. Ze schreef onder andere het kookboek Solo Food.
• Denise Matthijssen is relatie- en gezinstherapeut en schreef de boeken ACTief opvoeden en Samen ACTief in je gezin.