Ik speel met veel plezier volleybal in een leuk team. De laatste tijd is er iets frustrerends aan de hand: tijdens trainingen en de warming-up voor een wedstrijd heb ik een goede serve (opslag), geen bal gaat mis. Totdat de wedstrijd begint: ineens lukt het serveren niet, ik krijg geen bal over het net (terwijl de rest van de wedstrijd wel goed gaat!). Het mislukken zit in mijn hoofd, hoe krijg ik dat eruit?
– Linda
Kemal Inci, psycholoog:
Dit fenomeen is een vorm van faalangst. Het komt veel voor bij topsporters net voor een wedstrijd, bij artiesten voor een optreden, bij managers voor een toespraak en bij studenten vlak voor een examen. De angst voor het falen is soms zo groot dat de prestatie in het water valt.
Wat maakt de angst zo hevig dat het ten koste gaat van de prestatie? Het komt door de negatieve automatische gedachten en gevoelens. Gedachten als ‘het lukt me vast niet, ik ga vast af, als het mis gaat ben ik verloren, de vorige keer ging het ook mis’ en lichamelijke sensaties als buikpijn, hartkloppingen, zweten en een verdoofd gevoel. Deze gevoelens worden als voorbode gezien van falen.
De negatieve gedachten zijn een ‘selffulfilling prophecy’; zij veroorzaken het falen en rechtvaardigen de gedachten daarmee. De gedachte ‘zie je wel dat ik het niet kan’ wordt bevestigd en versterkt. Om deze vicieuze cirkel te doorbreken, is het belangrijk de negatieve gedachten te vervangen door positieve gedachten en de lichamelijke sensaties te herlabelen.
Reële positieve gedachten zijn: ik heb me goed voorbereid, dus ik kan het gewoon. Ik mag best een fout maken, ook de besten maken fouten. Als het mis gaat, doe ik het gewoon de volgende keer beter.
Daarnaast moeten de ervaren lichamelijke sensaties niet gezien worden als een voorbode van falen, maar als een teken dat je op scherp staat en alert bent. Dat heb je vanzelfsprekend nodig om goed te kunnen presteren.
Wat ook helpt zijn ontspanningsoefeningen, de geslaagde prestatie eerst in gedachten te visualiseren, diep in- en uit te ademen en vol vertrouwen en plezier je ding te doen!