Het is een lief gebaar iemand een fruitmand cadeau te geven na de operatie. Maar eigenlijk roept het lichaam al weken vóór een ziekenhuisopname om zo’n fruitmand.
Wat extra aandacht voor gezonde voeding en beweging is een pre als je binnenkort onder het mes moet. Een gezond en vitaal lichaam bouwt namelijk een extra ‘beschermlaag’ op, dat de kans op complicaties tijdens en na de operatie verkleint. Niet elke Nederlander weet dat, zo blijkt uit het onderzoek ‘Gezond Opereren’ van het VU Medisch Centrum (VUmc) in Amsterdam. Ongeveer veertig procent van de volwassenen die een operatie ondergaat, heeft twee of meer leefstijlrisicofactoren. Dat kan overgewicht zijn, maar ook roken, overmatig alcoholgebruik, hoge bloeddruk, te weinig beweging of diabetes. Sterker nog: een derde deel van de mensen die voor een operatie staat, weet niet eens dat ze aan overgewicht of hoge bloeddruk lijdt.
Wetenschappers maken zich zorgen, juist deze factoren geven extra risico’s tijdens en na de ingreep. Gelukkig biedt hun onderzoek ook hoop. Want, wie denkt dat er voorafgaand aan een operatie weinig valt te ‘sleutelen’ aan risicofactoren, heeft het (gelukkig!) mis. Een gezonde leefstijl – veel bewegen, gezond eten, weinig stress, weinig alcohol drinken, niet roken, voldoende nachtrust – hebben allemaal hun effect. Effect waarop? Op je spieren en gewrichten, spijsverteringssysteem, immuunsysteem, hart- en vaatstelsel, maar ook op alle lichaamsprocessen die bijdragen aan het herstel na een ingreep.
Bewegen
“Zelfs als je enkele dagen vóór de operatie stopt met roken is de kans op hartproblemen tijdens of na de operatie al veel kleiner”, zegt Willie Scharwächter. Zij is gezondheidsvoorlichter bij de afdeling Anesthesiologie in het VUmc en deed onderzoek voor het project ‘Gezond Opereren’. En wat voor roken geldt, telt in grote lijnen ook voor beweging. “Wie voor de ingreep elke dag een halfuur stevig wandelt, bouwt een gezonde conditie op. Dat maakt het lichaam minder vatbaar voor een longontsteking of hartinfarct, omdat de organen zijn aangesterkt.”
“Bewegen is eigenlijk voor zo’n beetje elke operatie die je moet ondergaan belangrijk”, concludeert Scharwächter uit. En wat als je aan knie of heup wordt geopereerd? “Kijk dan naar hoe je wél kunt bewegen. Mensen die binnenkort een nieuwe heup krijgen, kunnen misschien moeilijk lopen, maar vaak wel – zonder al te veel moeite – fietsen of zwemmen.”
Ook natuurarts Titi Koolsbergen maakt mensen graag alert op de periode vóór je onder het mes moet. Ze vergelijkt de voorbereiding op een operatie met de voorbereiding op een zwangerschap. Koolsbergen: “Het zijn allebei heftige perioden voor lichaam én geest. Elke vrouw gaat goed voorbereid een zwangerschap in, maar een operatie voorbereiden ligt minder voor de hand. Terwijl je lichaam ook dan extra aandacht nodig heeft.”
Eigen tempo
Net als Scharwächter tipt ook Koolsbergen: Kom in beweging! “Als je beweegt, circuleert het bloed beter en daalt de bloedsuikerspiegel. Witte bloedcellen zijn daardoor beter in staat ‘de rommel’ in het lichaam op te ruimen. Als je weinig beweegt, ‘verslak je’. Met andere woorden: de afval in het lichaam hoopt zich op, daardoor voel je je energieloos.” Koolsbergen pleit voor ‘een zuivering van het lichaam’ vóór je de operatiekamer ingereden wordt. “Zo kan het lichaam beter alle virussen, bacteriën en ander gifstoffen aan die in een ziekenhuis rondzweven.”
Maar dat is niet het enige voordeel. Koolsbergen: “Bewegen werkt gewichtsverlies in de hand. En het mooie is dat als je één kilo afvalt, de bloeddruk daalt. Het is dus goed om voor de operatie te werken aan gewichtsverlies.” Deze tip is vooral belangrijk voor vrouwen van 45 jaar en ouder, zo blijkt uit het onderzoek van VUmc . Juist zij bewegen te weinig en hebben vaak een hoge bloeddruk. Scharwächter: “Voor deze vrouwen is het extra belangrijk op deze risico’s te letten.”
Toch verander je een ‘ongezond’ lichaam niet zo maar in een sprankelend, vitaal lichaam. “Gezondheid heeft een eigen regie, een eigen tempo waarop het leefstijlveranderingen oppikt. Je zou eigenlijk altijd gezond moeten leven”, nuanceert Koolsbergen. Volgens haar kan een operatie echter wel een mooi startpunt zijn om je leven te ‘beteren’.
Nocebo-effect
Een operatie vergt niet alleen fysieke voorbereidingen maar ook mentaal, meent Koolsbergen. Volgens haar kun je de geest ‘gezond denken’. Neem angst voor de narcose. Als je een gesprek aanvraagt met de anesthesioloog waarin je je bezorgdheid uitspreekt, kan dat geruststellend werken. Zo’n rustige geest an sich is al gezond. Rust in je hoofd kun je ook creëren door alle facetten rondom de operatie in gedachten te doorlopen, aldus Koolsbergen. Te visualiseren dus. Dat doe je door in je hoofd een plaatje te schetsen van de operatiekamer, narcose, wond, chirurg en infuus. Beeld je in hoe de handelingen verlopen, hoe de omgeving eruit ziet. En speel dat filmpje elke dag in je hoofd af. “Dat geeft rust, omdat je tijdens de werkelijk ziekenhuisopname voor minder verrassingen komt te staan. Je hebt van bepaalde situaties immers al een beeld geschetst”, legt Koolsbergen uit.
Maar volgens de natuurarts zijn de allerbelangrijkste ‘rustmakers’ de geliefden om je heen: “Als je weet dat zij aan je denken, geeft dat troost en rust. Pak in gedachten de hand van je partner en vraag of vrienden en familie een kaarsje willen branden.” Dat is niet zweverig, dat is positieve energie die je moed geeft. Een knuffel voor volwassenen, noemt Koolsbergen het. Ze is ook duidelijk over wat je beter níet kunt doen: “Googlen naar de ins en outs over de operatie bezorgen je vaak negatieve gedachten (nocebo-effect). De geest is sterk. Je kunt je ziek denken, maar ook kracht putten uit positieve energie en liefde. Kies je voor het laatste, dan ga je met meer rust de operatiekamer in.”
Veel voorkomende operaties
Vrouwen 45 – 65 jaar
- Staar
- Borstoperatie
- Spataderen
- Galblaas verwijderen
- Heupvervanging
- Knievervanging
Vrouwen 65 jaar en ouder
- Staar
- Heupvervanging
- Knievervanging
- Dotteren
- Galblaas verwijderen
- Pacemaker
Mannen 45 – 65 jaar
- Dotteren
- Staar
- Liesbreuk
- Prostaat
Mannen 65 jaar en ouder
- Staar
- Liesbreuk
- Prostaat
- Heupvervanging
Uit: CBS, Operaties in het ziekenhuis, 2007
Maak je ‘operatieklaar’
“Wie voor een operatie even snel de tekorten hoopt weg te werken, houdt zichzelf voor de gek”, meent natuurarts Anna Kruyswijk. “Voor het herstel na zo’n ingreep heeft het lichaam bouwstoffen nodig in de vorm van vitaminen, mineralen, spoorelementen en essentiële (omega-3) vetzuren. Als je bedenkt dat de meeste Nederlanders wel voldoende calorieën, maar lang niet genoeg van deze bouwstoffen binnenkrijgen, gaat het daar dus al mis. Er gaan namelijk maanden overheen voordat voedingstekorten zijn aangevuld. Dat doe je niet zo even. De allerbeste voorbereiding op een operatie is het levenslang onderhouden van je gezondheid met volwaardige (biologische) voeding, voldoende slaap, beweging en een opgewekt gemoed.”
Dit zijn volgens Titi Koolsbergen de belangrijkste stappen ondernemen om je gezondheid te versterken voor een medische ingreep:
Immuunsysteem
Zodra het immuunsysteem verzwakt, wordt het lichaam kwetsbaar voor aanvallen van buiten- en binnenaf. Dat wil je liever niet als je binnenkort onder het mes gaat.
- Voeding met veel antioxidanten versterken het immuunsysteem. Eet en drink daarom thee, bessen, frambozen, pure chocolade, knoflook, groenten (bijvoorbeeld spinazie) en fruit (citrusfruit), zeewier, rozenbottels, tomaten, kool, alfalfa (ontkiemde zaden), vlierbessen, cranberry, shiitake.
- Supplementen zoals vitamine D3, maar ook glutathion en alfa-liponzuur (aminozuren), zink en echinacea doen de weerstand goed.
Herstel
Na een ingreep heeft het lichaam tijd nodig om weer reserves op te bouwen, spieren te versterken en narcosemiddelen en andere medicijnen te verwerken.
Natuurlijke hulp van tarwekiemen, pollen en koninginnegelei versnellen doorgaans het herstelproces, omdat ze rijk zijn aan vitaminen, mineralen en sporenelementen. Je kunt ook kiezen voor supplementen, zoals mannose, carnitine en taurine.
Voeding met verzadigd vet, zoute producten en kant-en-klaarmaaltijden en dranken met alcohol en cafeïne maken het lichaam onnodig moe en vertragen het herstel.
Medicijnen
De kans is groot dat u na de operatie een tijdlang medicijnen moet innemen. De lever kan dan wel wat extra steun gebruiken.
Leverhulp van voeding: geelwortel, artisjok, citroen, groene groente, knoflook, ui, zoete aardappel en paardebloem.
Wonden & genezen
Verwaarlozing van een wond, hoe klein ook, maakt de weg vrij voor een infectie.
- Een kuurtje met arnica stimuleert de wondgenezing. Wat moet je daarvoor doen? Begin zo’n twee weken voor de ingreep Arnica te slikken. Daardoor genezen wonden meestal sneller, doen ze minder pijn en genezen littekens mooier.
- Smeer na een ingreep crème met Calendula op de wond.
- Voeding met een goede balans tussen onverzadigde vetzuren omega-6 en vooral omega-3 dragen bij aan een goede genezing. Deze zitten in lijnzaadolie, vette vis, koolzaadolie en walnotenolie.