Zij – Clara den Boer is bedrijfskundige en organisatie- en arbeidspsycholoog. Ze ontwikkelt programma’s waarmee ze werkgevers een spiegel voorhoudt. Om bij de basis te beginnen, bedacht Clara de Gelukskoffer. Een onderwijsprogramma voor kinderen over geluk en veerkracht. Clara is single moeder van drie kinderen in de leeftijd van elf tot en met zeventien en sinds kort columnist van gezondNU.
Hij – Marcelino Lopez is van huis uit gezins- en relatietherapeut en heeft een eigen praktijk. Hij is vooral ook schrijvend psycholoog en werkt voor diverse magazines waaronder gezondNU. Eerder bracht hij het boek Liefde in tijden van Facebook uit, nu schrijft hij aan een boek over mythes in geluk & therapie, dat waarschijnlijk eind 2015 uitkomt. Marcelino is medeoprichter van de datingsite relatieklik.nl én gepassioneerd surfer. Hij heeft een vriendin.
- Bij Clara op kantoor staat hartje zomer nog steeds een kerstboom met roze zonnebrillen.
- Marcelino schrijft zijn columns het liefst liggend in bed of in bad onder een sterrenhemel, vandaar dat hij ’s ochtends een echte antiheld is.
Stop met labelen, vermijd hokjesdenken en laat dat beschuldigende vingertje maar zakken. Bijna iedereen mankeert wel iets, is de conclusie van onze nieuwe gezondNU-columnisten Marcelino Lopez en Clara den Boer. En daar is niets mis mee. Clara: ‘Ik feliciteer mensen dan ook met hun diagnose’.
Gebke: “Ik ben altijd op tijd. Altijd. Alleen vandaag niet. Een groot ongeluk op de snelweg is de oorzaak, drie ambulances sjezen voorbij en net als ik denk de weg wel te kennen zonder TomTom, raak ik in het mij bekende Amersfoort hopeloos verdwaald. Met klotsende oksels, half hyperventilerend en tien minuten te laat ben ik ‘rijp’ voor de psycholoog. En dat komt mooi uit. Want vandaag is de ontmoeting met onze nieuwe columnisten, Clara den Boer en Marcelino Lopez, beiden psycholoog. We gaan het hebben over taboes. Want als je googled op het woord ‘taboe’ staan psychische ziektes bovenaan in de zoekresultaten. Is geestelijk lijden iets waar wij Nederlanders ons anno 2015 nog steeds voor schamen?”
Marcelino: “Aan de ene kant neemt het stigma op serieuze psychische klachten af door meer kennis en aandacht van de media. Mensen begrijpen daardoor beter dat een zware depressie of verslaving geen keuze is, die je met een beetje goede wil of door goed je best te doen zomaar kunt bezweren. Aan de andere kant krijg je wel van alle kanten te horen dat ons leven – en wijzelf dus ook – maakbaar is. Je kunt bereiken wat je wilt als je maar je best doet, kansen pakt en doorzet. Die illusie van maakbaarheid maakt veel mensen ongelukkig. En juist dat – ongelukkig zijn – hangt toch nog een beetje in de taboesfeer. Want dan gedraag je je als slachtoffer.”
Clara: “Nou, vergeet niet dat taboes ook iets beschermends kunnen hebben. Als de angel niet uit de pijn is, is het misschien beter om het te laten rusten tot je klaar bent om te praten. Dat gaat zeker op voor onderwerpen die voor ons allemaal taboe zijn. Dan moet je zo tegen de stroom in durven gaan, dat moet je sterk in je schoenen staan.”
Marcelino: “Openheid is inderdaad niet altijd gemakkelijk. Zeker niet als je nagaat dat zo’n veertig procent van de werkgevers liever geen mensen in dienst neemt met een psychiatrisch verleden. Het probleem is dat mensen door dit taboe vaak hun klachten verstoppen en zo juist de pijn in stand houden.”
Clara: “Er wordt nu eenmaal gediscrimineerd, óók op het gebied van lichamelijke en geestelijke ziekten. Als je puur naar de betekenis discrimineren kijkt, is dat niet eens zo erg. Want het betekent niets meer dan ‘onderscheid maken’ en zolang je alleen maar verschillen tussen mannen en vrouwen of tussen aandoeningen signaleert, doe je dat. Probleem is dat we er meestal een waardeoordeel aan vastplakken.”
Marcelino: “Terwijl genoeg mensen prima functioneren ondanks dat ze ooit een psychose of burnout hebben gehad. Maar ja, je kunt het werkgevers niet kwalijk nemen dat ze het liefst mensen in dienst nemen die ogenschijnlijk blaken van gezondheid, graag overwerken en zelden zeuren. Werkgevers hebben andere belangen.”
Clara: “Maar we hebben het hier over gebrek aan kennis. Want wat als iemand vertelt dat hij een psychose heeft gehad? Weet die werkgever dan dat dit iets eenmaligs kan zijn of is hij ervan overtuigd dat dit blijvend is? Onwetendheid maakt dat mensen met een psychiatrisch verleden al snel het label ‘onvoorspelbaar’ krijgen. Maar Marcelino, een burnout is toch geen taboe meer? Voor mijn gevoel is dat inmiddels spreektaal geworden voor iedereen die zich afgepeigerd voelt.”
Marcelino: “Dat denk ik ook. Wat is volgens jou dan taboe?”
Clara: “Medicijngebruik. Het slikken van slaaptabletten, antidepressiva, ritalin. En demotie is ook taboe. We hebben niet geleerd om te gaan met een stapje terug doen in je carrière, we hebben meegekregen dat die ontwikkeling altijd in een rechte lijn naar boven loopt. Maar zo is het niet. Mijn zoon bijvoorbeeld is van het tweetalig VWO naar 5-Havo gegaan. ‘Zonde’, zeggen de leraren dan. Hoezo zonde, denk ik, die jongen komt er wel. Daar heb ik alle vertrouwen in, ik steun hem dan ook volledig en mijn ex-partner – die trouwens geweldig is – ook. Maar hoeveel mensen pushen hun kind niet om toch een stapje beter, hoger en mooier te gaan? Terwijl mensen die een demotie hebben meegemaakt achteraf vaak zeggen dat ze eindelijk weer plezier hebben in wat ze doen. Een hoog inkomen is vaak ook een symbool voor de hoeveelheid ellende die je over je heen krijgt. Tegelijkertijd blijkt de ultieme demotie – ontslag – een behoorlijke aanslag op de geluksbeleving van mannen te zijn. Zelfs als ze daarna een leukere, beter betaalde baan krijgen, zitten er permanente krassen op dat geluksniveau.”
Marcelino: “Ja, statusverlies hakt er vooral bij mannen in. Maar dat mogen we niet laten zien. Als er ergens een taboe op rust, is het op huilende mannen. Ik heb zelf jarenlang niet gehuild. Hoe ongezond is dat? Maar stoere jongens huilen niet, dat krijgt elke jongen wel een beetje mee.”
Clara: “Een beetje, zeg je? Zeg maar gerust: heel veel! We stoppen jongens in een keurslijf en blijven dat doen. Zie dan als volwassenen nog maar eens te veranderen. Weet je hoe moeilijk dat is?”
Marcelino: “Nou en of! Ik ben nu 41 en het is alsof bepaalde eigenschappen onder een vergrootglas komen te liggen. Alsof ik een karikatuur word van mezelf.”
Clara: “Wat ik vooral bij die bazen wil veranderen, is hun gewoonte om op basis van angst te beslissen. Ga voor die droom! Maar veel directeuren vinden het moeilijk om aan te geven wat geluk is, waar ze van dromen en waar ze goed in zijn. Kinderen weten dat veel beter. Daarom ben ik met de Gelukskoffer begonnen. Als je jong leert te benoemen wat je kwaliteiten zijn, als je weet wat je gelukkig maakt, als je je dromen durft te verwezenlijken; moet je je voorstellen wat voor een leuke bazen je dan krijgt!”
Marcelino: “De illusie dat je leven beter, mooier, leuker, spannender moet zijn dan het nu is, is vaak de katalysator voor veel ellende. Het leven is gewoon klote. Je wordt geheid ziek, geliefden gaan dood, de koelkast doet het niet meer. Het helpt volgens mij te accepteren dat ons leven niet per se rechtvaardig is. Maar Clara, vind je het niet lastig dat mensen van jou als geluksprofessional verwachten dat jij altijd straalt van geluk?”
Clara: “Inderdaad, hoe kan iemand die de Gelukskoffer bedacht heeft doodongelukkig zijn? Nee hoor, ik dans van geluk door het leven. Zonder gekheid, ik weet veel over geluk en dat deel ik graag! Maar je wordt niet voor niets psycholoog. De meesten van ons zijn zelf een beetje…” Clara draait met haar vinger langs haar slaap. “Weird.”
Marcelino lacht herkennend: “Inderdaad, psychologen zijn vaak mensen die zelf worstelen met het leven of die zoeken naar een context voor hun problemen.”
Clara: “En we mankeren ook allemaal wat. Want met ons nieuwe diagnostische systeem DSM-V (waarmee psychologen en psychiaters bepalen wat je mankeert, red.) valt iedereen wel in een hokje te plaatsen. Ikzelf twijfel alleen nog of ik nu ADD of ADHD heb, dus met of zonder het hyperactieve.”
Marcelino: “Hahaha. Bij mij is het duidelijk. Ik ben ADD.”
Clara: “Daar is ook niets mis mee. Sterker nog, ik denk dat veel ondernemers ADHD of ADD hebben. Want je moet veel energie hebben en barsten van de ideeën om je eigen bedrijf te runnen. Met ADHD heb je zeker te weten een enorme voorsprong. Ik feliciteer mensen dan ook met hun diagnose. Ziekte wordt altijd gepresenteerd als zwakte, je kunt er ook je kracht van maken.”
Marcelino: “Bovendien past íédereen, echt iedereen, in dat DSM-V. Dat systeem loopt mank. De meeste diagnosen missen een stevig wetenschappelijk fundament. De pest met psychische klachten is namelijk dat je ze niet concreet kunt aanwijzen zoals een koffiezetapparaat of een gebroken been. Onze stemmingen zijn de optelsom van een wisselwerking tussen brein, lichaam en omgeving. Soms zorgt dat voor pijn, soms voor geluk. Maar doordat geestelijk lijden zo subjectief is, is ook de verlichting ervan geen exacte wetenschap, zoals natuurkunde of biologie. Er zijn honderden soorten psychotherapie, die in de praktijk ongeveer even goed werken.”
Gebke: “Hoe kan dat?”
Marcelino: “Therapie kan precies datgene zijn wat jij op dat moment nodig hebt. Maar voor je herstel maakt het niet veel uit wat voor soort therapie het is, belangrijker is de klik met je therapeut. Of je je begrepen voelt en vertrouwen krijgt. Het leven verloopt sowieso met pieken en dalen. Pas in het dal zoeken mensen hulp, daarna gaat de rit hoe dan ook weer omhoog. Vandaar dat veel mensen zeggen: ‘Zie je wel, therapie werkt!’ Maar misschien maken andere factoren zoals verliefdheid, een nieuwe baan en bootcamp jou gelukkiger. Therapie is niet zaligmakend. Zo’n veertig procent van de mensen knapt zelfs zonder hulp op.”
Clara: “Gelukkig zijn is voor vijftig procent genetisch bepaald, tien procent afhankelijk van omgevingsfactoren en veertig procent valt te trainen.”
Marcelino: “En, het helpt als je weet hoe je dat geluk kunt trainen. Want wat we ook verzamelen, hoe succesvol we ook zijn, hoe aantrekkelijk onze geliefde is ¬–gelukkiger worden we daar doorgaans niet van. Dat is de hedonistische tredmolen. Het najagen van geluk is vaak de dooddoener voor geluk. Onderzoek wijst uit dat het op lange termijn zelfs weinig uitmaakt of je nu de loterij wint of dat je verlamd raakt. Dat klinkt ongelooflijk, maar de meeste mensen zitten binnen een jaar weer op hun oude geluksniveau. We onderschatten namelijk het effect van kleine dingen op onze levensvreugde. Die onbenulligheden maken ons leven. Want ook na een ongeluk kun je genieten van je kop koffie, een goed boek, je favoriete serie, de zon op je gezicht. Maar ook met een miljoen op de bank heb je nog steeds een ochtendhumeur, krijg je ruzie met je vriend of zit je met irritante bankbediendes. Geluk zit ‘m in het alledaagse. Kleine dingen kunnen een groots effect hebben. Ook in de behandeling. Of je iemand in een drukke stad neerzet of midden in het groen kan veel betekenen voor het verloop van een psychische ziekte. Zeker bij zoiets als schizofrenie kan een prikkelvrije omgeving een medicijn op zich zijn.”
Clara: “Ken jij die documentaire van een vader die dwars tegen alle adviezen in zijn autistische zoon meenam op reis door het niemandsland van Mongolië? Oh man, dat was prachtig. In de leegte van de steppe kreeg hij voor het eerst contact met zijn kind. Geweldig!”
Marcelino: “Die wil ik zien! Maar hoe is de band met jouw kinderen? Zijn ze echte pubers?”
Clara: “Nee, helemaal niet. Maar ze hebben dan ook een hele leuke moeder! Ik heb zelf gevochten voor mijn vrijheid. Ik zocht als puber continue grenzen op, doorbrak regels. En jij?”
Marcelino: “Ik heb altijd moeite gehad met autoriteiten en vaste structuren. Ben de middelbare school spijbelend doorgekomen, ik wilde alleen maar surfen. Ik was altijd te laat en verzon belachelijke smoesjes: van begrafenisstoet tot ontplofte chocomel. Ik kwam er meestal mee weg. Ik weet niet of dat helemaal goed heeft uitgepakt, verplichtingen nakomen blijft lastig voor mij.”
Clara: “Troost je. Echte vrijheid is, zei een vriendin van me: ‘als je moeder zegt dat je een jas aan moet doen, dat je hem dan toch aandoet.’ En zo is het.”
Gebke: “Waar ik nog nieuwsgierig naar ben, Marcelino, jij hebt toch een relatiesite?”
Marcelino: “Klopt, ik ben medeoprichter van Relatieklik.nl. Ik heb daar een relatietest voor ontwikkeld en ik ben gaan bloggen over liefde en relaties. Uiteindelijk werden die blogs de basis voor mijn boek: Liefde in tijden van Facebook.”
Gebke: “Dus jij ben goed in relaties én hebt vrouwen voor het uitpikken op je site?”
Marcelino verlegen: “Ahum”
Clara redt hem: “Je hoeft niet goed in relaties te zijn om een goede relatiedeskundige te zijn. Sterker nog, als je het een en ander meegemaakt hebt in de liefde, kun je je doorgaans veel beter verplaatsen in een ander.”
Marcelino: “Bedankt Clara! Ja, ik heb wel een vriendin maar niet via mijn datingsite. Ik heb haar op yoga leren kennen. Sindsdien raad ik alle single heteromannen aan yoga te doen, maar een datingsite kan ook helpen. Het nadeel is dat online daten op gokken lijkt. Je weet niet of die persoon die zo leuk schrijft en guitig op de foto staat, écht zo leuk is. Online daters kiezen – door het gebrek aan contact – oppervlakkiger dan ze normaal zouden doen. Meestal op basis van uiterlijk. Toch helpt zo’n site wel, zelfs als dat je niet direct een nieuwe vlam oplevert. Het haalt je uit je comfortzone en zet je in de flirtmodus. Daardoor sta je open voor nieuwe relaties.”
Clara: “Tja, en ik denk dat we ons collectieve beeld van ‘de perfecte relatie’ moeten bijstellen. Want zeker als er kinderen zijn, wordt het stelletjesideaal voor heilig verklaard. Maar voor altijd en eeuwig samen zijn, is niet altijd voor iedereen ideaal. Er zijn duizenden vormen om gelukkig te zijn. Ik voel met veel mensen intimiteit.”
Marcelino: “Ik ook! Ook zonder een relatie voel ik de connectie die veel andere mensen alleen bij een partner vinden. Als ik geen vriendin heb, mis ik dan ook niet zozeer de relatie, het is de seks en de lichamelijke intimiteit die ik op den duur mis.”
Clara: “Ook op het gebied van de liefde zitten we allemaal in dat hokjesdenken gevangen. Niemand doet aan Tinder of Second Love – yeah wright! – en toch hebben we allemaal verborgen verlangens, maar daar oordelen we vooral niet over.”
Marcelino: “Als je nagaat dat seksualiteit behoorlijk bepalend kan zijn voor je geluksgevoel, dan moet het vreselijk zijn om opgescheept te zitten met verlangens waar je niets mee mag. Denk aan iets extreems zoals bijvoorbeeld pedofilie. Ik hoop dat daar nog eens een pil voor komt.”
Clara: “Niet alle relatievormen zijn geaccepteerd en soms met goede reden. Maar ik denk dat ‘tot de dood ons scheidt’ steeds zeldzamer wordt. Ikzelf ben single moeder. Mensen vragen mij meewarig of dat niet zwaar is. Nou, dat valt reuze mee! Door mijn scheiding ben ik ook veel vrijer. In de zomervakantie heb ik drie weken geen kinderen, dan ga ik alleen op reis. Heerlijk! Zo ben ik eens naar Thailand gereisd en ben ik per toeval terecht gekomen bij een psychiatrisch ziekenhuis, waar ik spontaan drie dagen ben gaan helpen. Wanneer krijg je zo’n kans? Als ik er met een vriendin was geweest, had die me allang naar de volgende tempel getrokken. Nu heb ik een unieke ervaring opgedaan. Natuurlijk is het niet alleen maar dolle pret in mijn eentje. Alleen uit eten blijft ongemakkelijk. Maar dat weerhoudt me niet om op avontuur te gaan. Nu misschien nog meer dan ooit. Afgelopen vrijdag was ik bij de herdenkingsdienst van een vriend, die op poolexpeditie ging en nooit meer is teruggekeerd. Daardoor kies ik meer dan ooit voor wat ik echt wil. Want ik hebt maar een leven. Ik wil die droom leven.”
- psychologisch.nu
- gelukskoffer.nl