Terwijl jij al hardlopend of roerend in je havermoutpap je leven gezonder maakt, is het fijn te weten dat artsen en onderzoekers ondertussen ook hard werken aan medische doorbraken. Twaalf veelbelovende ontwikkelingen. Lees en glimlach.
Kanker sneller op te sporen
Nog net eind 2015 kopte het nieuws ‘Kanker aantoonbaar in druppel bloed’. Een internationale groep onderzoekers onder leiding van het VUmc heeft een veelbelovende techniek ontwikkeld die het mogelijk maakt met behulp van één druppel bloed kanker vast te stellen. En niet alleen ‘wel of geen kanker?’. Uit de druppel bloed zou ook afgelezen kunnen worden om welke kankersoort het gaat (in 96 procent van de gevallen bleek de test betrouwbaar) en of het om een primaire tumor gaat of een uitzaaiing betreft (dit werd in 71 procent van de gevallen correct bepaald).
De onderzoekers zijn druk bezig met vervolgonderzoeken en hopen over zo’n vijf jaar een bruikbare test te hebben ontwikkeld die ingezet kan worden bij patiënten die door hun huisarts voor nader onderzoek naar het ziekenhuis doorverwezen worden. Een klein beetje bloed afnemen is dan in eerste instantie genoeg om te bepalen of vervolgonderzoek nodig is.
De bruikbare resultaten van dit onderzoek laten dus nog even op zich wachten, maar de eerste signalen zijn te hoopgevend om in dit artikel onvermeld te laten.
Vaccin tegen malaria
Malaria de wereld uit helpen: dat is het levenswerk van Teun Bousema, onderzoeker bij het Radboudumc in Nijmegen. Waar andere onderzoekers zich vooral richten op de overdracht van malaria van mug naar mens, richt hij zijn blik op preventie. Hoe raken de muggen besmet? Want als dat voorkomen kan worden … Bousema ontdekte dat sommige mensen die wel besmet zijn de malariaparasiet niet door blijken te geven. Hun lichamen maken bepaalde antistoffen aan, waardoor de parasiet zich niet kan ontwikkelen en de muggen de infectie niet door kunnen geven. Een soort afweerrespons in het bloed van de mens die ook werkt in de mug. Bousema probeert deze te verwerken in een vaccin. “Dat zou een innovatieve en elegante manier zijn om malaria te bestrijden. Je zorgt dan dat het menselijk bloed werkt tegen de verspreiding van malaria.”
Dicht bij genezing diabetes type 1
Mensen met diabetes type 1 zijn afhankelijk van insulinetherapie, omdat hun lichaam dit hormoon niet (meer) aanmaakt. Het onderzoeksteam van prof. dr. Bart Roep ontdekte dat deze ziekte ontstaat door een vergissing in het afweersysteem van het lichaam. Simpel gezegd komt het hierop neer: T-cellen vernietigen de insulineproducerende cellen in de alvleesklier ‘onder regie’ van dendritische cellen.
Na jaren van onderzoek naar het ontstaan van diabetes type 1 startte in november 2015 het allereerste onderzoek dat zich richt op genezing. De proefpersonen kregen een soort ‘vaccin’ toegediend gebaseerd op een minimale dosis vitamine D3. Hierdoor worden dendritische cellen getraind om het afweersysteem weer in het gareel te krijgen, waarmee de natuurlijke productie van insuline kan worden behouden. Laboratoriumproeven waren hoopvol. Dit najaar worden de resultaten van het onderzoek bekendgemaakt. “Na jaren van symptoombestrijding ben ik er trots op dat we mogen beginnen met ingrijpen op de oorzaak”, aldus Roep.
Genezing diabetes type 2
Ook op het gebied van diabetes type 2 is goed nieuws te melden. Met andere voeding en meer beweging kan tachtig procent van de mensen met de diagnose diabetes type 2 genezen van deze chronische kwaal. De medische inzichten veranderden de afgelopen jaren op het gebied van diabetes type 2, aldus prof. dr. Hanno Pijl, diabetoloog en endocrinoloog bij het LUMC in Leiden. Het devies aan mensen met diabetes was jarenlang om vetarm te eten. Als gevolg hiervan aten ze meer koolhydraten. Inmiddels is bekend dat we naast groenten en fruit vooral meer (gezond) vet moeten eten en minder koolhydraten. Dan ben je tussen de maaltijden door verzadigd en schakelt je lichaam over op vetverbranding. “Door je leefstijl aan te passen, kun je diabetes volledig omkeren. Je kunt ervanaf komen”, zegt Pijl. Genezen is een te groot woord. “Als je eenmaal diabetes type 2 hebt gehad, zul je altijd op moeten passen met wat je eet.”
Printprothese en 3D-printen in de OK
Traditionele armprotheses zijn duur, zwaar en moeilijk hanteerbaar, waardoor gebruikers ervan vaak net zo lief geen prothese dragen, ontdekte ontwerper Roel Deden. Met zijn Printhese creëerde hij een licht, comfortabel en voordelig alternatief (van driehonderd euro). De techniek van het 3D-printen wordt ook in ziekenhuizen gebruikt. ‘Baby geopereerd met hulp van 3D-geprint hartmodel’, kopte onlangs een persbericht. Met de plastic print van het hart konden de chirurgen de operatie veel nauwkeuriger voorbereiden dan met alleen een echo of de afzonderlijke plaatjes van een CT-scan. Amerikaanse neurochirurgen implanteerden vorig jaar een kunstschedel bij een persoon wiens schedel deels verbrijzeld was. Het grote voordeel van de 3D-printer is dat ontwerpen met een enorme precisie gemaakt kunnen worden. De hoop is gevestigd op organen uit de 3D-printer, maar dat zal nog wel even duren.
Lettertype voor zwakke lezers
Ze heeft ronde vormen, een vriendelijke uitstraling en heet Matilda. Nee, dit is niet het nieuwste seksspeeltje voor mannen, maar een lettertype dat beginnende lezers ondersteunt om sneller te leren lezen. Vergeleken met een vaccin tegen malaria lijkt het kinderspel, maar als je bedenkt dat de groep zwakke lezers groot is en dat ze dagelijks belemmerd worden in hun functioneren, is het belang van deze vinding duidelijk. Letters zijn immers overal. Bewegwijzering, tijdschriften, bustijden, appjes. Ann Bessemans, grafisch ontwerper en onderzoeker aan de universiteit van Hasselt, ontwikkelde dit lettertype dat het leesproces bij beginnende lezers kan verbeteren. “Het is een vorm van ondersteuning, vergelijkbaar met een bril”, aldus de onderzoeker. Haar hoop is dat het toegepast gaat worden om de leesproblematiek terug te schroeven in het onderwijs of in Word gebruikt gaat worden.
Herstel brandwonden met minder littekens
Het oplopen van een brandwond is een trauma, niet in de laatste plaats door de lelijke littekens die het vuur achterlaat. Brandwondenonderzoek laat zien dat het genezen van brandwonden zonder littekens dichterbij komt. Het werk van Esther Middelkoop, bijzonder hoogleraar huidregeneratie en wondgenezing bij het VU Medisch Centrum, richt zich op lichaamseigen opperhuidcellen. Deze worden opgekweekt en daarna in een soort ‘biologische pleister’ op het lichaam getransplanteerd. Dat leidt tot betere wondgenezing en minder erge littekens dan tot nu toe bereikt is. “Donorhuid kan bij grote en diepe brandwonden alleen uitkomst bieden als biologisch verband, maar wordt uiteindelijk altijd afgestoten”, zegt Middelkoop. Het grote voordeel van deze methode is dat de aangebrachte huid geen afstotingsreactie bij het lichaam opwekt.”
Voeding terug in de spreekkamer
‘Eerst voeding, dan medicijnen.’ Hoewel artsen na hun opleiding de eed van Hippocrates afleggen, is van zijn motto niets terug te vinden. Huisartsen Tamara de Weijer en Lotte Derksen pleiten ervoor voeding als medicijn terug te krijgen in de spreekkamer. Ze begeleidden patiënten met overgewicht, prikkelbaredarmsyndroom, colitis, ziekte van Crohn, chronische vermoeidheid, pijnklachten en hoofdpijn naar een andere leefstijl en zagen ‘bij vrijwel iedereen ongelofelijke resultaten’, melden zij in een oproep op Facebook. Inmiddels is een (reguliere) artsenvereniging in oprichting met leefstijl als kernthema en voeding als belangrijkste pilaar. “Het is van belang om patiënten meer regie over hun eigen leven te geven. Wij denken dat zowel dokters als patiënten klaar zijn voor verandering. Wij willen artsen laten zien dat voeding zo regulier is als wat. Het is basiskennis die iedereen in zijn curriculum zou moeten hebben.”
À la carte eten in het ziekenhuis
Wie in het Radboudumc opgenomen wordt, krijgt sinds oktober 2015 zes keer per dag een vers gerecht voorgeschoteld. Je krijgt ter plekke uitleg over de ingrediënten en besluit dan waar je zin in hebt. Shakes, smoothies, salades, soepshots, snacks of een warme maaltijd in een pannetje. Alles vers!
Toen jongeren met kanker in 2013 klaagden dat het ziekenhuiseten hen niet smaakte, besloot het ziekenhuis iets met dat signaal te doen. Na een pilot bleek dat de jongeren een grotere eetlust hadden, zich conditioneel beter voelden en minder medicatie tegen misselijkheid nodig hadden. Onderzoek onder meerdere patiëntgroepen bevestigde die uitkomst. Naar verwachting hebben alle afdelingen vanaf maart 2016 beschikking over dit assortiment. Het Radboudumc is het eerste Nederlandse ziekenhuis dat de voedingsformule introduceert en ziekenhuisbreed doorvoert.
Chemokuren beter te doorstaan
Chemokuren zijn in de toekomst mogelijk beter vol te houden. Onderzoekers van de afdeling Heelkunde van het Erasmus MC verwachtten dat een speciaal dieet de bijwerkingen vermindert. Als muizen van tevoren op dieet gaan, treden er geen bijwerkingen op bij een chemokuur, bleek uit een eerste onderzoek. Bij veel patiënten zijn de bijwerkingen, zoals misselijkheid, diarree en verminderde aantallen witte bloedcellen, dermate ernstig dat de behandeling moet worden gestopt, zegt onderzoeksleider Ron de Bruin. Na een periode van vasten maakt het lichaam beschermende stoffen aan om de schade die het voedseltekort veroorzaakt tegen te gaan. Het speciale dieet dat de onderzoekers hebben ontwikkeld, activeert hetzelfde mechanisme, waardoor bijwerkingen geen kans krijgen. Een dergelijk dieet, dat beperkt calorieën en eiwitten bevat, zal bij mensen vergelijkbare resultaten opleveren, denken de onderzoekers. Eind 2015 startte een proef met patiënten.
Evidence-based kruiden
Waar iedereen vroeger vooral lacherig deed over Klazien uut Zalk willen we nu allemaal weten wat de kracht van verschillende kruiden is. Sommige kruiden gelden als officieel geneesmiddel, goedgekeurd door het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen, omdat klinisch onderzoek onomstotelijk de werking ervan aantoonde. Sint-janskruid werkt bijvoorbeeld tegen depressieve klachten, en kurkuma (geelwortel) verhelpt klachten met de spijsvertering en staat bekend om zijn ontstekingsremmende werking. Kruidengeneeskunde heet ook wel fytotherapie en gaat over het behandelen van ziekten en klachten met plantaardige middelen. Tip: op www.infofyto.nl vind je welke kruid je bij welke klacht in kunt zetten.
Alternatief weer gelijker behandeld
Eind vorig jaar kwam er goed nieuws voor iedereen die weleens alternatieve geneeswijzen gebruikt. De belastingdienst mag geen verschil meer maken tussen reguliere en alternatieve artsen en behandelingen. Eind 2015 kwamen belastingrechters en de Hoge Raad tot die beslissing. Als regel betalen artsen en therapeuten geen omzetbelasting over het bedrag dat zij voor een consult in rekening brengen. Volgens het CBS zijn gemiddeld bijna 1 miljoen mensen onder behandeling van een ‘alternatieve’ genezer. Dit komt overeen met bijna 6 procent van de bevolking.