150 kilo zijn ze afgevallen. Natasja van Ooijen raakte vijftig kilo kwijt, Bethina de Reus zeventig kilo en Sharon Benjamin dertig kilo. Niet omdat ze slanker zoveel mooier vinden, maar omdat ze graag gezonder willen worden. Werkt dat ook zo? Krijg je er met een gezonder gewicht jaren bij?
“Ik wil gezond de overgang in”, stelt Natasja van Ooijen. “Als je eenmaal de menopauze gepasseerd bent, verandert er hormonaal zo veel dat afvallen nog lastiger wordt. Als je te dik bent, heb je veel meer risico op suikerziekte, hartkwalen en kanker. Doordat mijn moeder jong gestorven is, ben ik me bewust geworden van mijn eigen sterfelijkheid. Het drong tot me door dat we het beste moeten maken van de tijd die we op aarde hebben. Daarbij, ik wil mijn zoon van vijf zien opgroeien. Sterker nog: ik wil oma worden. En niet zomaar een oma, maar een fitte oma. Dat zat er niet in met de manier waarop ik leefde. Daarbij had ik ook nog eens de ‘handicap’ van een te traag werkende schildklier en astma.” De veertig naderde, de knop moest om van Natasja. “Het voelde als nu of nooit; een biologische klok die niet tikt voor een baby, maar voor een gezond gewicht.”
Ook bij Bethina de Reus moest de knop om. “Dat ik met mijn 170 kilo heb kunnen fietsen, kan ik me niet meer indenken. Toch accepteerde ik alle kwaaltjes, ongemakken en psychische problemen. Had ik dat niet gedaan, dan had ik werk van mijn overgewicht moeten maken. Daar was ik nog niet klaar voor. Ik wilde niet inzien dat ik dik was.” De klachten stapelden zich echter op. Bethina slikte op haar dertigste medicijnen voor een hoge bloeddruk en gebruikte insuline vanwege ouderdomsdiabetes. Medisch gezien kon het niet langer. “Het was een maagverkleining of nog een keer proberen ‘gewoon’ af te vallen. Ik houd van lekker eten en een maagverkleining betekent dat ik nooit meer normaal kan eten. Daarbij verandert zo’n operatie niets aan datgene wat achter mijn kilo’s zit: een eetstoornis. Ik ben daarom niet alleen gaan afvallen, maar ook in therapie gegaan. Ik heb weer moeten leren voelen, geestelijk en lichamelijk. Ik herinner me het omslagpunt: pas toen ik mijn organen het voelde uitschreeuwen, ben ik voor het eerst voor mezelf – voor mijn lijf, voor mijn gezondheid – gaan afvallen.”
Afvallen = topprestatie
“Je hoort het nog niet veel, maar wel steeds vaker: gezondheid als belangrijkste motivatie om af te vallen”, geeft prof. Jaap Seidell aan. Hij werkt aan de Vrije Universiteit Amsterdam als hoogleraar Voeding en Gezondheid en is gewichtsspecialist. “Voor jonge meiden is uiterlijk nog altijd de belangrijkste reden. Op latere leeftijd lijnen mensen niet louter meer om cosmetische redenen.”
Wat vindt Seidell van de kilo’s die onze lezers zijn kwijtgeraakt? “Een topprestatie! Tors het maar eens mee in een rugzak. Onvoorstelbaar! Iedereen die weleens geprobeerd heeft om vijf kilo kwijt te raken, weet hoe moeilijk dat is. Laat staan dat je dertig, vijftig of zeventig kilo kwijtraakt. Je hoeft overigens niet veel af te vallen om gezonder te worden. Bij overgewicht geldt dat als je tien procent van je lichaamsgewicht verliest, je al enorm veel winst boekt voor je gezondheid.”
En zo is het maar net, merkt Bethina op. “Ik kreeg al heel snel veel meer energie. Dat motiveerde mij enorm om het afvallen door te zetten.” Natasja vertelt: “Ik raakte al buiten adem als ik enthousiast praatte, laat staan dat ik met mijn zoontje tikkertje kon spelen. Ik kwam ’s ochtends stram en stijf uit bed en was continu moe. Ik durfde niet eens een langer stuk auto te rijden; bang om in slaap te vallen achter het stuur. Ik voelde me een oud mens. Kon geen paard opkomen, terwijl paardrijden mijn passie is. Een paar kilo eraf maakte dat alles makkelijker en beter voelde. En nu ik vijftig kilo kwijt ben, kan ik met minder slaap toe en voel ik me energieker dan ooit. En ja, als ik zou willen, stap ik nu met gemak op een paard.”
Snel meer energie
Hoe komt het dat je je zo veel fitter voelt dankzij een paar kilo eraf? Seidell: “Als je te zwaar bent, beland je medisch gezien in een negatieve spiraal. Dat zie je ook aan het medicijngebruik van mensen met overgewicht. Ze slikken niet alleen meer medicatie van de huisarts, maar gebruiken ook meer slaapmiddeltjes en pijnstillers van de drogist. Ze voelen zich dus over het algemeen aanmerkelijk slechter dan slankere mensen.”
“Kortademigheid is iets waarmee veel dikke mensen kampen; minder lucht betekent minder energie. Dat gebrek aan energie wordt versterkt doordat mensen met overgewicht vaak apneu ontwikkelen. Door het overgewicht zakken de huig en tong dieper de mond in tijdens het slapen. Dat uit zich in snurken, maar ook in ademnood. Gevolg? Je stapt brak uit bed. Als je afvalt, speelt apneu je veel minder parten en word je uitgerust wakker.”
“Los van dit alles is het gewoon heel vermoeiend om al dat gewicht mee te torsen. Het heeft zijn weerslag op gewrichten en spieren. Pijn, stramheid: het zijn vaak zaken die erbij horen, maar een paar kilo eraf kan een wereld van verschil maken. Op die manier kun je de negatieve spiraal ombuigen. Als je geen pijn hebt en niet stram bent, wordt bewegen aantrekkelijker. Als je vervolgens ook meer groente en fruit eet, heb je een enorm stap gemaakt. Verandering zit hem niet in grootse gebaren, maar in kleine beetjes. Zo tonen de laatste onderzoeken aan dat ‘gewoon gezond eten’ enorm helpt om grip te krijgen op een depressie.”
Vetcellen zijn levend weefsel
Overgewicht doet onderhuids veel met onze gezondheid, onderstreept Seidell. De reden? “Vetcellen zijn levend weefsel. Zij kunnen daarom zelf hormonen aanmaken. Vrouwen met overgewicht produceren om die reden meer oestrogeen en hebben hierdoor een verhoogd risico op hormoongerelateerde kanker zoals borstkanker. Daarnaast produceert vetweefsel ontstekingsachtige stoffen die lagegraadontstekingen kunnen veroorzaken. Daarvan word je niet meteen ziek, maar op termijn kunnen die sluimerende infecties allerlei chronische (ouderdoms)aandoeningen veroorzaken.”
Sharon weet als geen ander wat een goed gewicht voor je gezondheid kan betekenen. Haar kilostrijd begon in haar puberteit, toen ze zomaar ineens zwaarder werd. “Slechte eetgewoontes had ik niet en bewegen deed ik genoeg. Naast mijn onverklaarbare overgewicht had ik een rits aan kwalen: mijn menstruatie kwam niet op gang, ik was erg moe en had flinke stemmingswisselingen. Ik heb allerlei onderzoeken doorlopen, ben bij een diëtist geweest, maar geholpen heeft dat niet. Op zoek naar antwoorden ben ik zelf diëtetiek gaan studeren en tegelijkertijd ben ik een koolhydraatarm dieet gaan volgen.”
“Terwijl ik daarmee bezig was, ben ik bij de gynaecoloog beland, omdat ik slecht op de pil reageerde. Van haar kreeg ik te horen dat ik het PCO-syndroom heb. Dit houdt in dat zich op mijn eierstokken cystes gevormd hebben door een verhoogd gehalte aan mannelijke hormonen. Dat verklaart mijn moeheid. Verder heb ik daardoor insulineresistentie ontwikkeld. Dat betekent dat mijn lichaam koolhydraten uit voeding niet verbrandt, maar omzet in buikvet. Vandaar dus mijn gewichtstoename. Sinds ik het aantal koolhydraten in mijn voeding drastisch heb teruggeschroefd, is het effect snel te zien op de weegschaal. Binnen vijf maanden was ik dertig kilo lichter. Ik werd weer ongesteld, voelde me geestelijk stabieler, lichamelijk sterker, en uit een echo is ook gebleken dat ik beduidend minder cystes op mijn eierstokken heb dan voor mijn dieet.”
Jonger zonder koolhydraten
Niet alleen Sharon is enorm afgevallen door het schrappen van koolhydraten uit haar dagelijkse menu, ook voor Natasja en Bethina was dit de succesfactor. Toch maakt het volgens Seidell niet uit of je mindert met vetten of koolhydraten. “Zelfs van het sherrydieet val je af. Het maakt niet uit of je voor weinig vet of weinig koolhydraten kiest, je moet doen wat het best bij je past. Dat voel je zelf meestal wel aan.”
Onderzoeker Remko Kuipers van het UMC Groningen ziet ons toch liever afvallen met een koolhydraatarm dieet. Dat houdt je gezonder, suggereert hij. Kuipers heeft het voedingspatroon van onze voorouders en traditionele volkoren uit Oost-Afrika onderzocht en concludeert dat de oermens veel minder koolhydraten at, terwijl er veel minder hart- en vaatproblemen waren. Volgens Kuipers is dan ook niet het consumeren van verzadigd vet, maar het eten van snelle koolhydraten (frisdranken, snoep, witmeel) slecht voor hart en bloedvaten.
Dat is niet zo’n rare link, meent Seidell. “Snelle koolhydraten jagen de bloedsuikerspiegel omhoog, waardoor het insulinepeil stijgt. De alvleesklier probeert dit recht te trekken, maar raakt uitgeput als hij dat te vaak en te veel moet doen. Ouderdomsdiabetes is dan een feit. Het stijgende insulinepeil stimuleert echter ook de vetopslag en remt de vetafbraak. Je wordt dus dikker. Die vervetting treedt overal in het lichaam op, ook in organen en bloedvaten, die daardoor minder goed functioneren. En dat terwijl het hart in een te zwaar lichaam al harder moet pompen om het bloed rond te krijgen en de bloedvaten door ongezond eten stijver zijn geworden, waardoor hoge bloeddruk meer opspeelt.”
Eten tegen dementie
Gezonde vaten zijn van levensbelang voor ons hart én ons hoofd, benadrukken wetenschappers, waaronder Seidell. “De generatie kinderen die nu opgroeit, is zwaarder dan ooit en zal ook eerder te maken krijgen met dementie. Waar het nu vooral de 70-plussers zijn die vergeetachtig worden, zullen de jongeren van nu dat al op hun vijftigste of zestigste zijn, zo luiden de voorspellingen. Dat komt doordat de bloedvaatjes in de hersenen van kinderen beweging en goede voeding nodig hebben voor een gezonde ontwikkeling. Dat gebeurt nu te weinig. Wat we zien is dat daardoor kleine bloedingen kunnen optreden in het brein, die het verouderingsproces in de hersenen versnellen.”
Het goede nieuws is echter dat een vervroegde kans op dementie, diabetes type 2, hoge bloeddruk en een slecht cholesterolgehalte omkeerbaar is. Enige voorwaarde, aldus Seidell, is dat je er niet te lang mee blijft rondlopen. “Als je daadwerkelijk meer gaat bewegen en gezonder gaat eten, kan je lichaam zich herstellen. Het is nooit te laat is om te veranderen. Of je nu vijf of vijftig bent, van gezond leven heb je altijd profijt.”
Bethina is hiervan het levende bewijs. Zij hoeft, nu ze zeventig kilo kwijt is, geen insuline of bloeddrukverlagers meer te gebruiken. “Alhoewel ik natuurlijk hartstikke blij ben dat ik zonder medicijnen kan, heb ik erg moeten wennen aan het feit dat mijn lichaam alles zelf kan regelen. Ineens hoefde ik mijn bloedsuikerspiegel niet meer te checken. Ik wist gewoon niet meer hoe het voelde om gezond te zijn.”
Een tweede leven
Het geheim van succesvol afvallen is en blijft: volharding. Seidell vindt het daarom belangrijk dat je niet alles uitbant waar je dol op bent. “Als je na een dag gezond eten jezelf op een wijntje of een stukje chocolade trakteert, is daar niets mis mee. Zo kun je je nieuwe leefstijl volhouden. Ik zeg expres ‘leefstijl’, want koolhydraatarm eten is weliswaar een prima manier om af te vallen, maar het is niet gezond om dat levenslang vol te houden. Eenmaal op gewicht moet je een gezonde eetstijl ontwikkelen, anders loop je tekorten op.”
“Dat vind ik wel lastig”, biecht Sharon op. “Want voor mij is het koolhydraatarm eten geen dieet, maar een manier om gezond te blijven. Ik ben nogal een broodmens en heb al wel weer eens geprobeerd om een broodje te eten, want ik mis het zo. Elke keer als ik koolhydraten eet, voel ik me echter meteen weer moe. Zelfs voor mij als diëtist is het dus niet eenvoudig het gezonde evenwicht te vinden.”
Wie zijn gezonde evenwicht wel vindt, kan weleens net zo euforisch raken als Natasja: “Ik ben zelfs begonnen met hardlopen en krachttraining. Nooit gedacht dat ik dat zou kunnen. Ik heb onlangs meegedaan aan een achtkilometerloop, binnenkort staat een tienkilometerloop op het programma en dit najaar hoop ik een halve marathon te lopen. Het voelt alsof ik een tweede kans krijg, alsof ik een tweede leven in ben gestapt.”
Schoonheid versus gezondheid
52 procent van de Nederlanders is te zwaar. Het schoonheidsideaal anno 2012 is echter het tegenovergestelde: extreem mager. ‘De perfecte vrouw’ is niet altijd zo slank geweest. De muzen van schilder Rubens waren volle vrouwen en er zijn ook tijden geweest dat de S-lijn – een flink achterwerk, krachtige buste en smalle taille – ‘in’ was. Opvallend is dat welk schoonheidsideaal je ook neemt, het nooit overeenkomt met de natuurlijke rondingen van de doorsnee vrouw.” Toch hebben vrouwen er altijd alles aan gedaan om het ideaal zo dicht mogelijk te benaderen. Waarom? De theorie is dat alles wat mooi is ook als goed ervaren wordt. Ons streven naar schoonheid staat dus onbewust gelijk aan ons streven naar goedheid.
Daar hebben vrouwen veel voor over, ook als dat ten koste gaat van hun gezondheid. Zo persten vrouwen zich rond 1720 in baleinen korsetten om zo ‘petite’ mogelijk te lijken. Het korset kreeg steeds krachtigere vormen door de komst van staal. Daardoor vielen vrouwen ‘niet alleen’ flauw, ze kregen ook vocht achter hun longen, liepen makkelijker tubercolose op, kregen misvormde borstkassen en slecht functionerende organen.
Vandaag de dag laten we ons niet meer insnoeren, maar gaan we wel onder het mes om aan het schoonheidsideaal te voldoen. We krijgen geen orgaanziektes, zoals in de tijd van het korset gewoon was, maar ontwikkelen eetstoornissen. Maar heel zelden staat het streven naar schoonheid gelijk aan het streven naar gezondheid.
100 jaar schoonheidsiconen
De jaren twintig
Tijdens de Eerste Wereldoorlog hebben vrouwen het thuis in hun eentje gerooid, terwijl de mannen aan het front waren. Ze voelen zich daadkrachtig en zelfstandig. In de jaren twintig zie je daarom een nieuw schoonheidsideaal: een slank, jongensachtig uiterlijk.
De jaren dertig
De komst van de camera zorgt ervoor dat de ‘vollere’ actrices uit de gratie raken. De stijliconen – Greta Garbo en Marlene Dietrich – van het witte doek zijn continu op dieet.
De jaren vijftig
Volle buste, brede heupen en een wespentaille: De New Look van Christian Dior is revolutionair. Marilyn Monroe is de belichaming van dit nieuwe, vollere ideaal.
De jaren zestig
De rondingen van Marilyn Monroe maken in de jaren zestig plaats voor het meisjesfiguur van Twiggy. Nog nooit waren zulke smalle heupen en een vrijwel volledig gebrek aan borsten in zwang geweest.
De jaren zeventig
De kleine Twiggy krijgt een langere, meer gespierde opvolger in de jaren zeventig in de vorm van actrice Farrah Fawcett, die met haar sportieve uiterlijk een fitnessrage ontketent.
De jaren tachtig
Het accent ligt op spieren, zodat het slanke vrouwenlichaam – à la actrice Joan Collins – veel kracht uitstraalt.
De jaren negentig
Madonna verlegt, mede dankzij de korsetten van ontwerper Jean Paul Gaultier, de aandacht terug naar de borsten. De beugel-bh en pushup-bh zijn niet meer weg te denken. En meer dan dat: vrouwen gaan onder het mes om de gewenste cupmaat te bereiken.
De jaren nul
Extreem lang, extreem mager, extreem gephotoshopt, extreem geopereerd. Nog nooit is schoonheid zo maakbaar en onhaalbaar geweest. Fotomodellen moeten langer zijn dan 1.76 meter en maatje 34 hebben. ‘Onderdeurtje’ Kate Moss blijkt ondanks haar geringe lengte een blijvertje.
De jaren tien
Mager blijft – in tijden van overvloed – nog altijd het ideaal. Maar als reactie op de perfecte schoonheid die te creëren is met Photoshop en operaties, is er ook een antistroming waarbij stijliconen niet voldoen aan klassieke schoonheidsidealen. Denk aan Lady Gaga.
Bron: kennislink.nl en geschiedenis24.nl
Elke kilo (bij overgewicht) eraf:
- Vermindert de kans op kanker
- Vermindert de kans op hart- en vaatziekten
- Vermindert de kans op dementie
- Levert meer energie op
- Levert minder benauwdheid op
- Vermindert pijn in gewrichten en spieren
- Zorgt voor een betere nachtrust
Slanker = Gezonder eten
- Eet minder vleeswaren.
- Breng je eten op smaak met kruiden, niet met zout.
- Kies voor langzame koolhydraten (volkoren, zilvervliesrijst), niet voor snelle.
- Kook vers, mijd kant-en-klaar.
- Kies voor groente en fruit.
- Zorg voor veel kleur op je bord.
- Eet meer bonen en peulvruchten.
- Zet twee keer per week vis op het menu.
- Verwerk regelmatig walnoten in gerechten.
Bemoedigende woorden van gewichtsprofessor Jaap Seidell
“Je hoeft niet veel af te vallen om gezonder te worden. Bij overgewicht geldt dat als je tien procent van je lichaamsgewicht verliest, je al enorm veel winst boekt voor je gezondheid.”
“Vervroegde kans op dementie, diabetes type 2, hoge bloeddruk, een slecht cholesterolgehalte: het is allemaal omkeerbaar. Enige voorwaarde? Blijf er niet te lang mee rondlopen en ga daadwerkelijk meer bewegen en gezonder eten.”
“Het is nooit te laat om te veranderen. Of je nu vijf of vijftig bent, van gezond leven heb je altijd profijt.”
Prof. Jaap Seidell is hoogleraar Voeding en Gezondheid aan de Vrije Universiteit Amsterdam en schrijver van het boek Tegenwicht. Hij is als ‘gewichtsspecialist’ nationaal en internationaal een veel gevraagd deskundige.
Nog meer weten?
- Sharon begeleidt als diëtist mensen met het PCO-syndroom: ikleefwijzer.nl
- Het boek Tegenwicht van Jaap Seidell en Jutka Halberstadt, ISBN 9789035135772, € 18,95