Ziek worden, je baan kwijtraken of je geliefde verliezen. Het leven brengt je niet altijd waar je op hoopt. Maar dat leren accepteren is heilzaam, stelt schrijver Annemarie. Een bijzonder gesprek met een bijzondere vrouw.
“Accepteren is niet iets dat je doet, maar iets wat je leert. Alles wat ik geleerd heb, komt voort uit een beleefde en geleefde levensweg. Ik ben van de een op andere nacht op mijn elfde in een rolstoel terechtgekomen. En toen ik nog geen maand op mezelf woonde, overleed mijn moeder. Ik schroef bij wijze van spreken elke dag mijn lijf in elkaar. Oude dromen, wensen en verlangens heb ik moeten loslaten, en ook mijn gezinsleven zoals ik dat toen kende. Het leven leidt je naar plekken waar je met je geest – je ik of je ego – helemaal niet naartoe wilt. Maar deze hobbels en heuvels moet je toch nemen.”
Zet de deur open voor de realiteit
“Onze maatschappij vraagt ons de hele tijd te plannen, te doen en te handelen. Alles is gericht op het mooier maken van de realiteit zoals die nu is. Ook voor mij. Elke dag weer vraagt het leven mij om overgave. Ik vecht niet tegen wat ik niet kan. Het accepteren houdt niet op. Het is je totaal verzoenen met de realiteit van dit moment en je weerstand opgeven. Daarachter ligt ruimte voor vernieuwing. Je zult de plaatjes in je hoofd en discussies met de realiteit moeten loslaten. Dat is moeilijk.”
“Hoe doe je dat? Kijk eens om je heen of kijk in jezelf. In basis komen alle problemen voort uit iets dat je niet wilt of iets dat er niet is. De basis is in principe hetzelfde: de behoefte om te ontsnappen aan de realiteit van dit moment. Je wilt vluchten met je geest en denkt dat alles beter is dan het ondergaan van de ellende van dit moment. Accepteren kan ook pijn doen. Het zet de deur open voor twijfels en zorgen. Maar deze pijn verwoest niet. Integendeel, je verzetten tegen pijn maakt je moe. Pas als je de deur openzet voor de realiteit, geef je de weerstand en de discussie op en kies je voor de ruimte van dit moment. Maar daar is moed voor nodig.”
Acceptatie bij lichamelijke pijn
“Acceptatie helpt ook bij lichamelijke pijn. Vaak zitten we te schelden tegen ons lichaam. Als je pijn hebt en je gericht bent op het bestrijden ervan, zal dit je niet helpen. Je houdt juist je groeiproces tegen. Je wordt moe van het proberen te beheersen wat buiten je invloedssfeer ligt. Ik heb ook periodes van verzet gekend. Maar als ik me verzet, voel ik vooral pijn en frustratie. Je moet je eerst verzoenen met de pijn van dit moment. Pas dan kan het lichaam ontspannen om te kijken hoever je kunt komen.”
“In verschillende Amsterdamse pijnpoli’s en revalidatieklinieken doen ze ook aan Acceptance and commitment therapy. De revalidatie is erop gericht te leren leven met de pijn. Om dat te kunnen doen, moet je niet van de pijn willen afkomen. Veel lijden komt voort uit pogingen om lijden te vermijden. Mensen met chronische pijn kunnen de strijd vaak pas winnen als ze die strijd tegen pijn opgeven.”
Verander je innerlijke kijker
“Er is mij weleens gevraagd: ‘Wat als je morgen zou kunnen lopen?’ Hierop heb ik niet meteen ‘ja’ of ‘nee’ gezegd. Ik wilde onderhandelen over de randvoorwaarden en afspreken dat ik dan ook dezelfde man heb, dezelfde honden en dezelfde carrière. Ook wilde ik net zo veel gemoedsrust en vertrouwen hebben als ik nu ervaar. Pas dan wilde ik weer kunnen lopen. En als dat niet gegarandeerd werd, dan hoefde dat niet. Problemen zijn relatief en het meeste vraagt om de kracht van aanvaarding.”
“Ik weet niet waarom ik in een rolstoel zit en ook niet waarom mijn moeder zo jong is overleden. Op het moment dat zoiets ingrijpends gebeurt, kun je het geschenk nog niet waarnemen. Maar elke tegenslag in mijn leven bleek achteraf gezien een gigantisch cadeau. Als je het gevoel hebt dat je wordt gedwarsboomd, is dat geen afwijzing, maar een aanwijzing. Het leven zegt: ‘Ik heb iets anders voor jou in petto.’ Je krijgt niet altijd wat je denkt dat je nodig hebt. Je krijgt wat je nodig hebt voor je groei.”
“We zijn constant bezig met overwinnen, maar het leven is geen gevecht dat gewonnen hoeft te worden. Mensen zeggen dat ik altijd vrolijk en optimistisch ben. Dat komt doordat ik heb besloten om op een bepaalde manier met mijn gebreken om te gaan. Ik mag van mezelf nooit langer dan een dag zielig of verdrietig zijn. Ik heb een afspraak met mijn man: als ik te lang in de slachtofferrol hang, schudt hij mij wakker. Ik had me mijn hele leven kunnen verzetten tegen het feit dat ik niet kan lopen, maar ik ben me gaan schikken naar mijn ziel. Vechten leidt tot stress en een hoge bloeddruk. Als je gebeurtenissen op je levenspad gebruikt als impulsen om het leven beter te gebruiken en je innerlijke kijker op een andere stand te zetten, ontstaat gemoedsrust en leer je ontspannen.”
Gezondheid, een veilige thuishaven
“Gezondheid is geen voorwaarde voor geluk, maar veel mensen gebruiken hun gezondheid wel als excuus om in de slachtofferrol te blijven hangen. Als je ziek bent, heb je twee keuzes: of je haalt er groei uit of je verzet je ertegen. De keuze is dus instemmen met de realiteit of je lichaam dwarszitten. De meest gelukkige mensen die ik ken zijn gehandicapt. De meeste mensen die gezond zijn, beseffen niet eens wat het betekent om gezond te zijn, hoe waardevol het is. Het is echter geen voorwaarde voor geluk. Stel: je bent dertig kilo afgevallen. Je bent dun, mooi en gezond. Ben je dan ineens gelukkig en gebruik je dan je talenten goed? Gezond zijn betekent voor mij je thuis voelen in je leven en je lekker voelen in je lijf. Dat kan ook met een beschadigd lichaam, hoewel dit oefening vergt.”
“Mensen zijn zo geobsedeerd door gezondheid. Het wordt gezien als het allerbelangrijkste. Gezondheid brengt je inderdaad naar een veilige haven; daar is alles goed en ben je gelukkig. Maar gezondheid is niet een voorwaarde voor geluk. Acceptatie is gezonder. Het lichaam kan dan de optimale versie van haarzelf zijn binnen de mogelijkheden. Het is nu eenmaal zo dat mijn lichaam niet helemaal goed werkt, daar kan ik niets aan veranderen. Maar ik kan wél zorgen dat mijn darmen schoon blijven, dat mijn blaas goed werkt en dat mijn botten niet ontkalken. Dat heb ik in de hand en die verantwoordelijkheid kan ik zelf nemen.”
Aanvaarden volgens Annemarie
“Onrust wordt vaak veroorzaakt door je ego. Als je momenten ervaart waarop je gestrest, onrustig of vermoeid bent, kun je vechten of vluchten. Meestal zijn we gewend hierop te reageren door te doen. Maar sta eens even stil. Vraag je af: wat durf ik niet toe te laten? Voor welke realiteit houd ik de deur dicht? Het antwoord is meestal dichtbij. Zet de deur wagenwijd open. Laat de pijn binnenkomen zonder er meteen een oordeel aan vast te plakken. Wil je dat kunnen doen, dan is het belangrijk dat je wat stiltetijd neemt, bijvoorbeeld door een wandeling te maken.”