Groene thee staat al jaren te boek als gezond. De antioxidanten in deze thee zouden overgewicht bestrijden en zelfs kanker tegengaan. De Europese Autoriteit voor voedselveiligheid EFSA denkt daar anders over. Wat is er aan de hand?
Voorjaar 2008 – De Franse arts dr. David Servan-Schreiber presenteert in Nederland zijn boek Antikanker. Daarin breekt hij een lans voor groene thee, op basis van wetenschappelijk onderzoek. De antioxidanten in deze thee remmen onder andere de aanmaak van nieuwe bloedvaten die nodig zijn voor de groei van tumoren en uitzaaiingen.
December 2011 – Volgens de EFSA (de Europese voedselautoriteit) is de ‘antioxidante werking’ van groene thee niet bewezen.
Elke dag groene thee beschermt vrouwen tegen hart- en vaatziekten (publicatie in JAMA, The Journal of the American Medical Association). Het helpt bij afvallen, aldus de Universiteit Maastricht. En volgens Japans onderzoek kan het tandvleesproblemen voorkomen. Toch mag op een pakje groene thee niet staan: dit is goed voor u!
Eén troost: groene thee verkeert in goed gezelschap. Vóór 2012 wil de EFSA, de Europese Voedselautoriteit, zo’n tweeduizend gezondheidsclaims voor voedingsmiddelen en -supplementen hebben beoordeeld. Naar schatting belandt tachtig procent van de claims in de prullenbak. Hier zit ook de ‘antioxidante werking’ van groene thee bij, maar ook het heilzame effect van een aantal probiotica op de darmflora.
Beiden zijn volgens de EFSA niet onderbouwd, terwijl er toch stapels wetenschappelijke literatuur liggen met goed nieuws over probiotica en groene thee. Hoe kan dat? De verklaring voor deze wonderlijke samenloop is te vinden in de lat van de Europese Voedselautoriteit. Die lat ligt bijzonder hoog.
Het komt er kort gezegd op neer dat de EFSA voedingsmiddelen beoordeelt alsof het medicijnen zijn. De bewijsvoering voor de werkzaamheid moet van eenzelfde kwaliteit zijn, vindt de voedselautoriteit.
Het is de vraag of je aan een voedingsproduct dezelfde norm kan opleggen als aan een medicijn. Om te beginnen is op groene thee geen patent aan te vragen, terwijl dat wel geldt voor medicijnen. Hierdoor is het voor de farmaceutische industrie mogelijk grootschalige en kostbare onderzoeken op te zetten om de veiligheid en werkzaamheid van een nieuw middel uitputtend te bewijzen. Die investering kan later worden terugverdiend, omdat het patent voorkomt dat het medicijn wordt nagemaakt.
Een zak geld
Als een producent van groene thee een zak geld vindt en daarmee het ultieme bewijs levert voor de antioxidatieve werking, spinnen concurrenten daar evengoed garen bij. Bovendien heeft de producent geen garantie dat hij zijn investering kan terugverdienen.
Daarnaast is het nog op een andere manier oneerlijk om voedingsmiddelen over één kam te scheren met medicijnen. “Bij chemotherapie gaat het om de vraag hoe de risico’s zich verhouden tot de voordelen”, zei David Servan-Schreiber hierover in gezondNU. “En bij groene thee zijn er geen risico’s.” Dus is de eis van uitputtend onderzoek van EFSA eigenlijk overdreven.
Wat tégen het gezonde van groene thee pleit, is dat niet elke studie de positieve effecten van groene thee aantoont. Veel studies laten een gunstig effect zien op kanker, overgewicht, suikerziekte en hart- en vaatziekten. Maar sommige studies ook niet. Er is echter een probleem bij groene thee: hoe kan je zeggen dat het gezond is als je er vervolgens drie (of vier) appeltaartjes bij eet? Ook is niet iedere kop groene thee hetzelfde: blad, manier van bereiding – alles wat we eten heeft effect op onze gezondheid.
Krachtig antioxidant
Al deze zaken zorgen ervoor dat goedkeuring van een claim door EFSA moeizaam is. Zo legde in 2010 de EFSA vierhonderd gezondheidsclaims onder de loep. Hiervan kregen er slechts negen groen licht. Ook alle 169 claims over antioxidanten werden afgewezen. Volgens de EFSA is er onvoldoende bewijs dat antioxidanten vrije radicalen te lijf gaan en zodoende de lichaamscellen beschermen.
Dit betekent niet dat de studies waaruit blijkt dat groene thee interessante antioxidanten bevat waardeloos zijn. Integendeel. De antioxidanten in groene thee behoren tot de groep van polyfenolen. Vooral epigallocatechine-3-gallaat (EGCG) trekt de aandacht.
Met dit antioxidant is veel onderzoek gedaan. Zo versterkte EGCG in het laboratorium het effect van bestraling op kankercellen. Het komt volgens onderzoekers door ditzelfde EGCG dat groene thee gewichtsreducerende eigenschappen heeft. Vandaar dat EGCG inmiddels ook als voedingssupplement te koop is.
Kanker
Het onderzoek rond EGCG is overigens niet nieuw. Al in 1997 verscheen een opmerkelijke publicatie in het wetenschappelijke tijdschrift Nature. De auteurs verdiepten zich eerst in het enzym urokinase, dat overmatig aanwezig is in kankercellen. Het helpt deze cellen bij het binnendringen van gezonde lichaamscellen. Vervolgens zochten de onderzoekers in databanken naar stoffen die dit urokinase kunnen afremmen. Bij hun computerspeurtocht keken ze naar 190.000 chemische verbindingen. Eén van de beste kandidaten voor urokinase-remming bleek EGCG.
Niet alleen in het lab wordt bewijs gevonden voor het gezonde effect van thee. Zo is in Japan en China een verband gevonden tussen een hoge consumptie van sterke groene thee (tien koppen per dag) en een verlaagd risico van slokdarm-, maag-, long- en blaaskanker.
Of dit de Europese Voedselautoriteit overtuigd? We denken het niet. Maar als onze kopjes thee 98 procent bewezen gezond zijn, blijven ze nog steeds honderd procent lekker. Daar hoeven wij geen enkel Europees oké-stempel voor te ontvangen.
En tot slot: groene Ice Tea heeft weinig te maken met echte groene thee. Het is niets meer dan een veredelde frisdrank.
Pro
- Groene thee bevat een antioxidant (EGCG) die kankercellen tegenwerkt (Nature).
- Drie tot vier koppen groene thee per dag drinken beschermt vooral vrouwen tegen hart- en vaatziekten (JAMA).
- Groene thee helpt bij afvallen (proefschrift Universiteit Maastricht).
- Groene thee kan tandvleesproblemen voorkomen (Japans onderzoek).
Contra
- Groene thee bevat iets meer antioxidanten (en verschillende antioxidanten) dan zwarte thee, maar het is niet veel (EFSA).
- Thee bevat theïne. Dat is ongunstig voor mensen die lijden aan slapeloosheid.
- Thee bevat tannines die de ijzeropname kunnen afremmen, met ijzergebrek als gevolg.
- Het gebruik van groene thee-extracten tijdens chemokuren staat ter discussie.
Zetten met zorg
Wie zijn kop groene thee met zorg omringt, heeft de meeste kans dat antioxidatieve stoffen behouden blijven. Laat het gekookte water om te beginnen even afkoelen en daarna de thee vijf minuten trekken. Verwijder het zakje en voeg enkele druppels citroensap toe. In een zwak zuur milieu verloopt de afbraak van de antioxidanten een stuk trager. Is de thee te bitter? Zoet hem dan met een scheutje (soja)melk. Drink de thee binnen een uur op.