“Ik was een enorme uitslover”
 

Jarenlang tekent Maaike Hartjes er op los. Ze maakt strips voor kranten en tijdschriften, publiceert tien stripboeken, wint verschillende prijzen en tekent als live-cartoonist bij events en bijeenkomsten. Altijd hijgt er een deadline in haar nek en is ze bezig klanten tevreden te stellen. Tot ze van de ene op de andere dag niet veel meer kan dan huilen en slapen. “Er was geen ontkennen meer aan: ik had een burn-out.”

“Mijn vriend zag het al een halfjaar aankomen en ik eigenlijk ook. Ik wist wel dat ik me steeds vaker opgejaagd voelde, soms hartkloppingen en zweetaanvallen had en me vaak doodmoe voelde, maar ik negeerde alle signalen. Steeds hield ik mezelf voor: na deze opdracht kan ik het even wat rustiger aan doen. Dan komt alles vanzelf weer goed. Maar dan kwam er weer een nieuwe, leuke, goedbetaalde of prestigieuze opdracht. En ja, daar ging ik toch geen ‘nee’ tegen zeggen? Hoe gaaf was het om een T-shirt te mogen ontwerpen met mijn eigen illustraties, hoe cool was het dat ze mij als live-cartoonist vroegen in een zaal met allemaal belangrijke directeuren? Hoe stoer en goed was ik wel niet bezig? ‘Nee’ zeggen tegen zo’n opdracht? Ik zou wel gek zijn!””

Het zweet brak me uit

“De genadeklap kwam op een zondagavond. Ik zou op maandag en dinsdag live tekenen op een tweedaags event en wilde nog even checken welke trein ik ernaartoe moest nemen. Maar het lukte niet. De letters op het scherm drongen niet tot me door. Ik werd misselijk en het zweet brak me uit. Huilend zat ik achter mijn laptop: waarom lukte dit me niet?! Mijn vriend zei ‘Je bent ziek’ en haalde me over mijn agent te bellen om de boel af te zeggen. Ik wilde dat niet. Daarvoor was het toch veel te laat? Ik kon haar niet storen op zondagavond en bovendien: waar moest ze zo kort voor deze dag een vervanger vandaan toveren? Na lang twijfelen belde ik en zei met veel omhaal af. Ik hoor mezelf nog zeggen: ‘Als het echt een probleem is, probeer ik toch nog te komen, hoor.’ Mijn agent vond het onzin: ‘Ziek is ziek, Maaike!’ Ze zou een vervanger proberen te regelen, en ‘anders moeten ze het maar doen zonder live-cartoonist.’ Dat dat ook een mogelijkheid was, kwam niet eens bij me op, zo verantwoordelijk voelde ik me om altijd maar door te gaan.”

Opruimen, opruimen, opruimen

“Drie weken zou ik vrij nemen. Drie weken uitrusten en dan voelde ik me vast beter, dacht ik. Maar na die drie weken kon ik nog steeds niets wat maar enigszins om een beetje concentratie vroeg. Iets leuks lukte soms nog wel, maar een mail moeten sturen of alleen al de gedachte iets in opdracht te moeten tekenen, was genoeg voor een huilbui. Omdat ik van mezelf toch iets creatiefs moest doen, bedacht ik dat ik elke dag een bladzijde in een dagboek zou tekenen. Ik kon toch niet helemaal niets doen? Ik, die altijd tekende?”
“Zo begon ik met mijn burn-outdagboek. Ik dwong mezelf elke dag iets op papier te zetten en dat lukte omdat ik het alleen voor mezelf deed. Er was geen opdrachtgever die ik tevreden moest stellen. Al was een tekeningetje maken soms wel het enige wat ik met veel moeite op een dag voor elkaar kreeg. Andere dagen lukte het me om te tekenen en een knoop aan een jas te zetten of om op te ruimen. Vooral dat laatste deed ik veel; kasten vol spullen heb ik opgeruimd in de maanden dat ik thuis was. Op de één of andere manier knapte ik enorm op van spullen uitzoeken en weggooien. Het was of ik daarmee ook de rotzooi in mijn hoofd opruimde. Als dan zo’n plank of lade weer helemaal netjes was, werd ik daar – heel suf – blij van. Op zo’n dag dacht ik dan weer heel wat aan te kunnen, maar helaas volgde vaak een enorme terugslag. Dan werd ik de volgende dag pas om drie uur ’s middags wakker, om bibberend op de rand van mijn bed te voelen dat ik nog steeds compleet uitgeput was.”

Mark en mijn moeder

“Gelukkig steunde Mark, mijn vriend, me enorm. Als ik dacht dat het nooit meer goed kwam, zag hij wel vooruitgang. Het hielp enorm als hij op zo’n slechte dag tegen me zei: ‘Maaike, het komt weer goed met je. Heus. Kijk maar, dit kon je gisteren nog niet.’ Hij had zelfs op internet opgezocht hoe hij het beste met mijn burn-out kon omgaan. Zo lief. Ja, ik besef dat ik enorm met hem bof. Geen moment pushte hij me om toch te proberen wat te werken, ook al zijn we allebei freelancers en bracht ik al die maanden geen geld in het laatje. Integendeel, hij vond juist dat ik de tijd moest nemen om te herstellen. Op een gegeven moment biechtte hij zelfs op dat hij eigenlijk blij was dat ik nu toch echt een burn-out had gekregen … Nu moest ik wel inzien dat het zo niet langer kon. Al jaren merkte hij aan me dat ik eigenlijk te hard werkte; ik was vaak moe en kribbig.”
“Mijn moeder vond het lastiger om me op de juiste manier te steunen. Ik weet nog goed dat ik al een paar maanden ziek was en ze me plompverloren mailde met de vraag: ‘Maak je ook dit jaar weer mijn kerstkaart? Hier is de foto. Bedankt!’ Meteen vloog de stress door mijn lijf. Waarom vroeg ze niet eens hoe het met me ging? Je dochter is ziek en jij geeft haar een opdracht!”

“Ik voelde me zo niet serieus genomen. Na een paar dagen met dat rotgevoel rondgelopen te hebben, sprak ik een vriendin. Zij spoorde me aan mijn moeder te bellen om het uit te praten. Ik deed het en legde haar uit hoe ik me voelde en dat ik graag wilde dat ze me steunde in plaats van me aan te sporen om door te zetten. Stemmetjes die dat zeggen, hoorde ik in mijn hoofd namelijk al genoeg. Ik had het juist nodig dat ze zei: ‘Doe het maar even rustig aan.’ Hoewel ze eerst boos werd en zich aangevallen voelde, begreep ze me later wel. Dat bleek ook uit het feit dat ze me niet vroeg om voor het kerstdiner een gang te bereiden, zoals ik elk jaar deed. En weet je, juist zonder die druk lukte het me wel om spontaan lekkere hapjes te maken.”

Mijn grootste angst

“Zo leerde ik steeds beter naar anderen toe uit te spreken dat iets me niet lukte of dat ik eerder naar huis zou gaan van een feestje omdat ik goed voor mezelf wilde zorgen. Dat had ik vroeger nooit gedaan, bang dat ik iemand zou teleurstellen. Ik deed altijd enorm mijn best om andere mensen blij te maken. Nu weet ik dat ik dat vooral deed vanuit angst om afgewezen te worden als ik niet perfect was. Als ik mezelf niet ontzettend uitsloof, vinden ze me vast niet goed genoeg. Door mijn burn-out kon ik niet meer perfect zijn. En toch vonden mijn vrienden me nog steeds leuk, al zei ik een afspraak af. Een klant stuurde zelfs een bos bloemen om me beterschap te wensen toen ik een opdracht weigerde. En geen enkele keer werd iemand boos als ik ‘nee’ zei tegen iets wat niet goed voelde. Integendeel, het was vaak geen enkel probleem en een tijdje later kwam er vanzelf iets op mijn pad wat me wel paste.”

Drukker dan ooit

Langzaam maar zeker leerde ik op de rem trappen, om ‘nee’ te zeggen als ik merkte dat iets me stress opleverde. Of om voorwaarden te stellen: ‘Ik doe die opdracht graag, maar wil dan wel een extra week om alles af te maken.’ Ik besefte dat niet een ander, maar ikzelf bepaal wat ik doe én dat mijn eigenwaarde niet afhangt van hoe succesvol ik ben. Dit is zo’n verschil met hoe ik vroeger in het leven stond. Nu kan alles nog in de soep lopen, maar ik ben er niet meer bang voor. Ik weet dat ik sterk genoeg ben om het weer te fixen.”
“Al met al ben ik een halfjaar uit de running geweest. Nu, achteraf, ben ik zelfs blij dat ik een burn-out heb gehad. Als ik niet ziek was geworden, liep ik nu nog rond met altijd die druk in mijn achterhoofd. Altijd die onbewuste angst niet goed genoeg te zijn. Ook qua werk gaat het goed. Ik ben misschien zelfs drukker dan ooit, maar het voelt niet meer als druk. Ik ervaar het niet meer als stress.”
“Onlangs is mijn burn-outdagboek gepubliceerd. Wat ooit uit pure noodzaak begon, is per ongeluk een boek geworden. Van mensen die het gelezen hebben, krijg ik mooie reacties. Bijna dagelijks zit er wel een emotionele mail in mijn mailbox met iemands persoonlijke verhaal over zijn of haar burn-out. Ook dat heeft deze moeilijke periode me gebracht: het besef dat je door jezelf kwetsbaar op te stellen, juist dieper in contact komt met andere mensen. Ook de band met mijn moeder is er alleen maar beter op geworden.”

Wie: Maaike Hartjes (42), illustrator, tekende haar burn-out van zich af door elke dag een strip te maken in haar burn-outdagboek

Maaikes Burn-out dagboek is verschenen bij uitgeverij Nijgh & Van Ditmar, ISBN 978 90 388 05 061, € 24,99