Waarom heeft de natuur een helende invloed op onze gezondheid? Danja Raven vroeg het aan boswachter Hans Breeveld. “Oordeel zelf maar!”.
Is er een verband tussen de natuur en onze gezondheid? Mijn ervaring is van wel. Ik ben opgegroeid in Lelystad, middenin de natuur en op steenworp afstand van het inspirerendste natuurgebied van Nederland: de Oostvaardersplassen. Regelmatig wandel ik in het gebied dat open is gesteld voor het publiek. Het werkt stressverlichtend.
De natuur heelt, niet alleen bij mij. Er is een steeds groter collectief bewustzijn dat een groene omgeving een genezende invloed heeft. Denk aan een toenemend aantal zorgboerderijen of een groeiend aantal ‘helende tuinen’.
Is er ook wetenschappelijk bewijs dat groen ‘heelt’? Ja. Al in september 2004 publiceerden de Gezondheidsraad en de Raad voor Ruimtelijk, Milieu- en Natuuronderzoek de uitkomsten van een groot aantal onafhankelijke onderzoeken waaruit blijkt dat er inderdaad een relatie is tussen de natuur en ons welbevinden. Er zijn aanwijzingen dat een gezonde omgeving kan helpen bij herstel van stress en aandachtsmoeheid. Bovendien is een mooie omgeving ook van sterke invloed op de duur en intensiteit van bewegen en kan een inspirerend natuurgebied leiden tot zingeving.
Oostvaardersplassen
Vandaag toets ik die kennis op bekend terrein; ik ga naar de Oostvaardersplassen met Hans Breeveld, boswachter van dit inspirerende natuurgebied. Vol verwachting stap ik in de groene jeep. We gaan op weg naar het gesloten deel van de Oostvaardersplassen. Met een verrekijker in de aanslag rijden we door de ongerepte natuur.
De kern van de Oostvaardersplassen blijkt nog dynamischer en rustgevender dan ik had gedacht. Overal zijn grazende beesten te zien en regelmatig stoppen we even om te turen door de verrekijker. Ondertussen geeft de boswachter aanwijzingen: “Kijk daar, dat is een zilverreiger. En daar als je goed kijkt zie je een hinde met een kalf.” Ik ben verbaasd wat hem allemaal opvalt met het blote oog.
Wat betekent volgens hem de natuur voor ons? “De natuur is de basis van ons bestaan, in die zin betekent de natuur ontzettend veel voor iedereen. Helaas raken mensen steeds meer van de natuur verwijderd. Iedereen heeft tegenwoordig haast. Een mooie omgeving is van grote betekenis bij de onthaasting van de samenleving. Het geeft mensen een andere kijk op het leven. Wat de natuur te bieden heeft kun je immers niet ervaren achter het zwarte kastje in je huiskamer. Van een keer lekker een frisse neus halen en flink natregenen is nog nooit iemand doodgegaan, het maakt je juist bewuster dat je leeft. Naast mijn werk als boswachter probeer ik mensen dan ook dichter bij de natuur te brengen. Ik probeer kennis mee te geven en ze te laten begrijpen dat de natuur onvervangbaar is.”
De realiteit
Ik knik en droom over de natuur als we opeens stoppen. Ik zie een harige vacht en wat halfvergane hoefjes. We staan voor een dood hert. De botten liggen op een zielig hoopje en hier en daar is nog wat vlees te zien. Als vegetariër en grote dierenliefhebber ben ik werkelijk geschokt. Boswachter Breeveld ziet dat het duidelijk iets met me doet en legt uit dat ze dit hert afgelopen winter geschoten hebben. Waarom? Voedseltekort zeker? Dat zal wel door de hekken komen! Waarom niet bijvoeren?
Vanwege de afgelopen strenge winter zijn dit zeker geen nieuwe vragen voor Breeveld. Zelfs de Tweede Kamer reageerde verontwaardigd over het welbevinden van de dieren in dit gebied. Nu ik dit diertje zie liggen, voel ook ik die verontwaardiging. Breeveld: “Bijvoeren doe je alleen maar voor je eigen gevoel. Het resultaat is dat er meer en meer dieren komen en het voedseltekort uiteindelijk stijgt. Daarom is het als je er eenmaal aan begint bijna onmogelijk om er nog mee te stoppen. En dat is jammer want de natuur is juist heel goed in zelfregulering”
Menselijke gedachten over dieren
Maar het is toch zielig? “Ja, we zijn mensen. Natuurlijk vinden we het zielig dat dieren doodgaan. Maar neem de bio-industrie. Iedereen steekt de barbecue aan en melkkoeien produceren tienduizend liter melk per koe per jaar. Dat is algemeen geaccepteerd. Toch vindt een deel van deze groep mensen het blijkbaar wel zielig als een dier slachtoffer wordt van zijn eigen natuur. Terwijl van een karkas wel tien andere dieren verder kunnen leven.”
“Maar hoezo eigen natuur, júllie schieten ze toch dood?”, zeg ik.
Breeveld antwoordt geduldig: “Wat mensen vaak verkeerd begrijpen is dat wij absoluut niet doen wat de jager doet. Wij schieten geen gezonde of drachtige beesten neer, we verlossen enkel de zwakkeren, waarvan wij vrijwel zeker zijn dat die het anders echt niet gaan redden. Pas als de dieren sterk vermageren, apathisch en inactief zijn en niet meer mee kunnen komen met de kudde, kunnen we besluiten het dier te schieten. Natuurlijk is het elke keer weer zwaar om zo’n beest te verlossen uit zijn lijden. Maar ik weet dat ik iets goeds doe. We schieten ze alleen als de natuur het dier heeft aangewezen om dood te gaan. Het is een invulling van onze zorgplicht.”
Als ik hem vraag of het gebied misschien te klein is en te weinig voedsel biedt voor de hoeveelheid beesten, zie ik aan zijn reactie dat hij deze vraag vaker krijgt. “Helaas projecteren wij onze menselijke gedachten op de dieren. Dat is logisch. Maar natuurlijke barrières zijn overal en zijn er altijd al geweest. Elk gebied heeft zijn grenzen. Een dier ziet geen verschil tussen een ijzeren hek of een rivier of moeras. Als wij de hekken weghalen komen ze vanzelf andere natuurlijke obstakels tegen. En ze gaan echt niet via de andere kant van Nederland om een moeras of rivier heenlopen”, aldus Breeveld.
Helende werking
Na een ritje van een paar minuten komen we bij de wilde Koninckspaarden. Tot mijn verbazing reageren ze totaal niet op onze aanwezigheid. Volgens Hans Breeveld komt dat ‘omdat ze geen negatieve associaties met mensen hebben’. “We vormen totaal geen bedreiging. Ze accepteren dus gewoon dat je er bent.” Ik ben verbijsterd. Dat noem ik nog eens harmonieus samenleven met de natuur!
Terwijl ik ruim een kwartier mijn ogen uitkijk, en geniet van de briesende en hinnikende paarden, zit de boswachter naast me op de grond. Hij vraagt me of ik me nog steeds afvraag of de natuur helend werkt. Een antwoord is niet nodig, de stilte die volgt zegt genoeg.
Ook naar de Oostvaardersplassen
Een paddenstoelenexcursie voor kinderen. Samen met de boswachter zoeken naar sporen van wilde dieren. Of een Vroegevogelwandeling doen. Vanuit het bezoekerscentrum van Staatsbosbeheer in de Oostvaardersplassen starten verschillende activiteiten door dit bijzondere natuurgebied. Kijk op staatsbosbeheer.nl/Natuurgebieden/Oostvaardersplassen of bel 0320-254585.
Natuurlijke inspiratie met een cadeaubon
De natuur kun je cadeau geven – letterlijk. Met een Nature’s Gift kan je verschillende ervaringen cadeaudoen, van vliegeren langs de kust, paardrijden in het Mastbos in Brabant of vogelspotten in de Oostvaardersplassen. Wie zich laat inspireren door de natuur krijgt zo een gift terug van de natuur.
Eén van de verrassende activiteiten is hun zintuigentocht in Noord-Brabant. Zintuigentocht? Dat maakt nieuwsgierig, gezondNU probeerde het vast uit.
Direct bij het parkeren van de auto op een verlaten parkeerplaats, bevinden we ons aan de rand van het natuurgebied Keelven. De wind waait behoorlijk en het zonnetje probeert met alle macht door de heersende sluierbewolking heen te breken.
Hier begint de zintuigentocht. “De tocht bestaat uit een aantal activiteiten waarbij zintuigen de belangrijkste rol spelen”, legt gids Rianne Joosten uit. “De meeste activiteiten zullen we gaan doen met gesloten ogen. Onze ogen zijn het voornaamste zintuig. Bijna alles wat je zintuigen oppikken komt binnen via beeld. Vandaar dat het juist tijdens de zintuigentocht belangrijk is visueel afstand te nemen en ook andere zintuigen een kans te geven.”
Met onder meer deze zintuigentocht probeert Nature’s Gift ons bewustzijn voor de natuur te stimuleren, hoor ik tijdens deze dag. De belevenissen buiten zijn leuk, bijzonder en apart. Ze zorgen voor een andere kijk op de natuur.
We struinen anderhalf uur over de zanderige bospaden en komen langs bergen met dennenappels, een mooi vennetje en bomen met dikke stammen. De zon breekt door. Een leuke tocht, vooral voor kinderen, omdat ook zij de natuur op een hele andere manier zullen beleven. Maar wat vaststaat is dat ik geniet van de omgeving, De natuur verrast altijd.
- Meer lezen: naturesgift.nl
Marion Derks (44), herder in Ermelo
“Veel mensen denken dat je lekker onthaast met zo’n kudde. Maar ik denk dat de meesten gillend gek worden als ze in hun eentje een kudde van vijfhonderd dieren bijeen moeten houden. Je moet als herder echt niet gestrest zijn. Vanaf het moment dat ik herder ben, viel alles op zijn plek. Een onbeschrijfelijk gevoel. Ik geniet ervan de elementen te voelen; de zomerse hitte, de winterse sneeuwkoude. Ja, zelfs de regen. Ik deed hiervoor secretaressewerk, maar toen kwamen de muren op me af. Als er ooit een rollator met terreinbanden komt, vind je me tot het eind der tijden op de heide.”
Gilbert Verhoeven (38), bosbouwkundige uit Den Bosch
“Mijn moeder heeft wel eens gezegd dat je dit werk niet kan doen zonder een goede thuisbasis. Dat klopt; wanneer ik niet lekker in mijn vel zit, is mijn werk extra zwaar. Dan is het confronterend de hele dag alleen met jezelf te zijn. Maar over het algemeen voelt het alsof ik door een levend schilderij wandel. De natuur troost, maar heeft ook iets verslavends. Als ik een paar dagen niet in het bos ben geweest, word ik ongedurig. Wat er zo geweldig is aan het bos? Geen boom is hetzelfde. Ze hebben allemaal hun eigen lichaamstaal, daaraan kan ik zien waar hun zwakke plek zit. Het mooie is dat bomen een zelfhelende vermogen bezitten. Ze maken extra hout aan op die zwakke plek, zodat ze vanzelf weer in balans komen. Kicken toch?”
Suzanne Kat (27), zorgboerin in Amsterdam
“Hier heb je te maken met waar het echt over gaat: geboorte, groei en dood. De levenscyclus. Ik ben geboren op de boerderij en wist als meisje al dat ik boerin wilde worden. Toen ik van mijn ouders ‘een vak moest leren’, koos ik voor de zorg. Op deze zorgboerderij komen die twee bij elkaar. Waar het hier om draait, is elkaar helpen. Zo weet iemand met de ziekte van Alzheimer bijvoorbeeld niet meer hoe hij konijnenhokken uitmest, iets wat iemand met een lichamelijke beperking prima kan uitleggen. Zo leren mensen hun mogelijkheden te ontdekken. Een jongen met ADHD leert dat, als hij zijn tomeloze energie kanaliseert, hij de kans krijgt een koe te aaien. Dat kan hij in allerlei situaties toepassen. De boerderijdieren zijn de schakel. De verbinding mens, dier en natuur blijft boeiend. En al zit ik steeds vaker achter de computer voor mijn werk, ik hoef maar naar buiten te stappen en sta met beide benen in de rust en ruimte van de natuur.”