Scrollen tot je maag begint te knorren en het water je in de mond loopt.
Sociale media is dé plek om je te profileren met gezonde voeding. Instagram staat daarom vol foto’s van smoothiebowls, salades in alle kleuren van de regenboog en veganistische hamburgers. Maar waarom is voeding imago geworden? En voegt dit eigenlijk iets toe aan onze gezondheid?

Het is half zes. Ik scroll door Instagram op zoek naar inspiratie voor het avondeten.
Een gepofte zoete aardappel? Nee. Een burritobowl? Nee, gister al gegeten. Een hamburger van zwarte bonen? Te ingewikkeld. Na vijf minuten scrollen door dit culinaire walhalla, vind ik een foto van een kleurrijke couscous salade. De hashtags geven aan dat het niet alleen gezond is (#healthy), maar ook plantaardig (#vegan) en lekker (#yummy). Een uur later ligt de couscous bijna net zo netjes in mijn kommetje. De avocado heb ik met veel moeite in dunne plakjes gesneden om er daarna een paar sesamzaadjes over te strooien. Voordat ik een hap neem, pak ik mijn telefoon en maak ik nog snel een foto voor Instagram. Nou ja, snel. Het is maar goed dat couscous niet koud wordt, want het duurt even voordat ik het perfecte licht heb gevonden en de foto vanuit vogelperspectief heb genomen. En die sesamzaadjes? Die zagen er toch niet zo smakelijk uit. Na het eten kijk ik of ik al likes heb en sluit ik de maaltijd af met een groot stuk pure chocola. Dat zie je dan weer níet op Instagram.

Voeding is emotie

Ik ben lang niet de enige die Instagram als inspiratiebron gebruikt. Wereldwijd heeft het meer dan 600 miljoen maandelijks actieve gebruikers, waarvan een groot deel foto’s van eten plaatst. Komt deze trend uit de lucht vallen? “Nee”, zegt culinair trendwatcher Anneke Ammerlaan. “De ontwikkeling ‘je bent wat je eet’ is al een tijdje gaande. Het speelde alleen eerst meer bij de voorlopers, nu zijn er grotere groepen mensen die zich met voeding bezighouden. Het is echt een imago-ding geworden, je wilt laten zien waar je bij hoort. Niet gek, want in deze tijd heb je weinig grip op de wereld. Die rare Trump doet wat hij wil en je weet niet wat de volgende stap is. Eten is de enige persoonlijke beslissing die we kunnen maken. Jij bepaalt wat je in je mond stopt en niemand anders. Daarnaast zijn we de laatste jaren veel bezig geweest met ons hoofd, met kijken en luisteren, en te weinig met voelen, proeven en ruiken. Eten is de meest aardse manier om in deze drukke tijd toch contact te maken met jezelf.”

Volgens Fred Brouns, hoogleraar innovatie gezondheid, is er nog een reden dat voeding een hot topic is op sociale media: “Voeding is emotie. Het gaat iedereen aan, omdat het met een bepaald geloof te maken heeft. Het is nu zo makkelijk om iets op sociale media te plaatsen, waardoor het zich ontzettend snel kan verspreiden. Neem ontgiften. Het is algemeen bekend dat het onzin is, het heeft geen wetenschappelijke grondslag. Toch is het populair, omdat er veel over geschreven wordt en producten om te ontgiften worden aangeraden. Voeding is dus ook een aanleiding tot marketing.”

Ruis op de lijn

Op Instagram vind je eindeloos veel foto’s van smoothie’s, salades en havermoutkoekjes. Je zou denken dat al deze gezonde inspiratie een positief effect heeft op onze gezondheid. Klopt dit? Brouns: “De medaille heeft twee kanten. Dat er zoveel mensen op social media zitten, zorgt ervoor dat meer mensen bezig zijn met voeding. Een positieve ontwikkeling. De negatieve kant is dat iedereen iets op het internet kan schrijven, zelfs de grootste onzin. Als iemand de verwachting wekt een expert of specialist te zijn op dat gebied, wordt aangenomen dat het waar is. Alleen hoeft dat helemaal niet zo te zijn. De manier waarop informatie wordt verpakt, is vooral belangrijk. Als je een foto laat zien van een lekker gemaakte maaltijd en je zet erbij: ‘Dit is hartstikke gezond’, dan is het prima. Zet je bij een foto dat het gezond is omdat het heel weinig koolhydraten en vetten bevat, dan zet ik er mijn vraagtekens bij.”

Ammerlaan: “Het voegt wel degelijk iets toe, alleen niet voor iedereen. De oude generatie weet nog wat gezond is, de jonge generatie niet meer. Bij deze millennials is de kennis over voeding voor een groot deel verloren gaan. Het lastige is dat er nu zo veel informatie is, dat je niet weet wat klopt. Er is nog te veel ruis op de lijn. Er zijn veel dingen die nog uitgezocht moeten worden op het gebied van gezondheid. Uiteindelijk is de gezondheidswetenschap nog een hele jonge wetenschap.” Voedingswetenschapper Alie de Boer benadrukt dat hier nog te weinig onderzoek naar gedaan is: “Wat werkelijk het effect is van berichten plaatsen op sociale media over voeding en gezondheid, weten we nog niet. Het is echt iets waar onderzoek naar gedaan moet worden. Uit wetenschappelijke literatuur weten we wel dat het een mooi medium is om mensen voor te lichten. Je bereikt op een eenvoudige manier een hele grote groep. Het lastige is dat mensen zich niet aan regels hoeven te houden. Hierdoor weet je als consument niet wat je wel en niet kunt geloven.”

Fluorescerende donuts

Je vindt niet alleen foto’s van hyper gezonde maaltijden op sociale media. Er is ook een tegenbeweging. Ammerlaan: “De tegentrend is de unicorn hype. Zoet en kleurrijk, zoals donuts en milkshakes in fluorescerende kleuren. Dit gaat tegen alles in wat gezond is. Deze trend is een manier om je af te zetten. Je zegt eigenlijk: ‘Zoek het maar uit met je gezonde voeding.’” Ook opvallend: we gaan er automatisch vanuit dat deze ongezonde producten lekkerder zijn. “Dit is the unhealthy is tasty perceptie”, vertelt De Boer. “Als we iets ongezonds zien, denken we dat het lekkerder is. En als we ervanuit gaan dat iets gezond is, waarderen we het op smaak een stukje minder. Juist kiezen voor ongezonde voeding, kan ook een tegenreactie zijn. Je kunt niet aan de gezonde trend voldoen en pakt daarom flink uit met ongezonde producten.”

Hoe gaat het verder? Blijven we massaal foto’s van eten op Instagram plaatsen? Niet alleen van gezonde maaltijd in een kom, maar ook van vette, kleurrijke donuts? Als je het Brouns vraagt niet. “Ik kan me goed voorstellen dat het publiek op een gegeven moment het wel goed vindt en dat deze trend dan snel afneemt.” Ammerlaan: “Je ziet dat het hele posten op sociale media bij innovators al iets afneemt. Zij willen iets juist binnen hun eigen kring houden. Bij Instagram weet je zeker dat je dit niet lukt, het bereikt een veel grotere groep. Toch denk ik dat het nog wel even doorgaat. En er zal altijd een hype blijven. Dat is heel belangrijk voor het doorzetten van ontwikkelingen. Zie het ook als een stukje amusement. Vroeger haalde je misschien inspiratie uit tijdschriften, nu van Instagram.”

Een gezonde mix

Als ik de volgende dag weer door Instagram scroll voor inspiratie, besef ik dat de deskundigen gelijk hebben. Voeding is een manier om je te uiten. Met een foto van je smoothiebowl laat je zien dat je bewust bezig bent met je gezondheid. En door een foto van een vette donut te delen, zeg je met een knipoog dat je de gezonde foodtrends niet zo serieus hoeft te nemen. Of het nu iets toevoegt aan onze gezondheid of niet, ik pleit voor een gezonde mix tussen gezond en minder gezond. Ook in mijn tijdlijn. Daarom deel ik voortaan niet alleen mijn kleurrijke salades, gezonde smoothie’s en suikervrije baksels, maar ook het grote stuk chocola dat ik net zo lief eet.

Dit zijn de foodtrends van nu op Instagram

1. Zoete aardappel friet – met flink veel kruiden en een avocadodip
2. De buddhabowl, smoothiebowl, tacobowl, sushibowl, pokebowl, breakfastbowl – als het in een kom zit, dan is het goed
3. Cloud eggs – een bijzonder opgeklopt eitje
4. Avocado toast – met een gepocheerd ei erop, in roosvorm of gewoon in plakjes
5. Alles in unicorn kleuren – unicorn lattes, donuts, ijsjes

Deskundigen:

• Anneke Ammerlaan is culinair trendwatcher.
• Fred Brouns is hoogleraar innovatie gezondheid aan de Universiteit Maastricht.
• Alie de Boer is voedingswetenschapper aan de Universiteit Maastricht.