Populair bij parttime-vegetariërs. Kinderen zijn er dol op. En Amarens de Jong van gezondNU verslindt ze: vega-burgers. Maar zijn vleesvervangers gezond en kun je daarmee volwaardig eten? Amarens zocht het uit.
Mijn ouders zijn op voedingsgebied elkaars tegenpolen. Moeder: vegetariër. Vader: rasechte vleeseter. Jarenlang at ik met mijn vader mee. Totdat ik op mijn veertiende steeds meer ging twijfelen aan mijn hamlapje. Ik besefte dat ik een levend wezen opat. Zielig!
Het roer ging om: ik werd vegetarisch.
Sindsdien heb ik heel wat vleesvervangers en vegaburgers weggehapt. Ik vind ze heerlijk en verslind allerlei varianten. Het is ook lekker makkelijk. Je gooit ze uit de verpakking zo in de pan en binnen enkele minuten kun je aanschuiven.
Maar toch … toch begon er iets te knagen. Ik bekeek mijn vegaburger en besefte dat ik niet eens wist waarvan die gemaakt was. En hoewel ik al jaren tegen vrienden en familie roep dat vleesvervangers verantwoord zijn en goed voor het milieu, vroeg ik me af: is dat wel zo?
Schoenzolen en groente
Ik besluit een aantal burgers te onderzoeken. Dus: op naar de supermarkt. Vroeger had je een vergrootglas nodig om vleesvervangers te vinden, tegenwoordig is er keus genoeg. Ik kies vijf verschillende burgers. Natuurlijk mijn favoriet: de Goodbite Kroket. Verder een klassieker: de (biologische) Bioburger Groenteburger (Joannusmolen). Het Quorn Filetje (Quorn) en de schnitzelvervanger: Valess Schnitzel (Valess). Tot slot gooi ik een nieuwkomer in mijn winkelwagentje: Hamblokjes van Vivera.
Eenmaal thuis onderwerp ik mijn selectie eerst aan een smaaktest. Want dat is het belangrijkst van eten. De kroket is heerlijk krokant en komt op alle fronten dicht in de buurt van een ‘echte’ kroket. De Quorn filet vind ik taai, alsof je op een schoenzool kauwt. De hamblokjes zien er niet echt smakelijk uit, maar smaken tegen verwachting in goed. De Valess schnitzel is knapperig van buiten en zacht van binnen, met een geheel eigen smaak. Ten slotte proef ik de Bioburger – die naar groenten smaakt (zeker geen minpunt, want vleesvervangers hoeven van mij niet naar vlees te smaken!).
IJzer
Met elke hap die ik neem, groeit mijn nieuwsgierigheid: hoe gezond is deze selectie?
Ik bel met Patricia Schutte, woordvoerder van het Voedingscentrum. “Je hebt geen vlees nodig om gezond te eten”, begint zij. “Maar vegetarisch voedsel is niet gezonder dan een eetpatroon met vlees. In de praktijk blijken vegetariërs wel slanker en gezonder te zijn, maar dat komt niet alleen door hun vleesloze dieet. Ze leven over het algemeen bewuster.”
Schutte vindt vleesvervangers doorgaans een goede manier om te voorkomen dat je tekorten oploopt door het gemis aan vlees. “Let er wel goed op dat in de burgers voldoende ijzer en vitamine B12 zit.”
Ik kijk op de ingrediëntenlijst. De Valess schnitzel is rijk aan ijzer. Maar Quorn filet en andere Quorn-varianten niet. Deze bevatten overigens wel veel zink.
“Blijf wel variëren”, zegt Schutte. “Dat kan door af te wisselen met andere burgers, maar ook door vaker kaas, bonen, erwten, peulvruchten of eieren op het menu te zetten.”
Lego-denken
Ik bel verder. Nu met voedingsdeskundige Henny de Lint. Zij blijkt een stuk kritischer en weet me ook veel meer te vertellen over de samenstelling van vleesvervangers.
Over de Valess-schnitzel bijvoorbeeld: “Ja, er zit voldoende ijzer en B12 in. Maar die zijn erdoor de fabrikanten ingestopt. Ik noem dat Legodenken. De makers pakken een steentje ijzer, een blokje B12, een stukje zuivel en knutselen zo een burger in elkaar. Het nadeel is dat erbij dit proces hulpstoffen nodig zijn zoals verdikkingsmiddelen of voedingszuren. Deze onnatuurlijke stoffen doen niks voor je lichaam. Dus waarom zou je ze eten?”
“Ik vind het feit dat vleesvervangers onnatuurlijk zijn samengesteld het grootste nadeel. Ze zijn in de fabriek in elkaar gezet. Dat kun je ook zien aan het etiket, er staan meer dan zes ingrediënten op. Ook zijn ze meestal niet biologisch.”
Ook wijst ze me op een ander nadeel: het zoutgehalte. De Lint: “Deze is in vergelijking met onbewerkt vlees hoog. De zoutgehaltes van de vleesvervangers verschillen onderling echter sterk. Zo bevat de Bioburger het minste zout (98 milligram) en de hamblokjes het meeste (760 milligram).”
Als we kijken naar het vetgehalte scoren de hamblokjes opnieuw het hoogst. “Met 32 gram vet zijn ze vergelijkbaar met half-om-half gehakt”, merkt De Lint op.” Voor de rest ligt het vetgehalte van de burgers vrij dicht bij elkaar (rond de acht gram). Deze vetten zijn vooral onverzadigd. En dat is goed nieuws! Want deze vetten kunnen ons cholesterolgehalte helpen verlagen.
Burgerbruin
We bekijken de rest van de ingrediënten. Het eiwitgehalte vindt De Lint niet zo belangrijk. “Daar krijgen we genoeg van binnen dankzij zuivel en eieren. Alleen de kroket bevat te weinig eiwitten. Het is dan ook eigenlijk geen volwaardige vleesvervanger, maar eerder een snack of broodbeleg.
“Het hoofdbestanddeel van de vegaburger is meestal soja, een peulvrucht die rijk is aan eiwitten. Een product zoals Valess gebruikt daarentegen vooral zuivel. Een ingrediënt dat overigens ook wel in andere burgers terugkomt.”
Ik werp mijn blik op de ingrediëntenlijsten en zie moutextract: wat is dat? “Moutextract wordt vooral gebruikt als smaakstof, bijvoorbeeld om de voedingszuren minder zuur te maken. Ook geeft het de burger zijn bruine kleurtje.”
Wat zijn de voordelen van vleesvervangers volgens deze voedingsdeskundige? “Ze zijn vooral makkelijk. We leven in een kant-en-klaar maatschappij, waarin we snel eten op ons bord willen. Daar passen ze perfect in. Vleesvervangers kunnen beginnende vegetariërs en parttime vegetariërs stimuleren verder te gaan met het niet of minder eten van vlees. Daarnaast is het grootste voordeel misschien wel dat vegaburgers doorgaans beter zijn voor het milieu.”
20.000 voetbalvelden
Met die laatste claim is Hans van Dijk, woordvoerder van Milieu Centraal, het helemaal eens. “Eén dag per week zonder vlees, kan al het milieu helpen ontzien. Alle koeien, kippen en varkens zorgen samen voor een gigantische hoeveelheid mest. Dat levert veel broeikasgassen op, zoals het schadelijke methaan. Eén kilo rundvlees slingert 19,2 kilo vervuiling de lucht in. Vlees draagt daardoor voor een groot deel bij aan de opwarming van deze aarde.”
Vegaburgers zonder dierlijke producten zijn minder slecht voor het milieu, zegt Van Dijk. “Neem de Goodbite kroket. Die zorgt als meest milieubewuste van deze selectie voor slechts 1,1 kilo uitstoot. Vegaburgers met dierlijke producten zoals zuivel zijn meer vervuilend met een uitstoot van 6,2 kilo. Maar dat is nog steeds veel minder dan rundvlees.”
Wouter van Eck, campagneleider landbouw en voedsel van Milieudefensie, wijst op meer milieuwinst. “Om vlees op te fokken heb je veevoer nodig. In veel gevallen is dat soja. Zo is er 1,3 kilo sojabonen nodig om een kilo kipfilet te fabriceren. De productie van deze hoeveelheid soja neemt vijf vierkante meter grond in beslag. Al het vlees, eieren en zuivel vernietigt op die manier wel 20.000 voetbalvelden bos op jaarbasis! Hierdoor sterven bijzondere diersoorten uit. Natuurlijk, zit er ook soja in sommige vleesvervangers. Maar zij dragen slechts voor een klein stukje bij aan de ontbossing. Er is voor het maken van deze burger zes keer minder soja nodig dan voor het opfokken van vlees. Daarbij worden vleesvervangers doorgaans samengesteld van duurzamer geteelde soja.”
Einde zoektocht
Mijn zoektocht heeft me veel duidelijk gemaakt. Conclusie? Een mens kan prima zonder vlees, maar vegetarisch eten met vleesvervangers is niet per definitie gezonder. En ik moet er op letten dat mijn vegaburgers voldoende ijzer, zink en vitamine B12 bevatten, anders zijn ze het woord vleesvervanger niet waardig.
Nadelen: vleesvervangers zijn behoorlijk zout. Dit nadeel wordt weer wat goed gemaakt vanwege de gezonde, onverzadigde vetten die zij bevatten.
En de belangrijkste boodschap van alle voedingsdeskundigen: wees bewust van wat je eet en varieer. Mét burgers. Maar kies ook voor 100% natuurlijke vleesvervangers zoals peulvruchten en bonen.
Op gezondheidsterrein troeft de vegaburger vlees niet af, maar op het gebied van natuurbehoud wel. Er komen minder broeikasgassen vrij en bos blijft gespaard.
En daarvoor hoef je geen fulltime vegetariër te zijn. Ook een dag per week geen vlees maakt al verschil.
Van al dat speuren heb ik trek gekregen. Tijd voor zo’n vegakroket. Als snack.
De ‘groenste’ burgers
- Bioburger Groenteburger Joannusmolen en Goodbite Kroket
- Hamblokjes Vivera
- Quorn filet
- Valess schnitzel
In de Vleeswijzer bestaat de top vier uit de vleesvervangers Quorn, tofu, vegaburgers, en Valess. In de Vleeswijzer worden verschillende soorten vlees en vleesvervangers gescoord op het gebied van dierenwelzijn en milieuwinst. Zie: www.vleeswijzer.nl/wijzer
Amarens’ smaakfavorieten
- Goodbite Kroket
- Hamblokjes Vivera
- Bioburger Groenteburger Joannusmolen
- Valess schnitzel
- Quorn filet
Gezondste vleesvervanger (gekeken naar ijzer)
- Goodbite Kroket
- Valess Schnitzel
- Hamblokjes Vivera
- Bioburger Groenteburger Joannusmolen
- Quorn Filet