Oost, west, thuis best. Alleen geldt dat niet voor een koud, tochtig en stoffig huis. Wat doen warmte en licht voor een gezond binnenhuisklimaat? Hoe ga je huisstofmijt het best te lijf? En wat geeft gezondere warmte: centrale verwarming of een pelletkachel?

Weetje: In een gemiddeld huis is de luchtkwaliteit twintig tot tweehonderd keer zo slecht als buiten.

‘Slappe-dweilgevoel’

“Een slecht binnenhuisklimaat is eigenlijk een luxeprobleem. Tot de jaren negentig, voordat we huizen gingen isoleren, was er ventilatie genoeg. Er kwam lucht door de kieren, door de stoetvoegen in de muur of door een opening bij de aansluiting van het dak. Het waaide gewoon vrolijk door het huis. Nu de meeste woningen goed geïsoleerd zijn, komt er bijna geen lucht meer binnen. Veel mensen realiseren zich niet dat een ventilatieprobleem een serieus probleem is. Als er niet voldoende zuurstof in de lucht zit, krijg je allemaal gezondheidsklachten. Simpele dingen als hoofdpijn, misselijkheid en een ‘slappe-dweilgevoel’ worden vaak veroorzaakt door een slecht binnenhuisklimaat. Als je je beter voelt zodra je buiten bent, weet je eigenlijk al genoeg”, vertelt Plony Netten-Hoogenboom, specialist in gezond wonen.

Een slecht binnenhuisklimaat kan zorgen voor …

• hoofdpijn
• droge neus, huid en ogen
• benauwdheid
• allergieën
• luchtwegklachten
• gewrichts- en spierproblemen

Niet te droog en niet te vochtig

Alles waar te voor staat, is niet gezond. Dat geldt ook voor een te droge en te vochtige lucht. Hoe vochtiger het in huis is, hoe aangenamer je het maakt voor schimmels en huisstofmijt. De luchtvochtigheid kan binnen daarom het beste tussen de 45 en 65 procent liggen. Een luchtvochtigheid onder de 45 procent is volgens experts te droog en boven de 65 procent is te vochtig.

Luchten of ventileren?

Luchten en ventileren lijken op elkaar, maar zijn niet hetzelfde. Bij luchten zet je even een raam open, dit merk je meteen. Door te ventileren wordt de lucht 24 uur per dag ververst. Hierdoor blijft de luchtvochtigheid op peil, voorkom je schimmels en huisstofmijt en blijft het binnenhuisklimaat gezond. Netten-Hoogenboom: “Het is belangrijk om 24 uur per dag te ventileren en minimaal één keer per dag te luchten. Als ventileren niet lukt, dan is het belangrijk om minimaal vier keer per dag te luchten tussen acht uur ’s ochtends en acht uur ’s avonds. Zet alles tegen elkaar open voor minstens een kwartier, dan kan aan de ene kant de schone lucht erin en aan de andere kant de vervuilde lucht eruit. In een oud huis, waar het tocht, hoef je niet te ventileren. Bijna alle huizen vanaf de jaren zeventig hebben een speciale ventilatiebox, alleen weten veel mensen niet hoe ze hem moeten gebruiken. Zet hem op de hoogste stand als je gaat douchen of koken en laat de box anders op de middelste stand staan. De laagste stand is voor als je lang niet thuis bent. Ook dan zit er vocht in huis.”

Checklist ongezond huis

Ben je benieuwd hoe gezond jouw huis is? Als je één van deze vakjes kunt aankruisen, is het verstandig om jouw binnenhuisklimaat onder de loep te nemen:

• Ik heb schimmel in huis.
• Ik heb een huisstofmijtallergie.
• Als ik naar buiten ga, voel ik me beter dan wanneer ik binnen ben.

Luchten zonder energieverspilling

Het raam openzetten als de verwarming binnen loeit lijkt tegenstrijdig. Kun je wel luchten zonder energie te verspillen? Netten-Hoogenboom: “Eigenlijk gaat dat niet. Een klein beetje energieverspilling moet je voor lief nemen. Voldoende luchten is heel belangrijk voor je gezondheid. Als je ziek wordt, kost dat uiteindelijk meer. Door een halfuur voor het luchten je verwarming laag te zetten, kun je energie besparen. Zo heb je nog de meeste restwarmte, zodat het comfortabel blijft in huis. Zet de verwarming weer aan als alle ramen dicht zijn.”

Weetje: Muggen in de winter? Dat is een teken dat het te vochtig is in huis.

Licht = emotie

Voldoende licht in huis is heel belangrijk. Het maakt je huis ruimer, warmer en gezelliger en heeft direct effect op je humeur. Van nature zijn we buitendieren en gewend om een grote hoeveelheid licht op te vangen. Wanneer er te weinig licht is in een ruimte, heeft dat direct effect op je concentratie, alertheid, reactiesnelheid en stemming.

Een lichter huis in vier stappen

• Verf de muren en plafonds in een lichte kleur en kies ook voor een lichte vloer.
• Verander de indeling in huis. Maak van de kamers met veel daglicht een studeer- en woonkamer, goed voor je concentratie!
• Stel jezelf de vraag: ‘Welke functie heeft de ruimte en wat wil ik met de verlichting bereiken?’ Pas het hierop aan.
• Kies voor energiezuinige lampen met warm (wit) licht. Deze lampen herken je aan het label met A++. Beter voor het milieu en je portemonnee. Je bespaart zo’n dertig euro per jaar op je energierekening.

Het verschil tussen roken en een kaars branden

Kaarsen in huis zijn echte sfeermakers. Alleen lees je geregeld dat het branden van kaarsen helemaal niet zo gezond is, zelfs even ongezond als het roken van een sigaret. Klopt dit wel? “Nee”, zegt Jan Tytgat, toxicoloog aan Katholieke Universiteit in Leuven. “Roken is schadelijker voor je gezondheid, omdat er plantaardig materiaal wordt verbrand waarbij een cocktail van toxische stoffen vrijkomt. Dit zijn allemaal stoffen die aanwezig zijn in teer en kankerverwekkend kunnen zijn. Door het branden van een kaars verspreid je ook rook, maar dit is minder schadelijke rook. Al kun je het beter niet inademen, omdat het onder andere fijne stofdeeltjes bevat.”

Hoe groener, hoe gezonder

Er zijn duizend redenen te bedenken om je huis in een (kleine) jungle te veranderen. 
Eén heel belangrijke: planten dragen bij aan een goede luchtvochtigheid. Het water dat je bij een plant giet, wordt door de wortels opgenomen en via het bladgroen verdampt. Dan komt het weer terug in de lucht. Ook zijn er planten die chemische stoffen kunnen opnemen via de poriën aan de onderkant van hun bladeren. Bacteriën rond de wortels werken vervolgens mee aan het afbreken van de schadelijke stoffen en het omzetten tot voedingstoffen voor de plant. Harige planten met ruwe bladeren hebben een ander talent: ze werken als een soort stofdoek. Daarom ligt op de bladeren vaak een laagje stof. NASA deed onderzoek naar de gezondste planten voor in huis. Er wordt geadviseerd om per zeventien vierkante meter één plant neer te zetten in een pot van twintig centimeter. Meer is natuurlijk altijd beter. Deze planten kwamen het beste uit het onderzoek:

• Hedera (klimop)
• Chlorophytum comosum (graslelie)
• Golden pothos (Devil’s ivy)
• Spathiphyllum (lepelplant)
• Ficus benjamina (treurvijg)
• Aglaonema (Chinese evergreen)
• Ficus elastica (Indische rubberboom)

Zes gezonde gewoontes voor in huis

• Gooi zodra je wakker wordt het raam in de slaapkamer open, ook in de winter.
• Ruim rondslingerende spullen op. Hoe leger de kamer, hoe minder stof.
• Woon je dicht bij een snelweg of drukke weg? Lucht dan zo veel mogelijk buiten de spitsuren.
• Was je beddengoed op zestig graden, van deze temperatuur houdt huisstofmijt niet.
• Kook met de deksel op de pannen, dit bespaart energie en vervuilt de lucht minder.
• Neem na het douchen de muren af met een doek. Het vocht dat je zo opneemt, kan niet meer verdampen in de lucht. Hang de doek niet te drogen in je badkamer, maar doe hem in de was.

Hoe ongezond is koken op gas?

Zorgt koken op gas voor giftige dampen? “Het verbranden van gas levert altijd koolmonoxide (CO) op. Aardgas is erg gevaarlijk; het is niet alleen explosief, als je het binnenkrijgt, kun je ook ziek worden en zelfs overlijden door zuurstoftekort. Een goedwerkende afzuigkap is daarom erg belangrijk. Wanneer je voedsel te hard bakt, stijgt er damp op. In een extreem geval brandt het aan en verkoolt het, dit noemen we carboniseren. De rook die daarbij vrijkomt, is te vergelijken met rook van een BBQ. Het is ongezond en bevat fijnstof, roetdeeltjes met daarbovenop kankerverwekkende stoffen”, vertelt Tytgat.

Bibberen in bed

Investeer in een dikker dekbed en zet ’s nachts de verwarming op 15 graden. Bij deze temperatuur slaap je het lekkerst en bespaar je gemiddeld tachtig euro per jaar. Voor bikkels: zet de verwarming een uur voor het slapen op 15 graden, dan bespaar je twintig euro extra.

Kies je warmte

Een pelletkachel, houtkachel, infraroodverwarming of een doorsnee centrale verwarming. Wat zijn de voor- en nadelen?

Pelletkachel

Voordelen: Milieuvriendelijk, zuinig, makkelijk in gebruik, sfeervol. 
Nadelen: Hij verwarmt een deel van het huis, hij maakt geluid, je moet hem regelmatig schoonmaken, het is een investering.

Infraroodverwarming

Voordelen: CO2-neutraal, prettige warmte, weinig onderhoud, zorgt voor een goede luchtkwaliteit in huis.
Nadelen: Grote verschillen in kwaliteit.

Houtkachel

Voordelen: Sfeermaker in huis, geeft veel warmte, hout is een goedkope brandstof.
Nadelen: Vervuilt de lucht, het onderhoud kost veel tijd, verkleurt muren en gordijnen.

CV

Voordelen: De temperatuur is eenvoudig te bepalen, verwarmt het hele huis.
Nadelen: Hoge aanschafkosten, kans op lekkages en koolmonoxide, niet milieuvriendelijk.

Deskundigen

• Plony Netten-Hoogenboom is specialist in duurzaamheidsadvies, isolatie en gezond wonen en schrijver van het boek Tips voor een gezond & goedkoop binnenhuisklimaat.
• Jan Tytgat is toxicoloog aan de Katholieke Universiteit in Leuven.