Wees gerust, je hoeft geen strak blauw pakje aan te trekken om superwoman te worden. Het draait om je daden. Met als gouden regel: een held steunt een ander zonder zijn eigen ego voorop te stellen. Hoe je dat doet? Volg deze verkorte ‘heldencursus’ van psycholoog Lidewy Hendriks.

Stap 1. Zet je ego aan de kant

Hulp overschrijdt alle lagen, vertelt psycholoog Lidewy Hendriks. “Een zwerver kan een rijke de helpende hand bieden wanneer deze overvallen wordt op straat. In die zin is hulp bieden grensoverschrijdend.” Wel moet het oprecht zijn, vindt ze. “Wanneer je bewust je best doet om een held te zijn, gebruik je de situatie om je eigen ego op te poetsen: kijk eens hoe goed ik help! Een echte held helpt een ander zónder er iets voor terug te verwachten. Het gaat om de persoon tegenover je, niet om jou.”

Stap 2. Let op de signalen

Hoe kom je erachter of iemand op jouw steun zit te wachten? Een pasklaar antwoord bestaat helaas niet. “Het is een kwestie van goed letten op iemands verbale en non-verbale signalen”, zegt Hendriks. “Wel kun je als stelregel nemen dat wanneer iemand zich ineens erg anders gedraagt er wellicht iets aan de hand is. Check dan voorzichtig hoe het met die persoon gaat”, adviseert Hendriks. “Met tact en aandacht kom je verder dan wanneer je op de man af vraagt wat eraan scheelt. Begin over koetjes en kalfjes en werk naar een serieuzer gesprek toe.”
Om beter de reacties en signalen van de ander te kunnen peilen, is een groot empathisch vermogen (de kunst je in te leven in de ander) van belang. Je kunt dat vermogen trainen. Hendriks: “Mindfulness, sport of ontspanning zijn hier prima manieren voor. Wanneer je met je aandacht zo veel mogelijk in het hier en nu bent, zie, voel en ruik je meer.”

Voorbeelden van signalen:

1. Duidelijke karakterveranderingen (van uitbundig naar teruggetrokken, van actief naar passief, enzovoort)
2. Zich niet goed verzorgen
3. Onbegrijpelijk heftige reacties
4. Een kort lontje of helemaal geen lontje
5. Slecht slapen of juist heel lang slapen
6. Ziek zijn zonder lichamelijke oorzaak

Stap 3. Luister écht!

De kern van goede hulp bieden is écht luisteren, zegt Hendriks. “Luisteren is niet alleen je oren gebruiken, maar met alles wat je in je hebt aandacht geven. Wend je lichaam naar degene toe met wie je een gesprek voert. Neem een open houding aan (armen en benen niet over elkaar), kijk de ander aan en laat merken dat je hem hoort. Dat doe je door dóór te vragen en af en toe zijn verhaal samen te vatten. Vraag vervolgens of dit is wat hij bedoelt. Laat de ander bovendien vertellen zonder hem steeds te onderbreken met eigen ervaringen.”

Stap 4. Bewaak je rol

Collega, baas, buurvrouw, partner, moeder, kind, vriendin. In ons leven vervullen we tig verschillende rollen. Stap wanneer je hulp wilt bieden niet te veel uit die rol, raadt Hendriks aan. “Wanneer een baas te dicht bij zijn werknemers komt te staan, kan dit tot scheve (machts)verhoudingen leiden. Hetzelfde geldt voor een dochter die zich als een ouder over haar moeder ontfermt. Of een vrouw die haar hulpbehoevende man helpt met aankleden.”
Je bewaakt je rol door van tevoren een stap terug te doen, licht Hendriks toe. “Vraag jezelf af: waar liggen de grenzen? Is dit gepast? Hoe is mijn relatie met deze persoon? Verandert die als ik dit doe? Is het antwoord op de laatste vraag ‘ja’, ga dan na of je dat wel wilt. Zo nee, dan is het beter om elders hulp te zoeken.”

Stap 5. Laat de ander in zijn waarde

Hulp bieden is één, maar hulp aannemen is ook zo makkelijk nog niet. Het is de vraag of de ander zijn kwetsbaarheid durft te laten zien. Je kunt hem helpen door jezelf ook kwetsbaarder op te stellen, tipt Hendriks. “Vertel bijvoorbeeld dat je zelf een keer hulp hebt gehad en dat dit erg fijn was.” Daarnaast is het belangrijk dat je de ander in zijn waarde laat. Dat doe je zo:

1. Geef de ander de kans om iets terug te doen. Heb jij iemands belastingaangifte gedaan? Vraag hem deze zomer jouw heg te snoeien.
2. Vertel waarom de ander de steun verdient. Een baas kan tegen een werknemer zeggen: “Ga maar lekker een paar uur eerder naar huis, jij hebt afgelopen zomer zo hard gewerkt.”
3. Leg je eigen motivatie uit: “Het stelt mij gerust als ik je mag helpen.”
4. Laat ruimte om te weigeren door letterlijk een adempauze in te lassen.
5. Laat zien dat je een weigering aankunt: “Als je het niet wilt, ook prima!”

Stap 6. Vergeet jezelf niet

Om een ander aandacht te kunnen geven, moet je ook aandacht aan jezelf geven. Vooral voor mantelzorgers is het soms moeilijk een gezonde balans te vinden tussen eigen behoeftes en de zorg voor een ander. Deze tips helpen.

1. Is je partner depressief? Ga niet mee in zijn negatieve gedachtes.
2. Hoe ver kun en wil je gaan met je hulp? Let op je grenzen. Ga na waar ze liggen en geef ze tijdig aan.
3. Neem voldoende rust. Ga niet door tot het uiterste, deel activiteiten op in behapbare stukken en ontspan tussendoor.
4. Maak een lijstje met dingen waar jij jezelf mee oplaadt. Dwing jezelf om hier tijd voor vrij te maken.
5. Hoofdpijn, buikpijn, rugpijn: je lijf geeft signalen wanneer je jezelf voorbijloopt. Houd contact met je lijf door sport, yoga of mindfulness en doe op tijd een stap terug.
6. Leef gezond. Hoe fitter jij je voelt, hoe groter je draagkracht.
7. Wordt het je te veel? Vraag steun aan familieleden en vrienden of schakel professionele hulp in.
8. Kijk voor meer tips op psychischegezondheid.nl/mantelzorg.

Hulp bieden of opdringen: waar ligt de grens?

Veel mensen durven niet eens te vragen of iemand hulp nodig heeft omdat ze denken dat ze zich opdringen. Hendriks: “Mensen vinden het meestal fijn wanneer je laat zien dat je aan ze denkt. Vraag het gewoon, dat kan geen kwaad.” Geef ook niet direct op als iemand ‘nee’ zegt. “Probeer in te schatten hoe hoog de nood is. Vertel duidelijk wat voor steun je wilt geven en herhaal dit een aantal keer als je de persoon weer ziet.” Het is handig als je concrete voorbeelden geeft, zegt Hendriks. “Bied aan de kinderen uit school te halen, de was te doen of het vuilnis buiten te zetten. Zorg ook dat je zelf bereikbaar bent door je telefoonnummer te geven. Dan maak je het voor de ander eenvoudiger om de hulp aan te nemen.” Is duidelijk dat de ander er echt geen behoefte aan heeft, respecteer dit dan. “Iedereen gaat op zijn eigen manier met problemen om.”

7x kleine gebaren met groots effect

1. Maak een compliment.
2. Knoop een gesprekje aan bij de bushalte.
3. Knipoog, glimlach naar of begroet iemand op straat.
4. Knuffel je partner, vrienden of familie.
5. Stuur ‘zomaar’ een lief kaartje.
6. Vertel een grap.
7. Vertel je dierbaren hoeveel je van ze houdt.

Red de wereld! 8 webtips om duurzamer te leven

• Op stoerevrouwen.nl vind je faire product- en shoptips.
• Ruil spullen of diensten via noppes.nl, swaptrees.com of peerby.com.
• Verhuur je auto: SnappCar.nl.
• Ruil kleding door een kledingruilfeest bij te wonen: littlegreendress.nl of ellieskledingkast.com.
• Webwinkel watMooi (watmooi.nl) verkoopt duurzame mode.
• Kaartje versturen? bonteraaf.nl maakt en verkoopt volledig afbreekbare groeikaarten. Je stopt ze in de grond en geeft ze water, waarna er plantjes uit groeien.
• Produceer zo weinig mogelijk afval: levenzonderafval.blogspot.nl.
• Verklein je voetafdruk. Tips via voetafdruktest.wnf.nl‎, sochicken.nl/grote-stappen-snel-groen en veganchallenge.nl.

11x concreet hulp bieden

• Zet het vuilnis buiten, lap de ramen of doe de afwas voor iemand die dit zelf niet kan.
• Haal je EHBO-diploma.
• Kan iemand (tijdelijk) niet zelf koken? Spreek met buren af om om de beurt een extra maaltijd te koken en langs te brengen.
• Koop een rokje voor je (klein)dochter via 365rokjes.nl van onze Lezer van de maand, Dianne van Duuren (zie pagina 12).
• Neem contact op met een vrijwilligersorganisatie en word vrijwilliger.
• Deel maaltijden met buren. Sluit je aan als kok bij Thuisafgehaald.nl.
• Start een digitale rommelmarkt via Facebook. Voorbeeld: Ik Geef Weg Breda.
• Sociaal initiatief starten? Doe inspiratie en ideeën op via wijsamenvoorelkaar.nl.
• Word iemands maatje (www.ikwordmaatje.nl).
• Steun een overbelast gezin (buurtgezinnen.nl).
• Geef aan een goed doel. Deze sites bieden een overzicht: goededoelentest.nl, geef.nl/doelen en goededoelen.nl.

Geen geld, wel helpen

De volgende organisaties stellen geld beschikbaar voor sociale initiatieven:

• Het Oranje Fonds (oranjefonds.nl)
• Stichting DOEN (doen.nl)
• De Fundatie Van den Santheuvel, Sobbe (fundatiesobbe.nl).

Deskundige:
Lidewy Hendriks is psycholoog bij Fonds Psychische Gezondheid en Korrelatie. psychischegezondheid.nl, korrelatie.nl