Passie voor eten beperkt zich niet tot de eettafel. Het begint bij de oorsprong van ons voedsel: de makers. gezondNU zoekt in heel Nederland mensen met hartstocht voor (h)eerlijk eten. Dit keer gaan we naar de Hollandse Provence op bezoek bij Elsbeth van Andel.
De zoete, kenmerkende geur verraadt dat ik in de buurt ben. De groene velden met aardappelplanten veranderen in een paarse, uitgestrekte vlakte. Lavendel. Zover het oog reikt. Ik ben aangekomen op mijn bestemming.
Aan de bar bestellen twee dames op leeftijd een kopje lavendelthee met lavendeltaart. Buiten op een chic ingericht terras geniet een tiental vrouwen van een drankje. Hun blik rust onverstoord op de horizon.
De idyllische boerderij is prachtig ingericht: zachtgele muren, houten meubilair, vrolijk gestreepte kussens en overal paarse accenten. De tafels zijn versierd met een bosje gedroogde lavendel. Posters met handige lavendelweetjes vullen de muren. Op de menukaart: bonbons met lavendel, lavendelkaas, lavendelkoekjes, lavendelroomijs en zelfs lavendelworst. En ik ben niet eens in Frankrijk. Genieten van dit veelzijdige, paarse kruid kan tegenwoordig gewoon op Nederlandse bodem bij Viva Lavandula, in Marknesse in de polder.
Tanzania
“In de eerste plaats draait het hier natuurlijk om de lavendel. Maar Viva Lavandula staat ook voor rust, ruimte en ontspanning”, zegt medeoprichtster Elsbeth van Andel.
“Ik woonde en werkte jarenlang in Tanzania. Daar heb ik mijn man ontmoet. Via zijn werk leerden we de eigenaar van een lavendelkwekerij kennen. Deze kwekerij had al plannen voor een lavendeltuin en bezoekerscentrum. Zij vroegen ons hun plannen waar te maken, niet in Afrika, maar hier in de Noordoostpolder. Zo is het balletje gaan rollen. Zakelijk gezien zijn we nog partners, maar mijn man en ik runnen het bedrijf hier.”
Een beetje verbaasd ben ik wel. Lavendel in combinatie met de oer-Hollandse polder? Elsbeth legt uit:
“In totaal zijn er negenendertig verschillende soorten lavendel en driehonderd variëteiten. Twee van die soorten zijn winterhard. Die verbouwen wij. Ze kunnen prima tegen kou en passen daarom goed bij het Nederlandse klimaat. Lavendel houdt van arme, schrale zandgrond die goed water doorlaat. Dat is belangrijk voor de wortels. In de polder is inderdaad veel kleigrond. Dat de lavendel op deze plek wel goed groeit, komt doordat we vlak bij de Zuiderzeedijk zitten. We verbouwen op bijna zuivere zandgrond, de perfecte bodem.”
Wat is zo mooi aan haar beroep? “Aan de ene kant vind ik het mooi te zien dat mensen écht genieten als ze in de lavendelvelden bezig zijn. Aan de andere kant geniet ik ook oprecht van die ene dag dat we dicht zijn en ik zelf buiten aan de slag kan. In de praktijk zit ik namelijk gewoon zes dagen op kantoor.”
Lavendel eten
Binnen een uur ben ik helemaal tot rust gekomen. Met elke ademhaling lijkt er een beetje stress te verdwijnen. De geur van lavendel hangt overal. Ik ontspan. Terwijl ik geniet van het schitterende uitzicht steek ik mijn vork in een lavendeltaartje (bijzondere smaak!). De paarse bloemen tegen de strakblauwe hemel; ik word er erg vrolijk van.
Dat veel mensen bij lavendel aan zeep denken en niet aan eten, is volgens Elsbeth helemaal niet vreemd: “De meest gebruikte toepassing van lavendel is nou eenmaal voor geur. Dat is altijd zo geweest. Vroeger werd lavendel vooral gebruikt voor geurzakjes; het weert motten uit de kledingkast. Ooit hingen mensen lavendel boven de deur en in huis omdat het geestwerend zou werken. In werkelijkheid werkt lavendel perfect tegen insecten. Daardoor werden er minder ziektes de huizen binnengebracht en raakten gezinnen minder snel besmet. Toch wordt het eten van lavendel al vanaf de twaalfde eeuw omschreven.”
Tegenwoordig gebruikt men het kruid vooral voor geurproducten, oliën, cosmetica en als culinaire ingrediënt. Alleen de Lavandula angustifolia (fijne lavendel) komt op het bord terecht. Dat is te danken aan het lage kamfergehalte. De bloemen kunnen gedroogd en vers verwerkt worden in producten. Helaas heeft het eten van lavendel geen invloed op ons lichaam; daarvoor eten we er te weinig van. Maar lekker is het wel!
Rondleiding
Ik heb net mijn taart op als de rondleiding begint. De vrouwen die eerder op het terras zaten, gaan nu op tour door het lavendelveld. Ik sluit me aan bij de groep. De rondleiding wordt verzorgd door Irma Sloot, een enthousiaste vrouw met veel kennis, die ons vol liefde over de plant verteld.
“De geur van lavendel komt pas goed vrij als je er aanzit. Dan knappen de geurmoleculen. Het kruid werkt rustgevend, helend en insectenwerend. Zet de lavendel maar eens naast een rozenstruik. Dan zul je zien dat er veel minder bladluis op zit. Lavendel kan ook wonderen doen bij hoofdluis.”
De groep knikt geïnteresseerd. We lopen door. De volgende stop is een lavendelperk met vijftig verschillende variëteiten. De lavendelplanten bruisen van het leven. Hommels, vlinders en bijen vliegen druk heen en weer tussen de verschillende bloemen.
Als we langs het tien hectare grote lavendelveld lopen, spot ik een sobere man die rustig tussen de bloemen wandelt. Gekleed in een spijkerbroek en grijs T-shirt verwijdert hij met een schoffel het opkomende onkruid. Zijn herdershond volgt hem op de voet. Heel even waan ik me echt in Frankrijk. De realiteit: dit buitenlandse plaatje speelt zich gewoon af in de polder. Als echt poldermeisje – ik woonde als kind in Lelystad − maakt mij dat best een beetje trots.
Irma sluit de rondleiding af in een schuur waar we een demonstratie krijgen van het destillatieproces. “De lavendelolie zit in de stengels, bladeren en bloemen. De hele plant kan dus gebruikt worden voor het winnen van olie.”
Tijdens het destilleren komt er een houtachtige, kruidige geur vrij. Niet alleen ik, maar ook de vrouwen zitten er helemaal ontspannen bij. Irma moet lachen: “Ik heb wel eens meegemaakt dat bezoekers aan het einde van een rondleiding lagen te slapen.”
Als ik de schuur uitloop, wandel ik bijna een Fransman omver. Een groep Franse toeristen wurmt zich naar binnen. Ik schiet in de lach. Echte Fransmannen die een kijkje nemen in de Hollandse Provence!
Plukken
Dan is het tijd om zelf de handen vuil te maken. Ik duik het veld in om mijn eigen verse bos lavendel te plukken. Lavendel werkt ontspannend en kalmerend, helpt bij het inslapen en weert muggen. Perfect voor in de slaapkamer. Tevreden met mijn oogst neem ik plaats op een bankje net voor het veld. Het is warm buiten, vijfendertig graden. De dames zijn nog druk bezig met verzamelen. De T-shirts worden nonchalant aan de kant gegooid (ze staan nu in hun ondergoed!) en ze werken in opperste concentratie. Dat duurt niet lang. Na een minuut of tien beginnen ze vrolijk te kwebbelen.
“Ze zouden hier krukjes neer moeten zetten”, roep één van hen. Ze hebben niet lang om stil te staan bij vermoeide benen. De groep volgt straks een cursus bloemschikken met lavendel. De kwaliteit van de bloemen blijkt erg belangrijk: “Ali, je plukt wel de mooiste d’r uut, hè!?”
“Hebben we het naar onze zin, dames?”, roep ik. Er klinkt volmondig: “Ja!” “Wel een beetje warm!”, roept één. “Maar beter dan regen”, vult de ander aan.
Om één uur begin ik aan de lunch: een verse baguette met, hoe kan het ook anders, lavendelkaas. En een kopje lavendelthee, met een lavendelkoekje. Ik geniet en betrap mijzelf erop dat mijn ogen af en toe dichtvallen. Nog heel even blijf ik zitten. Dan is het tijd om naar huis te gaan. Ik ben helemaal zen.
Lavendelweetjes
Geneeskrachtig kruid
Lavendel kan ontspannend, kalmerend en rustgevend werken. Ook kan het de jeuk bij insectenbeten verlichten en weert het muggen. Daarnaast stimuleert het de aanmaak van nieuwe huidcellen, waardoor het helpt bij het genezen van littekenweefsel en verwondingen. Lavendel kan ook bijdragen aan een goede doorbloeding en werkt ontstekingsremmend.
Feitjes
Er zijn 39 verschillende soorten lavendel.
Er zijn meer dan 300 verschillende variëteiten, Viva Lavandula laat er vijftig zien.
Viva Lavandula verbouwt twee soorten:
- De Lavandula angustifolia, variëteiten Royal Blue en Hidcote (ook wel fijne lavendel genoemd. Deze is
- eetbaar en winterhard.)
- Lavandin, variëteit Grosso (wordt gezien als de echte lavendel en vooral gebruikt voor de bosjes gedroogde lavendel, de geurzakjes en bij het winnen van olie. Deze is ook winterhard.)
- Lavandula stouchas (ook wel vlinderlavendel genoemd, wordt vooral gebruikt als decoratieve lavendel in bijvoorbeeld de tuin en is niet winterhard.)
Workshops
Viva Lavandula biedt verschillende lavendelworkshops. Je kunt bijvoorbeeld kiezen voor een ontspanningsarrangement. Als je liever iets met uw handen doet, kies je voor een creatieve middag. Maak je eigen lavendelzeepketting, volg een workshop fotografie of leer bloemschikken met lavendel.
Voor meer informatie kijk je op viva-lavandula.nl.