Geen antidepressiva gebruiken, maar een magneet die van buitenaf de hersenen stimuleert. Is de behandeling die Brainclinics (als enige in Nederland) aanbiedt een wondermiddel? Twaalf vragen aan initiator en biologisch psycholoog Martijn Arns.
Na de introductie van de behandeling, stond deze volop in het nieuws. Loopt het storm?
“Inmiddels hebben we 150 patiënten behandeld. Mensen die al van alles hebben geprobeerd. Pillen, praten, soms staan ze op de wachtlijst voor elektroshocks. Meestal gebruiken ze nog medicatie. Daar hoeven ze niet mee te stoppen. rTMS kan een aanvulling zijn op een bestaande behandeling.”
Wat is rTMS?
“De afkorting staat voor repetitive Transcranial Magnetic Stimulation; herhaaldelijke magnetische hersenstimulatie. De patiënt krijgt een elektromagnetische spoel op het hoofd. Via deze spoel ontstaat er een pulserend magnetisch veld waardoor in het onderliggende brein een stroompje wordt opgewekt dat de hersenen stimuleert. Het voelt alsof iemand met een potlood op je hoofdhuid tikt.”
Hoe weet u waar de schokjes moeten komen?
“Eerst maken we een elektro-ecefalogram (QEEG) waarop we de exacte plaats van de afwijkende hersenactiviteit kunnen zien. Een depressie ontstaat vaak door een verstoring in de balans tussen het linker- en rechterdeel van de frontale cortex. Links is te inactief of rechts te actief. Hersenstimulatie geschiedt precies in het gebied dat ge(de)activeerd moet worden.”
Het roept enge associaties op met elektroshocks, terecht?
“Ja. Het verschil is dat elektroconvulsietherapie – elektroshocks dus – een stuk lomper is. Ik vergelijk een depressie wel eens met een elektrische storing in een computer in een groot flatgebouw op de vijfde etage in kamer 23. Bij elektroshocks trek je de stoppen van het hele flatgebouw eruit om dat probleem op te lossen. Met rTMS doen we dat niet omdat we precies weten op welke etage, in welke kamer en waar in de computer we moeten zijn. Dat voorkomt bijwerkingen, zoals geheugenproblemen.”
Werkt de behandeling beter dan pillen slikken?
“Ietsjes. In combinatie met psychotherapie leidt het bij 75 procent tot genezing. Antidepressiva in combinatie met therapie werkt bij 73 procent. Een groot voordeel van rTMS is natuurlijk dat je geen pillen hoeft te slikken. Er kleeft slechts één bijwerking aan; ongeveer tien procent van de patiënten voelt kort na de behandeling een lichte hoofdpijn. Die ontstaat doordat de spieren op het hoofd ook een stimulans krijgen – een soort spierpijn dus. Naarmate de therapie vaker wordt ondergaan, vermindert deze pijn overigens.”
Waarom blijft praten zo belangrijk?
“Achter een depressie zit vaak een duidelijke aanleiding; een bron van stress die een neerwaartse spiraal in gang zet. In theorie kan je iemand met magnetische pulsen met vijf sessies per week in vier weken van zijn depressie afhelpen. Psychotherapie geeft inzicht in de manier waarop je met je stresssituaties omgaat. Voor een lange termijn effect is het daarom belangrijk iemand te leren op een positieve manier met zijn dagelijkse leven om te gaan. Na de behandeling blijft iemand gevoelig voor een depressie. Het genetisch materiaal kunnen wij immers niet veranderen.“
Hoeveel behandelingen zijn nodig?
“Na acht tot twaalf sessies zien we een omslagpunt. Veel mensen beginnen zich dan lekkerder in hun vel te voelen. Gemiddeld zijn twintig sessies nodig een gedragsmatige verandering te bewerkstelligen. Driekwart van de behandelde mensen is dan volledig van de depressie af. Het is fantastisch te horen dat ze het weer leuk vonden op een feestje. Mensen die depressief zijn kunnen vaak niet meer genieten.”
Weet u zeker dat het geen placebo-effect is?
“Een placebo-effect is na een halfjaar echt weg. Van deze behandeling lijken de effecten na zes maanden nog steeds aanwezig. De Gezondheidsraad gaf begin dit jaar een positief signalement af voor de behandeling. Er was al veel onderzoek gedaan naar rTMS, maar in de praktijk gebeurde er niks. Met Brainclinics maak ik die vertaalslag zodat ook de klinische relevantie boven tafel komt.”
Wat kost het?
“De psychische hulpverlening wordt tot een achttal sessies vergoed. De meerkosten van de rTMS niet. Wij brengen de kosten per uur in rekening. Een sessie kost 110 euro. Daarvan is 80 euro voor de eerstelijns psychologische hulpverlening, de overblijvende 30 euro is voor de rTMS. Aan het eind van de rit is een patiënt zo’n 2.500 euro kwijt. Het is relatief prijzig omdat de apparatuur in aanschaf duur is: 60.000 euro.”
Wie behandelt u niet?
“Personen onder de achttien jaar behandelen we niet, omdat hun hersenen nog volop groeien en in ontwikkeling zijn en er nog gen onderzoek is naar de effecten van rTMS bij niet-volwassenen.”
Is rMTS het middel van de toekomst?
“Dat denk ik zeker. In de vorige eeuw pleegde men lobotomie als iemand een geestelijke stoornis had. Men haalde een stukje uit de hersenen om het probleem op te lossen. Daarna probeerde men het met pillen en praten. Nu gaat de ontwikkeling richting een lokale behandeling, denk ook aan neurofeedback.”
En werkt het alleen bij depressie?
“Nee, rTMS word verder ook onderzocht voor de behandeling van Parkinson en auditieve hallucinaties bij Schizofrenie.”