Hoge bloeddruk staat bekend als schadelijk. Maar is dat ook zo als je verder kerngezond bent? En wat is wijsheid bij een te hoge bloeddruk: medicijnen? Of alternatieven?

2007 – Britse cardiologen melden dat de behandelrichtlijnen voor hart- en vaatziekten zijn doorgeslagen. Steeds meer mensen gaan tot de risicogroep behoren en krijgen bloeddruk- en cholesterolverlagende medicatie voorgeschreven.

2009 – Catherine van Heest, directeur van Care for Women, herinnert er in gezondNU aan dat méér vrouwen sterven aan hart- en vaatziekten dan mannen. “Uit databaseonderzoek onder vrouwen met een gemiddelde leeftijd van 55 jaar, blijkt dat 61 procent een verhoogd cholesterol heeft, 29 procent een verhoogde bloeddruk en 7 procent een te hoog glucosegehalte. Drie belangrijke risicofactoren voor hart- en vaatziekten.”

2010 – Hoge bloeddruk is  soms juist gezond – aldus Thomas van Bemmel (internist bij Gelre ziekenhuizen ). Het omlaag brengen van de bloeddruk bij ouderen die altijd al een hoge bloeddruk hebben gehad, verhoogt de kans op sterven. Deze ouderen niet behandelen, is veiliger. Het onderzoek stond haaks op de algemene richtlijn ‘the lower the better’. Van Bemmel stelde zelfs dat die nu op losse schroeven staat: “Zeker omdat we aantoonden dat  bij de 85-plussers met een hoge bloeddruk de nieren beter functioneren en het geheugen en denkvermogen op een hoger niveau zitten.”

Hoge bloeddruk valt moeilijk te overschatten, zo lijkt het. Het vergroot de kans op een hartinfarct en het is verreweg de belangrijkste risicofactor voor een beroerte. Het wordt een ‘sluipmoordenaar’ genoemd, omdat je er vaak weinig van merkt.
Soms blijft hoge bloeddruk lang onopgemerkt omdat ze zo op het bordje worden geschoven van ouder worden. Bij vrouwen bijvoorbeeld kunnen verborgen hartklachten zich presenteren als overgangsklachten. Als een vrouw van rond de vijftig hoofdpijn, duizeligheid, vermoeidheid en ‘opvliegers’ heeft, is de conclusie meestal snel getrokken: de overgang. Maar soms gaat een torenhoge bloeddruk schuil achter precies dezelfde klachten, die prompt verdwijnen als de bloeddruk daalt naar normale waarden.

Maar wat is normaal?
Maar wat is een normale waarde van de bloeddruk? Bij een bloeddrukmeting gaat het om twee dingen: de boven- en de onderdruk, die samen stijgen of dalen. Wanneer de hartspier zich samentrekt, is de druk op de vaatwanden het grootst omdat er dan veel bloed doorheen stroomt. Dit noemen we de bovendruk (systolische bloeddruk).
Als het hart hierna ontspant, neemt de druk op de vaatwanden af. Dit is de onderdruk (diastolische bloeddruk). Boven- en onderdruk worden altijd gescheiden door een schuine streep en genoteerd in millimeter kwikdruk (mmHg). Een ideale uitslag is 120/80 mmHg. Kortom: een bovendruk van 120 mmHg en een onderdruk van 80 mmHg. Vanaf 140/90 mmHg spreken we van hoge bloeddruk (hypertensie).

Hoe hoger, hoe meer alarm
Eigenlijk is het heel simpel: Hoe hoger de bloeddruk is, hoe harder de alarmbellen rinkelen. De noodzaak om iets te doen aan een hoge bloeddruk neemt toe als de uitslag verontrustender is.
Dat geldt ook voor wie gezond leeft, genoeg beweegt, op zijn tijd ontspant en een gezond gewicht heeft. Ondanks een tamelijk gezonde leefstijl kan tóch een (toren)hoge bloeddruk ontstaan. Bijvoorbeeld door een erfelijke aanleg, al dan niet in combinatie met stress. In dat geval is het altijd zaak iets aan de bloeddruk te doen, omdat het risico van hart- en vaatproblemen nog steeds groter is dan bij anderen. Zeker als tegelijk ook sprake is van andere risicofactoren voor hart- en vaatziekten (roken, overgewicht of slechte cholesterolwaarden), is er werk aan de winkel.

Medische geschiedenis
Maar hoe verhouden al die alarmerende berichten zich tot het onderzoek van Van Bemmel? Zeer opmerkelijk aan zijn onderzoek was namelijk dat mensen die hun leven lang hoge bloeddruk hadden, het prima deden zolang de bloeddruk hoog bleef. Werd bij hen de bloeddruk ineens met geneesmiddelen omlaag gebracht, steeg het risico dat zij stierven.
In zijn onderzoek concludeert Van Bemmel dat mensen die altijd een hoge bloeddruk hadden, maar daar nooit voor zijn behandeld, niet automatisch te behandelen. Bij iemand op leeftijd komt daarmee de bloedcirculatie en daarmee het functioneren van het hele lichaam in gevaar.
Bij ouderen die altijd een normale bloeddruk hadden en bij onderzoek op 85-jarige leeftijd ineens wel op 160 zitten, zouden wél behandeld moeten worden. Oftewel: de medische voorgeschiedenis is net zo belangrijk als de waardes van de bloeddruk.

Wel hoge bloeddruk, geen bloeddrukverlagers
Voor mensen onder de 85, blijft  een hoge bloeddruk gevaarlijk. Maar betekent dit, dat al deze mensen bloeddrukverlagende middelen moeten slikken? Nee; met leefstijlverandering is veel te bereiken.
Dit schrijft bijvoorbeeld ook dr. Ivan Wolffers in zijn handboek Medicijnen. “Weeg voor het gebruik goed de voor- en nadelen tegen elkaar af”, zegt hij over de diverse bloeddrukmiddelen. Hij waarschuwt omdat deze medicijnen problemen kunnen geven, vooral bij mensen die wat ouder zijn.

Bij de leefstijladviezen noemt Wolffers afvallen, meer bewegen, minder zout eten en stoppen met alcohol drinken. Maar er zijn nog veel meer opties. Een simpele, effectieve manier om de bloeddruk te verlagen is kiezen voor de juiste dagelijkse voeding. Vooral plantaardige voedingsmiddelen hebben een gunstig effect. Verse groente en fruit dus, maar ook granen en noten. Haver verdient een speciale vermelding, omdat het zowel de bloeddruk als het cholesterol verlaagt. Een (biologische) muesli op basis van haver is een zeer gezonde keus voor de bloeddruk.
Beperk bijvoorbeeld ook het gebruik van rood vlees. Vette vis, in de vorm van bijvoorbeeld haring of makreel, is wat dat betreft een slimmere keuze. Van (meervoudig) onverzadigde vetzuren, zoals visolie en koudgeperste oliën, zijn bloeddrukverlagende effecten bekend. Slim eten voor de bloeddruk betekent ook: matig met koffie, geraffineerde suiker en alle kant-en-klare (dus zoutrijke!) voedingsmiddelen.
Tot slot nog een aardig weetje: een verhoogde bloeddruk kan ook het gevolg zijn van voedingstekorten. En dan vooral een tekort aan de mineralen kalium en magnesium. Daarnaast is in verschillende onderzoeken een verband gevonden met een lage calciuminname. Groente en fruit zijn rijk aan kalium en magnesium. Vooral groente zijn kaliumknallers. Een positieve uitzondering daarop vormt de banaan, vanwege de combi van kalium en magnesium verdient die het predicaat ‘natuurlijke bloeddrukverlager’.

Welles

• Het vergroot de kans op een hartinfarct en het is verreweg de belangrijkste risicofactor voor een beroerte
• Het is een ‘sluipmoordenaar’; je merkt weinig van een hoge bloeddruk. Vooral omdat soms de klachten worden toegeschreven aan een andere kwaal (bijvoorbeeld de overgang)
• Zelfs bij een tamelijk gezonde leefstijl kan een bloeddruk ontstaan die door artsen als gevaarlijk hoog wordt getypeerd

Nietes

• Het omlaag brengen van de bloeddruk bij ouderen die altijd al een hoge bloeddruk hebben gehad, verhoogt de kans op sterven.
• Bij 85-plussers met een hoge bloeddruk functioneren de nieren en het geheugen beter

Tekst: Toine de Graaf