Popeye haalde zijn kracht uit een blik spinazie. Kun jij hetzelfde doen met een potje vitaminen? Dr. Gert Schuitemaker vindt van wel. “Stap één, gezond eten, is belangrijk. Maar stap twee moet er ook zijn: een goed voedingssupplement.” Hij schreef daarom Gezond met Voedingssupplementen, een lijvig boek waarin hij een totaalbeeld wil geven van de betekenis van voedingssupplementen voor de gezondheid. Een gesprek met de auteur.
Wanneer we een extra vitaminepilletje nemen omdat we te vaak voor een ongezonde hap gekozen hebben, is dat natuurlijk meer een kwestie van ons geweten sussen dan van verstandig leven. Toch is een vitaminepreparaat slikken als aanvulling op je voedingspatroon beslist niet overbodig, zegt dr. Gert Schuitemaker. De kans dat we alle voedingsstoffen dagelijks in de goede verhouding binnenkrijgen, is heel klein in zijn ogen.
En zelfs wanneer we denken dat we gezond eten, is het eigenlijk ook niet gezond genoeg. “De appel zoals wij die in de supermarkt uit de schappen halen, is echt niet meer de appel uit de oertijd”, stelt Schuitemaker. “De gronduitputting, luchtvervuiling, de versnelde groei door moderne technieken, de langdurige opslag van voedingswaren voordat ze genuttigd worden en het transport dragen ertoe bij dat de gehaltes aan nuttige vitamines en mineralen drastisch verminderen. Met tientallen procenten zelfs, en dat nog voor onze eigenlijke bereiding. Het is onmogelijk om alle benodigde vitamines uit onze voeding te halen.”
En gewoon meer fruit en groente eten? “Genoeg vitamines en mineralen eten lukt óók niet als je volgens de beroemde Schijf van Vijf van het Voedingscentrum eet. Weet je hoeveel Nederlanders echt iedere dag trouw volgens de Schijf van Vijf eten? Twee procent. Hoe je het ook wendt of keert, we hebben voedingssupplementen nodig om onze gezondheid te bevorderen.”
Stappenplan
Schuitemaker introduceert in zijn boek het ‘Step-up Schema’ dat volgens hem de ideale richtlijn geeft voor een gezonde leefstijl. Stap één staat voor een gezonde en gevarieerde voeding. Goede voeding blijft de basis, altijd. Kies voor voedingsmiddelen die het dichtst bij de natuur staan, bij voorkeur biologische. Een basissuppletie van vitamines is stap twee. “Ik adviseer een multivitaminepreparaat met extra vitamine C. Schroom niet om twee tot drie keer per dag 1000 mg vitamine C te nemen. Extra vitamine D en een visoliecapsule voor wie weinig vis eet, zijn ook geen overbodige luxe.” Sommige omstandigheden vragen om een verdere vitamineaanvulling; dat is stap drie. “Bepaalde mensen hebben een verhoogde kans op een aandoening. Goed gedoseerde voedingssupplementen kunnen heel nuttig zijn om ziekten te voorkomen of herstel te bevorderen. Maar ook als je veel sport of ouder of zwanger bent, is het beslist nuttig een orthomoleculair arts te raadplegen die je specifiek advies kan geven.”
Fabels over vitamine C
In zijn plan stelt Schuitemaker dat je dagelijkse basisinname vitamine C uit maar liefst 2000 tot 3000 mg mag bestaan. Is dat niet verschrikkelijk veel? Op de hoogst gedoseerde tablet van 1500 mg staat dat het al 1875 procent van de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid is! “De mens is een van de weinige wezens die geen vitamine C aanmaken. Als we onszelf zouden vergelijken met dieren die dat wel doen, zouden we 2000 tot 10.000 mg moeten aanmaken om gezond te leven. In dat verband is 3000 mg slikken dus helemaal niet vreemd. Onze voeding levert nu eenmaal niet genoeg. Neem de tabletten verdeeld over de dag, dan heb je het meeste aan vitamine C en plas je het minste uit. Vitamine C wordt al boven in het maag-darmkanaal opgenomen in het bloed. Om die reden is het wel belangrijk geen zogeheten ‘time released’ pil te nemen, want dan neem je het risico dat de pil nog niet is afgebroken op het moment dat hij het maag-darmkanaal is gepasseerd en poep je hem gewoon uit. Dat advies geldt overigens voor alle voedingssupplementen.”
Vitamine D: veilig en levensreddend
Als er één vitamine is die veel meer aandacht verdient, is het volgens Schuitemaker vitamine D. In de jaren negentig werd nog gedacht dat we genoeg vitamine D uit de zon haalden. Iedere dag een wandelingetje in het daglicht, dan doe je het goed. Nu luidt voor veel bevolkingsgroepen het advies om in de winter toch extra vitamine D te slikken. Schuitemaker: “Op wetenschappelijk gebied zijn er zoveel nieuwe inzichten gekomen op het gebied van deze vitamine. In 2012 heeft het Voedingscentrum de dagelijks aanbevolen hoeveelheid vastgesteld op 10 mcg. Maar onderzoeken hebben uitgewezen dat een dosis van 50 mcg per dag pas echt zijn nut bewijst. Dat heeft heel belangrijke gevolgen voor de bevolkingsgezondheid. Veel mensen hebben een tekort aan vitamine D met alle gevolgen van dien. We hebben het nodig voor sterke botten en spieren. Dat er echter een relatie bestaat met je weerstand, met veelvoorkomende aandoeningen als hoge bloeddruk en hart- en vaataandoeningen, is ook vastgesteld door vooraanstaande geleerden. De bewering dat je te veel vitamine D kunt slikken en dat het dan gevaarlijk voor je is, behoort in het rijk der fabelen thuis. De Groningse hoogleraar dr. Frits Muskiet is een deskundige op het gebied van vitamine D en hij stelt dat strikt genomen te veel water drinken gevaarlijker voor je kan zijn dan te veel vitamine D slikken. Het is tijd dat we de therapeutische werking van deze levensreddende vitamine onderkennen.”
Slikken tegen rimpels
Naarmate we ouder worden, krijgen we rimpels. Dat hoort er nu eenmaal bij … Of niet? Kunnen we huidveroudering bestrijden op een natuurlijke manier? Er zijn voedingssupplementen die claimen huidveroudering tegen te gaan. Klopt dat? Schuitemaker: “Hoe je leeft, is van invloed op je huid. Je krijgt nu eenmaal meer rimpels als je rookt, slecht eet en te veel wordt blootgesteld aan de zon. Dus geef jezelf het grootste cadeau en leef gewoon gezond. Het Step-up Schema is een goede richtlijn hierin. Er zijn supplementen die het bindweefsel in de huid ondersteunen; N-acetyl-D-glucosamine is er één van. Het is een bouwsteen van hyaluronzuur en helpt de huid om vocht vast te houden. Ook antioxidanten als vitamines C en E, selenium, Q10 of ubiquinol kunnen tekorten in de huid aanvullen. Laat ik ook astaxantine noemen, een antioxidant gewonnen uit een algje. Topmodel Heidi Klum en actrice Gwyneth Paltrow zweren erbij. Maar voor alles geldt: het zijn geen wondermiddelen die direct zichtbaar resultaat opleveren. Het zijn supplementen die op termijn een gunstige uitwerking kunnen hebben op de huid. Wees realistisch en kijk alsjeblieft door de listige marketingtrucs en de veelbelovende etiketten heen.”
Superfoods versus vitaminepilletje
De laatste tijd onderscheiden we de trend van superfoods. Voedingsmiddelen zoals gojibessen, chiazaad en tarwegras zouden ware vitamine- en mineralenbommetjes zijn. Kunnen we dan toch de vitaminepreparaten laten staan? “Of het nu superfood heet of gewoon lekkere gezonde kost, gezonde voeding vormt de basis van onze leefstijl. Ik ben er helemaal voor. Toch heffen we het vitaminetekort er niet mee op. Stap één, gezond eten, en ik reken superfoods daar ook bij, is belangrijk. Maar stap twee moet er ook nog zijn: een goed voedingssupplement. Ik omarm de trend dat we bewuster met voeding bezig zijn. Daarmee kunnen heel veel ziekten teruggedrongen worden, daar ben ik van overtuigd.”
Wie, wat, welke
- Het Voedingscentrum adviseert kinderen, ouderen, zwangere vrouwen en mensen met een getinte huid extra vitamine D te slikken. Hetzelfde advies geldt voor mensen die onvoldoende zonlicht op hun huid krijgen, omdat ze bijvoorbeeld ploegendiensten draaien of een hoofddoek of sluier dragen.
- Gedurende de gehele zwangerschap is de behoefte aan vitamines en mineralen verhoogd. Van vitamines is de ADH (aanbevolen dagelijkse hoeveelheid) gemiddeld zo’n veertig procent hoger en van mineralen twintig procent.
- Zwangeren krijgen het advies om dagelijks 400 mcg foliumzuur en 10 mcg vitamine D te slikken. Helaas slikt slechts 37 procent van de zwangere vrouwen extra foliumzuur en volgt slechts 46 procent van de aanstaande moeders het vitamine D-advies op.
- Medicijnen kunnen voedingstoffen aan het lichaam onttrekken. Plaspillen die worden voorgeschreven om de bloeddruk te verlagen hebben bijvoorbeeld dat effect, net als medicijnen die diabetespatiënten moeten slikken. Ze verhinderen de opname van belangrijke bouwstoffen. In dat geval kan een supplement noodzakelijk zijn.
- Vitamine D is belangrijk voor mannen die vader willen worden. Wetenschappers van de universiteit van Kopenhagen ontdekten dat bij mannen met een tekort aan vitamine D de beweeglijkheid en snelheid van de zaadcellen minder was dan bij mannen met voldoende vitamine D in het lichaam. Ook was het aantal gezonde zaadcellen lager dan bij mannen met een normale waarde.
- Sporter en vaak last van kramp? Dat kan komen door een tekort aan het mineraal magnesium, dat zorgt voor de overdracht van zenuwprikkels en het goed functioneren van de spieren. Een supplement met extra magnesium kan helpen. De veilige dosis van magnesium is 250 mg per dag.
Deskundige
– Dr. Gert Schuitemaker is (niet-praktiserend) apotheker en schreef boeken, waaronder Gezond met voedingssupplementen. Ook is hij hoofdredacteur van het vakblad Orthomagazine en het consumententijdschrift Fit met Voeding en voorzitter van de stichting Ortho Institute.