Elke dag vlees, altijd een warme douche, als het regent met de auto naar het werk, verwarming in de slaapkamer. We zijn omgeven met luxe en het ‘lijden’ ontwend – gelukkig maar! Of toch niet? Wat is de tol van al die luxe? En wat levert (iets) kou en honger ons op?
“Ik ben opgevoed met koude douches”, zegt Florentine van Vollenhoven. De natuurgeneeskundig therapeut groeide op in de tropen en wist niet beter. Nog altijd doucht ze koud af na een warm bad. “Daar fris je van op. Koud water doet wonderen, zelfs voor je figuur. Met koud water vernauw je de bloedvaten en breng je de huid op spanning. Die blijft daardoor jong en elastisch. Dat geldt bijvoorbeeld ook voor je gezicht; als je dat elke dag met koud water wast of begiet, heb je minder snel een facelift nodig.”
Een koude douche levert nog veel meer op. “Het lichaam is voortdurend bezig om alles in balans te houden. Wanneer jij jezelf koud afdoucht, gaat het lichaam alles doen om je weer op temperatuur te brengen. Je activeert alle lichaamsfuncties.”
Rek- of strekoefeningen voor de spieren vinden we de gewoonste zaak van de wereld. Maar mensen die hun bloedvaten trainen met wisseldouches zijn een uitstervend ras. “Terwijl je, door bloedvatverwijding te laten volgen door bloedvatvernauwing en dat dan weer herhaalt, de hele circulatie stimuleert. Door uitsluitend warm te douchen, door alleen maar passieve warmte aan te voeren, verdoof je de lichaamsfuncties.”
Meer vitaliteit
Koud water ervaren we tegenwoordig als uiterst ongerieflijk. “Daarmee doen we onszelf tekort. Het is een van de grootste bronnen van vitaliteit. Mensen met bijvoorbeeld een burn-out die ik koude begietingen voorschrijf, krijgen meer energie. Je zet de stofwisseling aan. Bovendien is aangetoond door onderzoeken in Duitsland dat je ook je afweersysteem versterkt; de hoeveelheid witte bloedlichaampjes neemt toe bij koud douchen. In eerste instantie is het namelijk toch een beetje een stressor voor het lichaam.”
Het effect van koud water is wel iets voor de langere termijn. Van Vollenhoven: “Voor alle voordelen van hydrotherapie ofwel waterbehandeling moet je het relatief lang volhouden. Maar als je vandaag begint met wisseldouches of koude douches, ben je over een aantal maanden minder vatbaar voor infecties en verkoudheden. Je wordt sterker.”
Iedereen kan zich aanwennen om na een warme douche even koud na te douchen. “Je kunt jezelf trainen. Begin met lauw water en bouw dat geleidelijk af naar koud. Je kunt daarvoor rustig de tijd nemen, bijvoorbeeld een paar weken. Maar: je mag koud water alleen toepassen op warme lichaamsdelen.”
Bruin vet verbranden
We zijn verslaafd geraakt aan warme luxe, terwijl we bij afkoeling ook nog eens vet verbranden. Van Vollenhoven: “Je stimuleert daarmee alle stofwisselingsfuncties, inclusief de verbranding van lichaamsvet.”
Inmiddels doen arts-onderzoekers Wanda Admiraal en Lonneke Bahler van het Amsterdamse AMC ook onderzoek naar dit fenomeen. “Wij kijken vooral naar het zogenaamde bruine vet”, zegt Bahler. “Dat is weefsel dat calorieën kan omzetten naar warmte zodra mensen in de kou zitten. Kou activeert bruin vet. Zoogdieren in winterslaap gebruiken het om warm te blijven. Ook baby’s hebben veel bruin vet.”
Lange tijd werd gedacht dat volwassen mensen nauwelijks bruin vet bezitten. Recent is echter aangetoond dat volwassenen het ook hebben. “Wel hebben jonge mensen meer actief bruin vet dan oudere mensen. Slanke mensen hebben weer meer dan mensen met overgewicht. Wij doen daarom twee onderzoeken tegelijk. We vergelijken mensen van verschillende leeftijden met elkaar en mensen met verschillend lichaamsgewicht. We kijken naar de activiteit van hun bruine vetweefsel, maar ook naar de aansturing van bruin vet vanuit het zenuwstelsel.” De proefpersonen dienen hiervoor onder meer twee keer twee uur door te brengen in een ruimte met een temperatuur van 17 graden, in ondergoed.
Niet pamperen
Het uiteindelijke doel van het onderzoek in het AMC is te kijken of activatie van bruin vet kan worden gebruikt voor bestrijding van overgewicht. “We kijken ook of andere dingen dan kou bruin vet zouden kunnen activeren.” Misschien dat de resultaten van het onderzoek de onderzoekers op het spoor zetten van een nieuw geneesmiddel. “Over het algemeen vinden mensen het niet fijn om in de kou te zitten, maar het is helemaal niet verkeerd. Thuis zet ik de verwarming inmiddels ook een graadje kouder.”
Van Vollenhoven vindt dat een prima idee. “Je hersenen doen het ook beter als het wat koeler is. Als het warm is, word je geestelijk suf.”
In de slaapkamer kan de verwarming beter helemaal uit en de ramen open. “Zuurstof is de drager van het leven zelf. Als je ’s nachts frisse lucht inademt, heb je meer energie. Wil je niet in een koud bed stappen? Verwarm het dan even voor met een kruik, maar gooi die eruit zodra je in bed stapt. Help jezelf even op gang met zo’n warmtebron, maar blijf jezelf niet pamperen. Daardoor worden we alleen maar zwakker.”
En een waterbed dat je kunt verwarmen? “Voor sommige mensen is een warmwaterbed misschien nuttig, bijvoorbeeld bij gewrichts- of rugklachten. Maar voor normaal functionerende mensen is het niet aan te raden. Je voegt alleen maar passieve warmte toe aan het lichaam en houdt het zo op een constante temperatuur. Het is veel beter als het lichaam zelf warmte moet ontwikkelen.”
Ze heeft nog een laatste tip voor wie kou lijdt. “Beweeg. Als je even stevig wandelt, kom je fris en warm thuis. Probeer je eigen lichaamsfuncties weer aan te spreken. Het gaat hierom: zet in je hoofd de knop om van passief naar actief. Dat geldt op alle fronten. Dus zowel je lichaamsfuncties activeren als zelf activiteit ondernemen.”
Af en toe honger lijden?
Elke dag kunnen we in de supermarkt kopen wat ons hartje begeert. Vlees, vis, groenten, fruit, zuivel en graanproducten zijn in overvloed voorradig. Wie weet nog wat honger is? Hans van Waning, auteur van Alles over vasten, is de laatste om hongeren te promoten. “Hongeren lijdt in principe tot de dood”, stelt de natuurarts. “Maar het is verstandig om af en toe te vasten. Voor mij betekent vasten minder eten dan je gewend bent te doen. Dat pakt het lichaam dankbaar op.”
Hij is geen voorstander van spartaanse methoden. “Ik ben er juist voor om de hele machinerie een beetje aan de gang te houden. Als je streng vast, bijvoorbeeld met water- of theevasten, zie je dat het lichaam zich onmiddellijk aanpast en de stofwisseling verlaagt. Daardoor gaat ook de ontgifting trager. Als je de boel daarentegen wat aan de gang houdt, gaat de verbranding sneller, ook van allerlei gifstoffen. Dat gebeurt bijvoorbeeld bij sap- of rijstvasten.”
Het is een misverstand dat vasten gepaard gaat met een voortdurend hongergevoel. “Ik organiseer vastenweken. Op de manier waarop ik dat doe, hebben de mensen nauwelijks honger. Het lichaam gaat over op ontgiften en geeft daarbij het signaal: laat de voedseltoevoer maar even zitten. Na één tot anderhalve dag gaat de trek weg. En die blijft dan weg. Je kunt dat een tijd volhouden. Op gegeven moment krijg je weer trek, échte trek. Dat is het signaal om te stoppen met vasten. Het lichaam regelt het zelf.”
Over het effect valt meer te melden dan we denken. “Vergelijk het met een computer waarmee van alles fout gaat: als je eventjes de stroom eraf doet en hem opnieuw aanzet worden allerlei regelsystemen weer tot de orde geroepen. Wij mensen hebben nogal wat regelsystemen. Denk aan het dag-nachtritme, het darmritme, de menstruatie bij vrouwen.
Als je gaat vasten, worden allerlei processen die een beetje scheef liepen, gereset.”
Zet je tanden nog even op elkaar …
Gewend aan wisseldouches, af en toe een beetje honger en de temperatuur een graad lager? Kom nog verder uit je comfortzone, want met meer power wordt je weerstand beter.
1. Spruiten!
Bij vitamine C denken we aan sinsaasappels en citroenen.. Maar er zit veel meer vitamine C in bessen, paprika en … spruitjes. Zet je over je aversie heen en zet ze vanaf het spruitjesseizoen gewoon elke week op tafel. (En kook ze met jet keukenraam open, want eerlijk gezegd is het vooral de kooklucht die de spruiten zijn vieze imago geeft).
2. Kauw eens wat: havermout
Even geen zachte bolletjes en knapperige croissantjes. Wie durft te kiezen voor een bord havermout. Veel eiwtten, veel voedingsvezels en veel meervoudig onverzadigde vetten.
3. Zuur (Of: bacteriën)
Yoghurt, kwark en zuurkool – het zijn allemaal producten waar van nature probiotica (melkzuurbacteriën) zit. Melkzuurbacteriën zijn belangrijk voor je darmflora. Belangrijk, want zonder een goede darmflora en spijsvertering, geen goede stofwisseling. (De reden dat volgens ingewijden een goede weerstand niet begint met voeding, maar bij een goede darmwerking).
4. Laat het waaien
Rol jezelf niet lekker op in een dekentje met de ramen dicht – laat het waaien. Met de ramen open (de hele dag!) ban je schimmels en bacteriën uit.
5. Rijst waar je op moet kauwen
Vooruit, het laatste niet populaire (maar heel gezonde) advies. Vervang echt af en toe je witte rijst voor zilvervliesrijst. Nee, niet direct boos worden nu. En ja, witte rijst is lekkerder. Maar dit zijn de feiten: witte rijst bevat geen zemel (ook wel vlies genoemd). Juist in die zemel zitten de meeste voedingsstoffen zoals voedingsvezels, vitamine B1, vitamine B3 en ijzer. Zo bevat zilvervliesrijst 3,5 gram vezels per kopje, witte rijst 0,6 gram. (Ook wordt witte rijst sneller opgenomen als suiker, om die reden is witte rijst minder goed als je wilt afvallen).
Deskundigen:
- Florentine van Vollenhoven, natuurgeneeskundig therapeut en hoofdvakdocent Natuurgeneeskunde verbonden aan de Hogeschool voor Natuurlijke Gezondheid van Mens en Dier in Meppel
- Lonneke Bahler, arts-onderzoeker, doet samen met arts-onderzoeker Wanda Admiraal in het AMC Amsterdam onderzoek naar bruin vet
- Hans van Waning, natuurarts en auteur van Alles over vasten