Kinderen en ADHD, daarover lezen we genoeg. Maar eenmaal volwassen moet het wel een keer over zijn, toch? Kleine kinderen worden groot, ook kleine kinderen met ADHD. En hun ADHD groeit gewoon mee. Daarom juist in deze lekker langzaam-editie van gezondNU alle aandacht voor iedereen die door het leven rent, stuitert en soms struikelt.
Druk hoofd
“Tien tot twintig jaar geleden werd ADHD niet bij volwassenen gediagnosticeerd”, zegt psycholoog Baer Jonkers van Fonds Psychische Gezondheid. “Dat zie je nu wel steeds meer gebeuren, omdat we erkennen dat ADHD ook in de volwassenheid doorgaat en we er steeds meer van weten.”
Er is lang aangenomen dat ADHD overgaat als kinderen eenmaal volwassen werden, maar dat idee is veranderd. Van de mensen die behandeld zijn, houdt een deel ADHD. Bij de helft van de mensen blijven de verschijnselen bestaan in een mildere vorm, maar zijn ze nog steeds aanwezig en hinderlijk. Bij een deel van de mensen verdwijnen de verschijnselen helemaal.
Jonkers: “ADHD is een neurobiologische beperking. Je wordt er dus mee geboren, maar de manier waarop ADHD zich uit is anders. Kinderen komen voor andere problemen te staan dan volwassenen met ADHD. Bij kinderen zie je bijvoorbeeld dat het hyperactieve kenmerk van ADHD puur in het gedrag voorkomt; ze zijn wild in de klas en snel afgeleid. Volwassenen met ADHD hebben ook te maken met hyperactiviteit, maar zij zijn vooral hyperactief van binnen; ze ervaren onrust in hun hoofd en kunnen zich daardoor moeilijk op één ding concentreren.”
In het kort
- ADHD staat voor Attention Deficit Hyperactivity Disorder.
- ADHD ontstaat vóór het zevende levensjaar.
- Drie procent van de Nederlanders tussen de achttien en 44 jaar heeft ADHD.
- Meer mannen dan vrouwen hebben ADHD.
- 75 procent van de ADHD’ers heeft daarnaast nog een andere psychiatrische stoornis, zoals een depressie, verslaving of angststoornis.
Typisch ADHD
Aandachtsproblemen:
- Snel afgeleid
- Slecht kunnen luisteren
- Chaotisch en slordig
- Weinig afmaken
Hyperactief:
- Constant in de weer
- Niet ophouden met praten
- Moeilijk ontspannen
- Rusteloos hoofd
Impulsief:
- Ongeduldig
- Eerst doen, dan denken
- Gesprekken onderbreken
Mijn kind heeft ADHD, heb ik het ook?
Volwassenen ontdekken vaak pas ADHD als ze zien dat hun kind ADHD heeft. Hoe kan het dat die link pas zo laat wordt gelegd? Jonkers: “In vijftig tot tachtig procent van de gevallen is ADHD erfelijk. Bij kinderen van nu wordt ADHD sneller gesignaleerd, omdat bijvoorbeeld schoolprestaties uitblijven of het kind erg druk is in de klas. Zodra bekend is dat een kind ADHD heeft, gaan de ouders terugkijken. Ouders denken soms: ik lijk behoorlijk op mijn kind, misschien heb ik het ook? Ze zien overeenkomsten in de omgang met andere kinderen, het concentratievermogen en de manier van leren bij hun eigen kinderen. Dan ga je je toch achter je oren krabben.”
Volwassenen met ADHD lopen structureel tegen dezelfde dingen aan, zegt Jonkers. “Ze hebben relatieproblemen, schulden, verslavingen of ze maken hun opleiding niet af. ADHD’ers kunnen ook telkens slordigheidsfouten maken, waardoor ze vaak in conflict zijn met hun werkgever. Ze doen impulsief aankopen , kunnen plots stoppen met hun baan of een relatie verbreken. Het kan daarom een enorme opluchting zijn als de diagnose ADHD bekend is.”
Struikelblokken bij volwassenen
- Kortdurende relaties en banen
- Lager werkniveau dan ze aankunnen
- Drugs- of alcoholgebruik om rustig te worden
- Schulden door impulsieve aankopen
- Moeite met bijhouden van huishouden
- Afspraken vergeten en beloftes niet nakomen
- Opmerkingen eruit flappen
ADHD of ADD?
Het etiket ADHD wordt snel geplakt. Is dat terecht? Volgens Jonkers niet: “Je doet daarmee tekort aan de mensen die het daadwerkelijk hebben.” Om meer nuance te brengen in de mate van ADHD is er een nieuw classificatiesysteem. Hierbij wordt niet meer gekeken of mensen wel of geen ADHD hebben, maar is ADHD onderverdeeld in bepaalde vormen.
“ADHD heeft betrekking op twee subdomeinen. Ten eerste vinden mensen met ADHD het lastig om specifieke aandacht te geven aan iets. Ze kunnen zich moeilijk afsluiten voor prikkels en hebben moeite met plannen. Ook zijn ze vergeetachtig en raken ze vaak dingen kwijt. Dit valt onder de noemer ‘concentratie- en aandachtsproblemen’. Daarnaast hebben ADHD’ers last van hyperactiviteit en impulsiviteit. Ze praten veel, vinden het lastig om goed te luisteren en kunnen moeilijk hun aandacht bij een gesprek houden. Wie ADHD heeft, is ook ongeduldig in het verkeer of wanneer hij of zij in een rij moet staan.”
Er is dus niet één mens met één type ADHD, maar iemand kan van allebei de kenmerken een beetje meer of minder hebben. “Sommige mensen zijn druk, maar hebben geen aandachtsproblemen – het overwegend hyperactieve type – en anderen hebben een beetje van beide kanten. ADD is ADHD, maar dan zonder hyperactief te zijn.”
“Wanneer iemand getest wordt op ADHD, wordt er gevraagd naar het leven dat iemand nu heeft en hoe die persoon zich tussen het vijfde en twaalfde levensjaar gedroeg. Je kunt nu concentratieproblemen hebben, maar dat hoeft niet per se het gevolg te zijn van ADHD. Dat kan bijvoorbeeld ook doordat je een ongezonde levensstijl hebt of slecht slaapt. Tijdens een intakegesprek moet dat heel goed worden uitgezocht.”
3 soorten
- Gecombineerde type: drukke, impulsieve mensen met aandachtsproblemen
- Overwegend hyperactieve type: drukke mensen zonder aandachtsproblemen
- Onoplettendheidtype (ADD): niet druk of impulsief, maar dromerig en in zichzelf gekeerd
Vooroordelen
De geheugenfuncties van mensen met ADHD kunnen worden verbeterd door hen beter te leren plannen en organiseren. Dat blijkt uit onderzoek van klinisch psycholoog Anselm Fürmaier, verbonden aan de universiteit van Regensburg. De psycholoog deed onderzoek naar de cognitieve functies (het geheugen en denkvermogen) van volwassenen met ADHD. Fürmaier ontwikkelde daarnaast een vragenlijst gericht op de vooroordelen over ADHD. Speciale onderwijsprogramma’s die meer informatie geven over de stoornis helpen om de stigmatisering van de aandoening te verminderen. ADHD wordt ook wel als modeziekte gezien, maar de toename in het aantal diagnoses is deels te wijten aan het feit dat er meer bekend is over ADHD.
Creatief en spontaan
ADHD’ers hebben dus vooral problemen op het gebied van cognitieve functies, maar zijn er ook dingen waar zij juist beter in zijn? “Veel mensen met ADHD zeggen dat ze snel dingen kunnen aanvoelen in een sociale setting. Ze zijn creatief, intuïtief, spontaan en kunnen ad rem reageren op onverwachte situaties. Meestal kunnen ADHD’ers met veel verschillende mensen gemakkelijk opschieten. Bepaalde functies zijn dan ook uitermate geschikt voor mensen met ADHD. Geen kantoorbaan van negen tot vijf met elke dag dezelfde taken, maar een beroep waarbij je je creativiteit kwijt kunt. Voorbeelden zijn koken, schilderen, muziek maken of een beroep in de mediawereld. Het zijn in elk geval geen beroepen waarvoor je een ster moet zijn in plannen en organiseren.”
ADHD, en dan?
Kun je als ADHD’er leren om te focussen? “In principe verandert de mate waarin je je kunt concentreren niet. Wat je wel kunt doen is kijken hoe je bijvoorbeeld als student studiestof in je opnam. Er zijn mensen die met hun telefoon naast zich in een drukke omgeving aan het leren waren, bijvoorbeeld tijdens het televisiekijken of met muziek aan. Studenten hebben de avond daarvoor alcohol gedronken en slapen vaker onregelmatig. Hier kun je wel iets tegen doen, maar voor de kernproblemen – snel afgeleid zijn, eerst doen en dan pas nadenken – zul je toch medicatie moeten nemen.”
Leren focussen met ADHD
- Bedenk dat je moeite hebt om je aandacht erbij te houden.
- Richt je werkomgeving zo in dat je zo min mogelijk afleiding hebt.
- Houd doordeweeks een vaste structuur aan.
Niet meer kinderen
Drie tot vijf procent van de kinderen tot zestien jaar heeft ADHD. Dit zijn 60.000 tot 100.000 kinderen in Nederland. Het aantal kinderen met ADHD is de laatste twintig jaar niet toegenomen. ADHD wordt wel steeds beter herkend bij kinderen. Daardoor zijn er meer kinderen die behandeld worden voor ADHD.
Kijk voor meer informatie op psychischegezondheid.nl/adhd