Een examen of een feestje waar u niemand kent. Wie op zo’n moment vaak dichtklapt, kan veel hebben aan hartcoherentie. Het beïnvloedt direct de helderheid van denken, de manier waarop we met anderen omgaan en onze hechting aan anderen. Rineke Wisman onderzocht die opmerkelijk link tussen brein en hart.
Wat is het ook alweer?
De wetenschap is er pas sinds een kwart eeuw achter dat het hart meer is dan een orgaan dat bloed door het lichaam pompt. Het hartritme is ook van invloed op andere, essentiële processen in het lichaam. Zaken van de geest– zoals een burnout, hechtingsproblemen of faalangst.
De term die aan dit soort ‘hartenzaken’ wordt geplakt, is hartcoherentie. Hartcoherentie is een manier om bij ons eigen optimale hartritme uit te komen. Het zorgt ervoor dat het hart optimaal samenwerkt met het brein, waardoor we ons veiliger voelen en makkelijker contact maken.
“Het hart is de dirigent van het orkest van ons lichaam. Alles wat er gebeurt in je lichaam – van neuronale verbindingen tot hormonen en je gezichtsuitdrukking – hangt samen met de stand van het hartritme”, zegt Kees Blase. Hij geeft sinds zeven jaar trainingen in ‘hartcoherentie’. In zijn functie als directeur van het Landelijk Centrum Stressmanagement raakte hij overtuigd van het nut van hartcoherentie nadat hij mensen met een burnout in de helft van de normale tijd op de werkvloer terug zag keren. “Mensen geven aan zich in deze ‘hartcoherente’ staat prettig te voelen en helder te denken.”
Hartcoherentie heeft met stress te maken en de manier waarop het (lichaam) ermee omgaat. Als we in ‘hartcoherente staat’ zijn, functioneren brein, hart, zenuwstelsel en hormoonsysteem optimaal samen. Voorwaarde om die staat te bereiken, is een veilig gevoel. Zodra de zintuigen iets waarnemen, beoordelen de hersenen het als veilig of onveilig. Vervolgens vertaalt zich dat direct naar andere plekken in je lichaam. “Een emotie die je raakt, zie je dus in het hartritme.”
Hartritme
We nemen mijzelf als voorbeeld. Blase bevestigd een biofeedback-apparaat aan mijn oorlel. Dit apparaatje meet hoeveel bloed door mijn oor gaat en vertaalt dat in een grafiek. Op het beeldscherm zien we pieken en dalen zoals kinderen een gebergte zouden tekenen en een hartslag die van 64 naar 89 springt. Dat ben ik!
De aanblik van die onrustige grafiek maakt mijn hoofd nerveus en dat doet mijn hart sneller kloppen. Nog meer pieken en dalen. Wat ik zie, is heel normaal, stelt Kees Blase gerust. “Mensen denken vaak dat hun hart constant klopt, maar het vertraagt en versnelt juist voortdurend. Het hartritme varieert.”
Die woorden maken het beeld rustiger. In het vakje waar de aanwezigheid van hartcoherentie groen hoort op te lichten, is echter niks te zien. En de zorg daarover in mijn hoofd (ik doe het zeker niet goed) heeft direct een onrustig effect op mijn hartritme. “Jij zit te veel je best te doen”, constateert Blase.
Een liedje zingen? Stress!
Een ademhalingsoefening helpt. “Met ademritme breng je het hartritme in een frequentie die optimaal is voor het lijf.” Ik ga zitten met de voeten voelbaar op de vloer en de rug lekker tegen de schommelstoel en adem in via mijn hart en uit via een plek net daaronder. De ideale in- en uitademing om in hartcoherentie te komen, duurt tien seconden. Maar het verschilt per persoon.
Blase: “Je moet de schommel van de ademhaling met de schommel van het hart laten resoneren. Op het juiste moment een duw geven. Als je op het verkeerde moment duwt, vertraag je de schommel.”
Het werkt. Er is een staat van hartcoherentie bereikt. Geen bergachtige pieken en dalen meer, maar een mooie sinusachtige golf. Even voel ik mij helemaal senang. Dan zegt Blase: “Wil je een liedje voor me zingen?” Het rustige golvende beeld is in één klap weg. Mijn hoofd denkt: help! Hoe kom ik hier onderuit? De stress laat de bergachtige pieken en dalen onmiddellijk terugkeren. Gelukkig is het een grapje, ik hoef niet te zingen en even later ben ik weer in hartcoherente toestand door naast de ademhaling ook dierbare gedachten, gevoelens of herinneringen op te roepen. Ook dat zorgt dat je weer in de veilige modus komt, ook wel ‘social bond’ genoemd.
Veilig
De ‘hartcoherente staat’ is ook het moment dat je sociale binding voelt. “Stel, je bent op een feestjes en weet niet met wie je waarover moet praten en je voelt je zeer ongemakkelijk als iemand iets tegen je zegt. Je lichaam kan in de staat van vechten of vluchten terechtkomen. Je wilt weg.” Met hartcoherentie kan je toch in de veilige ‘social bond’ in je lichaam komen.
Dit kan met HartFocus-oefeningen. “Hiermee stel je je zenuwstelsel op zijn gemak. Je voelt je in die moeilijke situatie beter.” Je hoeft dus niet te leren om ‘sociaal’ te doen, benadrukt Blase. “Als de blokkades worden opgeheven, gaat dat vanzelf. De mens is van nature een sociaal wezen. Als je je veilig voelt, ben je op je best. Je voelt je liefdevol bejegend en comfortabel waardoor je je hart openstelt en vanzelf communiceert over wat je bezighoudt. Je wilt delen. En dat is menseneigen.”
Om die reden kan hartcoherentie goed werken bij verstoorde emotionele problemen. Zoals burnout, hechtingsproblemen of stress. De problemen kunnen we dan lichaamsgericht leren beheersen. Zonder therapie dus. We komen uit ons hoofd en gaan via het hart reageren vanuit een gevoel van veiligheid.
Leven vanuit het hart
Kan iedereen in hartcoherentie komen? “Ja, maar niemand is het de hele dag door. Door je omgeving wordt je lichaam continu in verschillende emotionele situaties geplaatst. Soms voel je, dat je bent overgeleverd aan emoties. Het is je weer ontglipt! HartFocus is een manier om het heft in eigen handen te nemen op emotiegebied.”
Zelf doet Blase de oefeningen op verloren momenten in het verkeer of van tevoren als hij voor een groep mensen moet spreken. “Het is niet alleen een ademtechniek van vijf seconden in en vijf seconden uit”, benadrukt hij. Dan kom je juist in je hoofd en niet in je hart.
Als je in hartcoherente staat bent, kan je je hart laten spreken. Meer vanuit intuïtie handelen. En je hart zal je waarschijnlijk aangenaam verrassen. “Het leuke is: het hart is niet zacht, maar juist slagvaardig, neutraal en eerlijk. Besluiten worden sneller genomen. Er komt helderheid, want het hart is rechtdoorzee. Niet vanuit het idee dat je leuk en aardig iedereen te vriend moet houden. In hartcoherente staat kiezen mensen voor een eigen koers of ze durven ineens grensstellend te zijn tegenover hun partner. Je gaat meer uit je hoofd, en leeft meer vanuit je hart.” En dat is misschien wel een pak van je hart.
Onveilig
Grofweg bestaat onze hersenpan uit drie breinen: de hersenstam (die de primaire behoeften regelt), de cortex (het werkgeheugen) en het emotionele brein (waar emoties binnenkomen en een adequate reactie wordt ‘bedacht’). In dit hersendeel bevindt zich ook een stukje hersenen (de amygdala) waar herinneringen aan al je emoties zijn opgeslagen. Van het gevoel van verlatingsangst dat je als baby had tot het blije gevoel van verliefdheid of een voldaan gevoel tijdens een mooie wandeling. Op basis van de ‘data’ in deze bank geeft het brein een signaal af: ‘veilig’ (of: ‘niet veilig!’).
Onze drie breinen werken met elkaar samen, tenzij de hersenen het signaal ‘onveilig’ afgeven. In dat geval vecht, vlucht of bevries je (vanuit de cortex) en ben je niet meer in staat rationeel en rustig afwegingen te maken. “De verbindingen tussen de drie hersendelen worden minder als je reflexmatig handelt”, legt Blase uit.
Ooit renden we vanuit die reflex heel hard weg als we een beer tegenkwamen. Nu doen we het als we schrikken van andere dingen. Van een klap op tafel. Of een onverwachte vraag van een collega die je wangen roodkleuren van schaamte. Bevriezen lijkt op het ‘doodliggen’ van prooidieren als hun rover ze bijna te pakken heeft. Vechten en vluchten lukt niet (meer). Blase: “Je blokkeert, omdat dat de beste oplossing is op dat moment.” Een traumatische ervaring doet veel mensen op die manier reageren.
Faalangst komt ook uit die hoek. De stress die de gedachten aan het examen met zich meebrengt, vermindert de verbindingen tussen de breinen waardoor je de geleerde stof niet kunt vinden. Je blokkeert. “Eigenlijk word je gefopt door je lichaam”, zegt Blase. Je ervaart stress alsof je bijna opgegeten wordt door een dodelijk roofdier.
Meer weten?
- www.hartfocus.nl
- www.heartmathbenelux.com