Ilse Meijer is logopedist en tolk Nederlandse gebarentaal. Ze tolkt op de meest uiteenlopende plekken. Zo is ze op zondag regelmatig in de kerk te vinden om de preek naar gebarentaal te vertalen en kun je haar tegenkomen bij de koopjeshoek van Ikea als tolk voor een dove stagiair. In een stadspraktijk ontmoette ze haar eerste dove logopedie-patiënt.
“Een patiënt die me altijd bij zal blijven is een jongeman die ik ontmoette in een stadspraktijk waar ik destijds als logopediste werkte. Destijds had ik ook mijn opleiding tot tolk Nederlandse gebarentaal al afgerond. Tijdens mijn werk in die praktijk kwam ik allerlei ingewikkelde zaken tegen: verschillende culturen, moeilijke gezinssituaties, mensen die gebrekkig of geen Nederlands spraken. Sommige mensen waren weinig gemotiveerd. Ouders die onderuitgezakt met hun telefoon naast hun stotterende kind zaten. Of die hun kind op een niet-adequate manier stimuleerden door boos te worden of leuke dingen te verbieden als hun kind niet goed praatte. Juist die vaak lastige situaties zag ik als een uitdaging: ik gaf veel voorlichting en hoopte een vertrouwensband op te bouwen door goed te luisteren naar mijn patiënten. In die praktijk kwam ik ook de bewuste man tegen. Bij hem was er wèl sprake van een optimale motivatie. Hij was dan ook geen doorsnee patiënt. Hij was namelijk doof. Zo werd hij mijn eerste dove logopedie-patiënt.”
“De man had twee jonge kinderen die hij tweetalig opvoedde: gesproken Nederlands en gebarentaal. Hij kwam bij mij omdat hij voor zijn kinderen verstaanbaarder wilde leren spreken. Ook op de broodafdeling van de supermarkt waar hij werkte, wilde hij makkelijker en met meer zelfvertrouwen kunnen communiceren met collega’s en klanten. Bij het spreken schoot zijn stem soms van hoog naar laag en van hard naar zacht, wat hij zelf niet kon horen. Bijvoorbeeld de A, een open klank, maakte hij heel luid. Samen zochten we naar manieren om dat te verbeteren. Ik vond een app die de frequentie en luidheid van het spreken zichtbaar maakte, als een soort visuele feedback. Zo kon hij zien waar de uitschieters zaten. Daarnaast gaf ik hem feedback in gebarentaal. Zelf had hij al wat ervaring met het ‘voelen’ van zijn stem en spraak. Zoals het verschil tussen een B en een P, dat je met je hand onder je kin kunt voelen. We oefenden aan de hand van concrete situaties die hij zelf aandroeg. Bijvoorbeeld: ik wil uitgaan met een collega en wat te drinken bestellen. Hoe spreek ik de naam van dit drankje dan duidelijk uit? De spraakoefeningen waren niet makkelijk voor hem, omdat hij astma had. Met minder lucht is het moeilijk om het uitspreken van hele zinnen te oefenen. Toch merkte hij na verloop van tijd dat mensen hem beter konden verstaan. Hij sprak duidelijker en zijn spreektempo verbeterde. Daarna verloor ik hem een tijdje uit het oog. Tot ik hem onlangs terugzag omdat hij iemand zocht om te tolken bij zijn sollicitatiegesprekken. Hij wilde graag een baan die beter aansloot bij zijn opleiding. Hij bekende meteen dat hij wel wat teruggevallen was in zijn spreken, maar het viel mij op dat hij zich desondanks heel assertief gedroeg tijdens die gesprekken en zelfs af en toe de leiding nam. Hij doorliep meerdere gespreksrondes, met succes. Toevallig hoorde ik vandaag dat hij de baan gekregen heeft.”
“Waarom ik juist deze patiënt niet snel zal vergeten? Ik herken veel van mezelf in hem, zoals je heel verantwoordelijk voelen, dingen goed voorbereiden en een perfectionistische instelling hebben. Maar, zó jezelf zijn en zó voor jezelf opkomen, dat bewonder ik in hem. Stel dat ik ooit weer ga solliciteren, dan houd ik hem in gedachten; zoals hij dat deed, daar kan ik een voorbeeld aan nemen.”
“Jammer genoeg worden dove mensen soms benadeeld tijdens sollicitaties voor banen en opleidingen. Horenden zijn dan terughoudend om hen aan te nemen, bang dat de doofheid problemen gaat geven. Ze weten vaak niet wat er tegenwoordig allemaal mogelijk is. Bijvoorbeeld het inzetten van een gebarentolk of schrijftolk, gebruik van WhatsApp, chatfuncties en telecomoplossingen zoals Signcall en de tekst- en beeldbemiddelingsdienst KPN Teletolk. Ook de medische ontwikkelingen staan niet stil: hoorapparatuur en cochleaire implantaten die de gehoorfunctie verbeteren worden steeds geavanceerder.
Als ik bij zo’n gesprek tolk en de terughoudendheid bij horenden merk, mag ik niet zomaar mijn mening geven. Ik ben immers de stem voor die ander en neem zelf geen deel aan het gesprek. Achteraf enige voorlichting geven kan wel, maar als daar geen gelegenheid voor is, voel ik soms plaatsvervangende frustratie. Wat zou ik die leidinggevenden graag informatie geven over de wereld van dove mensen om zo hun onwetendheid weg te nemen. Geef iemand tenminste de kans. Verplaats je eens in de leerling die heel graag deze opleiding wil doen!”
Ilse Meijer is logopediste en tolk Nederlandse gebarentaal. Ze tolkt in uiteenlopende situaties en is werkzaam bij KPN Teletolk, daarnaast schrijft zij voor Doof.nl en het magazine Gezond Gehoor