Zowel bij mannen als vrouwen komt verslaving voor. Toch zijn er verschillen. Mannen kiezen eerder voor drugs die hen leiden naar een kick, vrouwen voor middelen die verdoven. Hoe zit dit? En werkt de oplossing – afkicken – hetzelfde? Anita Veenema, verslavingsarts: ‘Afkicken van kalmeringsmiddelen is moeilijker dan van heroïne’.
Waarom kiezen mannen voor kickmiddelen en vrouwen voor verdovende middelen?
“Net als in het dagelijks leven zijn mannen nu eenmaal risicovoller, kijk naar sporten als motorracen en bergbeklimmen, dat doen ook vooral mannen. Zij zijn daardoor vaker verslaafd aan zwaardere middelen zoals heroïne, cocaïne en ghb. Vrouwen raken eerder verslaafd aan alcohol en slaap- en kalmeringsmiddelen.”
Is verslaving een ziekte?
“Ja, zo zie ik dat wel. Met als belangrijkste reden dat mensen die verslaafd raken in de meeste gevallen genetisch aanleg hebben voor verslaving. Hun drempel om verslaafd te worden, ligt veel lager dan bij mensen die niet verslaafd raken. Om dat uit te leggen, noem ik vaak het voorbeeld van de Aboriginals. Toen de blanke mens hun tot dan toe geïsoleerde leefgebied binnendrong, hadden zij nog nooit alcohol gedronken. Hun dna had zich dan ook nog totaal niet gewapend tegen alcohol, met als gevolg dat ze extreem gevoelig waren voor alcoholverslaving. Bijna zonder uitzondering raakten ze verslaafd.”
“Een andere reden waarom ik verslaving zie als ziekte, is dat verslaving ook nadat je bent afgekickt iets wezenlijks in je hersenen veranderd heeft. Het gebied dat reageert op de prikkel van drank of drugs is na de verslaving nog gevoeliger geworden.”
Is er bij verslaving altijd sprake van een onderliggend probleem?
“In de meeste gevallen wel. Natuurlijk komt het voor dat mensen verslaafd raken omdat ze het gebruik van een middel gewoon lekker zijn gaan vinden, het daardoor vaker gingen gebruiken en na verloop van tijd niet meer konden stoppen. Veel vaker is er echter sprake van een onderliggend probleem. Mensen met adhd worden bijvoorbeeld rustig en helder in hun hoofd van het pepmiddel cocaïne. Onbewust gebruiken zij het als zelfmedicatie. Alcohol of een procesverslaving als game- of koopverslaving is in veel gevallen een vlucht om problemen niet het hoofd te hoeven bieden en emoties niet te voelen.”
“Bij een verslaving aan kalmerings- of slaaptabletten zijn de angsten of de slaapproblematiek natuurlijk een duidelijk onderliggend probleem. Alleen is het onderliggende probleem niet meer de reden waarvoor de tabletten nog geslikt worden.”
Wat is de roes die slaap- of kalmeringstabletten je geven, waardoor je er verslaafd aan raakt?
“In het begin zorgen deze middelen ervoor dat je minder angstig bent, je rustiger voelt en je beter in slaap valt. Tot je verslaafd bent, dan werken ze alleen nog maar tegen de ontwenningsverschijnselen. Dat is precies het verraderlijke van benzodiazepines; de ontwenningsverschijnselen van deze medicijnen lijken op de klachten waarvoor je ze voorgeschreven hebt gekregen. Stop je met slaapmedicatie dan is het effect slapeloosheid. Vaak nog erger dan toen je ze ging gebruiken. Als je stopt met kalmeringstabletten word je angstig. Dit zijn niet de klachten die terugkomen, maar puur de ontwenningsverschijnselen. Daar komt bij dat het lichamelijk afkicken van benzodiazepines maanden duurt, terwijl alcohol of heroïne binnen tien dagen uit je lichaam verdwenen is. Daarna zit de verslaving natuurlijk nog wel tussen je oren, maar zijn de lichamelijke afkickverschijnselen weg. Afkicken van kalmeringsmiddelen is daardoor nog moeilijker dan van heroïne.”
“Gelukkig zijn artsen nu een stuk terughoudender dan pakweg twintig jaar geleden. Toen was de verslavende werking nog onbekend en kreeg je gemakkelijk een herhaalrecept. Nu zal een huisarts je bij slaap- of angstklachten een recept voor een of twee weken voorschijven.”
Hoe verloopt een afkickproces?
“Bij alle middelverslavingen is het eerst zaak om de lichamelijke afkickverschijnselen te behandelen. Als je lichaam jarenlang aan hoge dosis alcohol of drugs is gewend, kan in een keer stoppen gevaarlijk zijn. Je kunt epilepsieaanvallen krijgen of in een delirium (ernstige verwardheid, red) terechtkomen.”
“Nadat je lichamelijk bent afgekickt, moet je anders gaan leven om te voorkomen dat je terugvalt in je oude gedrag. Dit is ook het vertrekpunt bij een procesverslaving. Was je verslaving een manier om met stress om te gaan, dan moet je leren stress op een andere manier te lijf te gaan, bijvoorbeeld door te sporten. Gebruikte je iets om eenzaamheid uit de weg te gaan, dan kan sociale vaardigheidstraining je helpen een sociaal vangnet op te bouwen. Daarnaast moet je leren wat je moet doen op momenten dat de hunkering, ook wel craving genoemd, naar jouw drug – of dat nu spullen kopen, wijn drinken of een sigaret roken is – toeslaat. Je moet te allen tijde voorbereid zijn en blijven.”
Herken de signalen van verslaving
Een verslaving kan alles zijn; alcohol, shoppen, gamen, medicijnen, seks en natuurlijk ook ‘echte’ drugs.
- Ben je de hele dag bezig met jouw drug?
- Word je zenuwachtig als je jouw verslavende middel een dag niet kan gebruiken?
- Krijg je ontwenningsverschijnselen als je niet gebruikt?
- Heb je steeds meer nodig om hetzelfde effect te bereiken?
Trek aan de noodrem
Herken je bij jezelf signalen van verslaving, dan kan dit je helpen:
- Probeer een aantal dagen jouw verslavende middel niet te gebruiken en kijk wat dit met je doet.
- Zet je schaamte opzij en ga naar je huisarts. Hij of zij kan je helpen door bijvoorbeeld ondersteunende middelen voor te schrijven die het afkicken kunnen vergemakkelijken. Deze middelen bestaan er voor tabak-, alcohol- en medicijnverslaving. Zo kun je met hulp in je eigen omgeving afkicken. Als dit niet mogelijk is, kan je huisarts je verwijzen naar instanties die je verder kunnen helpen.
Deskundige:
Anita Veenema is verslavingsarts bij Verslavingszorg Noord Nederland (VNN). VNN heeft naast ambulante voorzieningen, klinieken voor jongeren, volwassenen en een gezinskliniek op 35 locaties in Groningen, Friesland en Drenthe. www.vnn.nl