Blozen doet iedereen. Toch ervaren we dat vuurrode hoofd als pijnlijk, ongemakkelijk en gênant. Waarom eigenlijk? “Blozen is een oprecht signaal dat aangeeft dat de mening van de ander je niet koud laat.”
In een volle tram rolt ineens een tampon uit iemands tas. De vrouw pakt hem snel op, doet alsof er niets gebeurd is. Maar als ze weer zit, gebeurt het – pats boem – een hoofd als een tomaat.
Volgens de Van Dale is blozen simpelweg ‘een blos op je gezicht’. Maar dit hoofd is vuur- en vuurrood. Corine Dijk, klinisch psycholoog aan de Rijksuniversiteit Groningen, onderschrijft dat blozen meer is dan een ‘blos’. Maar niet de kleur is interessant. Wel de vraag waarom we blozen. Dijk: “Blozen is een non-verbaal signaal dat je je bewust bent en bekommert om iemand anders mening. Als je struikelt over de stofzuiger, terwijl er niemand in huis is, erger je je door je onhandige gedrag. Als een ander het ziet gebeuren, bloos je: wat zou die van me denken?”
Voordat de wangen opgloeien, zien we vanuit het cameraperspectief van de ander onszelf. Daarom blozen we als we in de belangstelling staan; bij een compliment bijvoorbeeld, of bij het toespreken van een groep. Maar ook als we tijdens een feestje iets intiems vertellen. “Allemaal momenten waarin je je bewust wordt van anderen”, vat Dijk samen.
Verlegen types blozen het meest. Dat klinkt logisch. Verlegenheid is immers onzekerheid over het eigen gedrag tegenover anderen. “Blozers zijn vaak mensen die de aandacht zoveel mogelijk van zichzelf proberen af te houden. Dat betekent overigens niet dat de spontane flapuiten nooit blozen.”
“De stomste momenten”
Blozen doet ook Sytske Geertsma (33). Vaak, veel en vooral “op de stomste momenten”. “Als ik bijvoorbeeld iets wil van mijn baas, maar ook als ik een leuke man zie of als ik condooms koop. Ik heb er geen invloed op. Ik negeer het, dat helpt. En als ik een leuk iemand ontmoet, zorg ik ervoor dat ik het niet bloedheet kan krijgen. Dan doe ik uit voorzorg mijn jas of sjaal uit. Maar waarschijnlijk legt dat alleen maar meer nadruk.”
Blozen heeft ze Sytske altijd gedaan. Op de middelbare school gloeide ze bij elke opmerking van een ander direct als een alarmlicht. Dit verergerde doordat ze met haar hand probeerde de warmte weg te wapperen. Nu interesseert het haar niet meer. “Een vriendin zei eens: Syts, jij verschiet continue. In één gesprek ga je van spierwit naar rood en roze. Het hoort gewoon bij me. Ik zit er niet meer mee.”
Angst voor blozen
Niet iedereen die regelmatig bloost, gaat er zo verstandig mee om, weet psycholoog Dijk. Bij sommige mensen zorgt het blozen voor serieuze angstklachten die een ingrijpende invloed hebben op het dagelijks leven. Ze ontwikkelde voor hen de cursus ‘Omgaan met bloosangst’. Ook voor deze sociale angst geldt; hoe meer men vermijdt, hoe meer men lijdt. Zo vermijden mensen met bloosangst sociale situaties zoals feestjes en vergaderingen. Als ze de moed kunnen opbrengen de bijeenkomsten wél bij te wonen, halen ze alles uit de kast hun eventuele blossen te verbloemen. Dijk somt veelgebruikte trucs op: “Een zakdoek om op moeilijke momenten de neus te snuiten en het gezicht te verbergen, dicht bij de uitgang zitten, nooit een rode trui aan doen, het hoofd wegdraaien … Sommige mensen verbergen zich letterlijk achter een baard of een dikke laag foundation.”
De psycholoog benadrukt dat er een groot verschil bestaat tussen blozen en bloosangst. In het laatste geval beheerst het blozen het leven. Denken: ‘O jee, als ik maar niet ga blozen’ voelt anders dan ‘Verdorie, nu bloos ik alweer!’
Charmant? Nee: pijnlijk
Hoewel blozen charmant kan zijn, ervaart bijna iedereen hun ‘hoofd als een vuurtoren’ als uitermate pijnlijk. Tekenend is dat er zelfs een wachtlijst bestaat voor de operatie waarbij de sympathische zenuw (die ondermeer het blozen regelt) wordt geblokkeerd. Dijk: “Een pijnlijke, heftige ingreep waaraan ernstige complicaties kunnen kleven.” Tijdens de ingreep wordt de zenuw over een lengte van vier centimeter doorgebrand. Bovendien wordt één van de longen tijdelijk buiten werking gesteld, zodat de chirurg goed zicht krijgt op de zenuw.
Mensen die deze ingreep serieus overwegen, zullen het blozen als levensverziekend ervaren. Maar blozen geeft ons allemaal een ongemakkelijk gevoel. Waarom? Volgens de psycholoog ervaren we het als onprettig dat anderen, zelfs onbekenden, onzekerheid aan ons gezicht kunnen aflezen. Dat geldt ook voor andere lichaamsreacties waarover we geen controle hebben, zoals een overslaande stem, trillende handen, rode vlekken in de nek. Aan al die reacties ziet de buitenwereld dat we op dat moment worstelen met spanning en onzekerheid: je bent zwak en iedereen kan het zien.
Oprecht
De blozer loopt als ‘zwakkeling’ het risico ‘onderdanig’ te worden aan de personen die het rode hoofd zien, aldus Dijk. “We leven in een cultuur waarin zelfverzekerdheid en een grote mond hoger gewaardeerd worden dan bescheidenheid. Als jij bezorgd bent om de mening van een ander is blozen – in die context – niet zo’n goed signaal”, redeneert ze.
“Hoe functioneel is een blos in een wereld waar iedereen stiekem het alfa-aapje op de rots wil zijn?” Hoewel er nooit onderzoek naar is gedaan, heeft Dijk wel een theorie: “Als ik per ongeluk koffie over je heen knoei, zie je aan mijn hoofd dat ik me schaam voor die onhandigheid. Als ik bloos, vind je me waarschijnlijk aardiger dan wanneer ik dat op zo’n moment niet doe. Het komt onze onderlinge verhoudingen dus ten goede.”
Ondanks alles beschouwt de psycholoog het blozen niet als een ‘fysieke’ handicap. “Het is een belangrijk signaal. Als je huilt, heb je verdriet. Als je lacht, ben je blij. En als je bloost, ben je bezorgd om de mening van een ander. Je laat zien: wat jij vindt, doet er toe. Blozen is heel oprecht. Je kunt niet blozen op commando. Het heeft dus een belangrijke communicatieve waarde.”
Bloosfeiten
- 6 procent van de bevolking (bijna 1 miljoen mensen) lijdt aan een sociale fobie.
- Twee procent van de bevolking heeft bloosangst.
- 10 procent (100.000 mensen) vindt dat ze te veel blozen en noemt dat vervelend.
- Er bestaat een wachtlijst voor de thoracoscopische sympathectomie: een chirurgische ingreep waarbij de zenuwbaan die ervoor zorgt dat we blozen wordt doorgesneden.
Zo wordt het minder erg
Blozen is weliswaar vervelend, maar niet allesoverheersend in de indruk die we bij de ander achterlaten. Tenzij we er zelf de nadruk op gaan leggen.
U voelt een rode kleur opkomen en: wendt het hoofd af, houdt een zakdoek voor het gezicht of loopt de kamer uit. Allemaal leuk bedacht, maar weinig functioneel. Integendeel, oordeelt klinisch psycholoog Corine Dijk: “Dit zijn allemaal acties die de bloosangst versterken. Hoe meer aandacht je op die manier aan het blozen geeft hoe erger het wordt.”
Mensen met bloosangst kennen een negatieve waarde toe aan die gloeiende wangen. ‘Als ik bloos, vinden mensen mij stom. Of oenig.’ Om van de angst af te komen, is het goed om te weten waar die ideeën vandaan komen. Daarna kunt u ermee aan de slag.
In de cursus ‘Omgaan met bloosangst’ leren deelnemers hun aandacht te reguleren. Dijk: “Wat je voelt is niet per se wat anderen zien. Over het algemeen zijn mensen niet zo intensief bezig met de rode wangen van een ander.”
De dunne, blozende huid
Een dunne huid met veel haarvaten gloeit het snelst. Een blos ontstaat namelijk door een verwijding van de dunne aderen in de huid. Deze aderen worden normaalgesproken ‘strak’ gehouden door een minuscuul spiertje. Een reactie van het zenuwstelsel leidt ertoe dat de spier ontspant, waardoor de vaten wijder worden: het hoofd wordt knalrood. Wie een dunne huid heeft met veel haarvaten, heeft dus pech. Mensen met een dikkere huid, kunnen zich meer permitteren.
Meer weten?
- Mail naar blooscursus@rug.nl