“Ik liep in het weiland en paard Sanne liep los. Telkens als ik een stukje bij haar vandaan liep, volgde ze me. Bleef ik stilstaan, dan stopte zij ook. Alsof ze wilde zeggen ‘je bent niet alleen’.” Een paard als coach, een vis als voetenverzorger en ezels die kinderen zelfvertrouwen geven. Dieren worden vaak ingezet als therapeut, medicijn of spiegel. Wat kan dit contact voor onze gezondheid betekenen?

De hond die levens redt
Voor zijn komst kwam Tamara regelmatig in het ziekenhuis terecht. Nu redt Lex haar op tijd. Tamara heeft diabetes, Lex is een hypohond.

Elk jaar overlijden er mensen in hun slaap aan diabetes. Hun bloedsuikerspiegel wordt zo laag dat ze in coma raken en ongemerkt wegglijden. Met een hypo-hond in de buurt is dit gevaar verleden tijd. Deze hond is getraind in het herkennen van de kleine veranderingen die plaatsvinden in het lichaam van zijn baasje bij een afwijkende bloedspiegel. Bijzonder, want deze veranderingen zijn voor mensen niet waarneembaar en zelfs niet eens voelbaar.

De hond merkt de veranderingen op en waarschuwt zijn baasje, haalt medicijnen of schakelt hulp in via de noodknop. De chocoladebruine labrador Lex van Tamara Frielink is zo’n hypohond . “Hij is een geschenk uit de hemel. Mijn leven is sindsdien enorm veranderd. Ik heb diabetes type 1 en mijn bloedsuikerspiegel is verre van stabiel. Ondanks dat ik net als andere mensen met diabetes gedurende de dag regelmatig bloedprik om mijn suikerspiegel te bepalen, moet Lex me toch nog zo’n vier à vijf keer per dag waarschuwen dat het de verkeerde kant op gaat. “Zelf voel ik dit totaal niet aankomen, totdat het te laat is en ik wegzak. Als Lex voelt dat mijn bloedsuikerspiegel verandert, klimt hij op mijn schoot en raakt hij met zijn snuit mijn gezicht aan. Daarna pakt hij mijn tasje met medicijnen. Ik zou Lex voor geen goud willen missen.”

Vis als voetenverzorger
Eelt en ruwe plekjes op handen en voeten worden door minivisjes pijnloos weggeknabbeld. In Nederland zijn de behandelingen alleen voor cosmetische doeleinden. In andere landen, zoals Turkije en Slowakije, ook bij huidziektes als psoriasis. (Onder andere bij drfish-amsterdam.nl)

Een ezel schrikt niet
De acht ezels die rondscharrelen bij Ezelstal Hans & Grietje zijn stuk voor stuk therapeuten. “De ezel is erg gericht op contact maken. Het dier doorbreekt bij autistische kinderen in negen van de tien gevallen de muur die zij om zich heen hebben.”

De ezel is van nature aanhankelijk en uit op contact, zegt Brigitte Wijnen die de Asinotherapie (ezeltherapie)  begeleidt.  “Zo is een ezel uit zichzelf heel aanhankelijk en gericht op contact. In de literatuur heet dit ‘bonding’. De ezel wil contact om zo een tweetal te vormen. Door dit gedrag te stimuleren en te sturen, versterken wij die vaardigheden. We leren de ezels om met hun hoofd op iemands schoot te gaan liggen.”
En dat contact werkt helend. Voor kinderen met een lichamelijke- of geestelijke beperking of gedragsproblemen. Maar ook voor volwassenen die een geliefde hebben verloren of op een keerpunt in hun leven staan.
Begeleider Brigitte: “Hoe de behandeling eruit ziet, verschilt. Bij autistische kinderen richten we ons vooral op kameraadschap tussen het kind en de ezel. Een ezel is geduldig, geeft warmte en wekt met zijn grote, trouwe ogen en knuffelbare vacht het vertrouwen van het kind, waardoor deze zich beetje bij beetje openstelt.”

Vertrouwen door een ezel
Brigitte vertelt het verhaal van Casper, een verstandelijke en autistische jongen. “Toen Casper voor het eerst bij ons kwam, ging het niet goed met hem. Harde geluiden, drukte, geroezemoes, onvoorspelbare gebeurtenissen. Casper raakte er gestrest van en dit uitte zich in gedragsproblemen. Hoewel hij bang is voor dieren, wonnen onze ezels beetje bij beetje zijn vertrouwen. Ezels zijn erg voorspelbaar in hun gedrag en schrikken niet snel. Geduldig wachten ze tot een jongen als Casper zich voor hen openstelt. Nu vertelt Casper zijn verhaal aan de ezels, in een taal die wij niet kunnen verstaan. Ezel Guus is zijn vaste kameraad, zij loopt altijd naar Casper toe als hij het weer eens moeilijk heeft. Ze blijft naast hem staan, alsof ze luistert.”

Brigitte heeft talloze van dergelijke voorbeelden. Van kinderen met een laag zelfbeeld die gloeien van trots als ze door één van de ezels worden uitgekozen. “Ons pittigste ezeltje loopt steevast op kinderen toe die in een hoekje blijven staan.” Van spastische kinderen die helemaal verkrampt zijn, maar opengaan om door een ezel te kroelen.

“Voor gehandicapte kinderen bieden we ook ‘portage’ aan. Dit is een therapie die gebaseerd is op het wiegen van een ongeboren baby in de baarmoeder van de moeder. De kinderen liggen tijdens de portage op het warme lichaam van de ezel, met niets tussen hen in; geen zadel, geen deken. Door de warmte, de monotone  bewegingen en geluiden van de hartslag, de ademhaling en het kauwen van de ezel raakt het kind volledig ontspannen. Zo ontspannen dat ze niet zelden in slaap vallen!”

Vooral bij spastische kinderen is deze totale ontspanning heel moeilijk te bereiken. Door hen eenmaal per week te behandelen via deze therapie wordt hun levensgeluk enorm vergroot.” Claudia Stock, de moeder van de zesjarige Joey beaamt dit. “Ons zoontje heeft een progressieve stofwisselingsziekte. Sinds vorig jaar kan hij steeds moeilijker zelf lopen. Als hij een goede dag heeft, proberen de ezels Hans en Jip hem zoveel mogelijk te laten lopen. Hoe? Door steeds een stukje van hem vandaan te wandelen. Joey wil ze dan natuurlijk te pakken krijgen! Op een slechte dag mag hij op hun rug. Dan schommelt hij net zolang heen en weer tot hij in slaap valt. Totaal ontspannen, met zijn handjes helemaal open, ligt hij dan op de ezelrug. Grappig; als hij iemand tegenkomt die Hans heet, zoekt hij naar de lange ezelsoren.”

Leren communiceren door te spetteren
Elke week komen kinderen met het syndroom van Down of met een vorm van autisme naar het Dolfinarium. Ze volgen er dolfijntherapie.

Moesten kinderen vroeger naar Curaçao voor dolfijntherapie, Stichting Sam maakt het mogelijk in Harderwijk. De Amerikaan Dr. Dave Nathanson ontwikkelde deze therapie. Hij ontdekte dat kinderen met een beperking zeer gemotiveerd zijn hun grenzen te verleggen zodra zij in contact komen met dolfijnen. Sindsdien worden dolfijnen wereldwijd als therapeut ingezet.
Tijdens de sessies maken kinderen direct contact met de dolfijn. Zo leren ze gevoelens herkennen, deze te uiten en zich beter te concentreren. Doordat de dolfijn naar hun instructies luistert of het visje opeet dat zij hen geven, ontwikkelen ze zelfvertrouwen. Belangrijk voor kinderen die in hun dagelijks leven veel dingen niet zelfstandig kunnen.

Een paard als spiegel
Veertien jaar geleden was Ria van Tongeren zwanger toen ze het HELLP-syndroom kreeg, een heel ernstige vorm van zwangerschapsvergiftiging. Zelf overleefde ze het ternauwernood. Het kindje overleed in haar buik.

Met deze bagage meldde Ria zich bij Nathalie van der Knaap, equitherapeut van Paardenwijs. Ria; “Ik zat niet lekker in mijn vel en klopte bij Paardenwijs aan op advies van een kennis die zei ‘wellicht kan paardentherapie iets voor je doen’. Tijdens de sessies stelde Nathalie me vragen over wat er gebeurd was en mijn gevoelens. Ik liep naast Sanne, een grote bruine merrie.
Al het verdriet over het verlies van mijn kind en het feit dat ik inmiddels in de overgang was en dus nooit meer moeder zou worden, kwam eruit. Ik weet niet hoe ik het moet verklaren, maar door de aanwezigheid van het paard komt er veel meer bij je los.

Was ik onrustig, dan zag je dit aan het paard. Ze wilde ook steeds heel dichtbij me zijn, alsof ik eenzaam was. Misschien voelde ik dit onbewust ook wel zo. Ik herinner me nog goed de laatste sessie. Ik liep in het weiland en Sanne liep los. Telkens als ik een stukje bij haar vandaan liep, volgde ze mij. Bleef ik stilstaan, dan stopte zij ook. Alsof ze wilde zeggen ‘je bent niet alleen’. De therapie hielp om mijn verdriet een plekje te kunnen geven, om te accepteren dat ik nooit moeder zal zijn.”

Paard en verdriet
Hoe kan het dat een paard in staat is te helpen bij het verwerken van verdriet? Nathalie legt uit: een paard is een vluchtdier, hierdoor is hij altijd alert op zijn omgeving en heel gevoelig voor het aanvoelen van iemands emoties of bedoelingen. Tijdens de sessies werkt het paard als een spiegel voor de emoties die bij iemand los komen. Hierdoor wordt diegene zich bewust van hetgeen hij of zij voelt en kunnen gevoelens die anders onder de oppervlakte blijven naar boven komen en worden verwerkt.”

Naast psychosociale begeleiding verzorgt Nathalie samen met haar paarden ook trainingen en workshops voor particulieren. Zo kan je via een paard ontdekken of je op het juiste spoor zit in je baan. Nathalie; “Een paard zal je echt niet binnen een paar minuten vertellen of de baan die je nu hebt bij je past. Maar door oefeningen met het paard te doen, kun je wel inzicht krijgen in hoe je overkomt, of je duidelijk bent in je manier van communiceren, of je sterk in je schoenen staat of wellicht een twijfelaar bent.”

Om dit te ontdekken moeten de cliënten eerst grondoefeningen doen, waarbij het paard los loopt in een afgesloten ruimte. “Ze krijgen van mij de opdracht om het paard zonder het aan te raken in een bepaalde richting te sturen of om het dier stil te laten staan. Geeft iemand dubbele boodschappen, dan raakt het paard in verwarring en zal hij niet luisteren. Door deze oefeningen kan iemand zijn eigen valkuilen ontdekken, die we vervolgens stap voor stap kunnen aanpakken. De handvatten die iemand aangereikt, krijgt tijdens zo’n coachingssessie kunnen daarna toegepast worden in het dagelijks leven, bijvoorbeeld bij het maken van de keuze om wel of niet op zoek te gaan naar ander werk.”

Tekst: Sonja van den Heuvel