Menstruatieklachten, opvliegers, stemmingswisselingen: over vrouwenklachten wordt soms meer gepraat dan je lief is. Toch kunnen mannen hier een voorbeeld aan nemen. Zij zwijgen over mannenzaken als erectiestoornissen en plasklachten, met onnodig leed tot gevolg. Daarom zet gezondNU, net als de drie mannen die meededen aan de actie Movember, de schijnwerper op dit mannentaboe.
“De schaamte rond mannengezondheid is groot”, vertelt prof. dr. Frans Debruyne, uroloog en medisch directeur van de Andros Mannenkliniek. “Wanneer je honderd mannen van boven de vijftig jaar in een ruimte zet, dan heeft twintig procent plasklachten en minstens dertig procent erectiestoornissen. Maar het is altijd de buurman die het heeft. Mannen zijn zorgmijders. Vrouwen zijn veel bezorgder over hun lichaam. Ze gaan vaker naar de dokter. Dat is waarschijnlijk ook een van de redenen waarom vrouwen in de westerse wereld drie, vier jaar langer leven dan mannen. Ook als het over urologische en urogenitale zaken gaat, ziet een vrouw vaker de arts. Als kind al, bij urineweginfecties. Daarna als tiener voor de anticonceptiepil, als jonge vrouw voor zorg rond de zwangerschap en op latere leeftijd voor ondersteuning bij kwalen die bij de overgang horen. Mannen gaan ervan uit dat hun klachten er gewoon bij horen. Ik ben blij met elke publicatie die meer bekendheid geeft over dit onderwerp. Mannen, let op uw zaak. Neem de problemen niet voor lief, want er is iets aan te doen.”
Niemand die ernaar vraagt
In de medische wereld komt langzaam meer aandacht voor het welbevinden van de ouder wordende man. Debruyne: “De kwaliteit van hun leven hangt voor 75 procent af van urologische en urogenitale functies. Ofwel: goed kunnen plassen en op seksueel gebied actief kunnen blijven. Mijn collega’s hadden weinig belangstelling voor zorg die hierop is gericht. De prostaat werd gedaan door de uroloog, hart en vaten door de cardioloog, erectiestoornissen door niemand. De meeste urologen willen opereren, de prostaten eruit halen. Maar als het niet nodig is, moet je niet gaan snijden. Het overgrote deel van de mannen met hart- en vaatziekten heeft erectiestoornissen, maar er is geen cardioloog die daar ooit naar vraagt. En er is geen patiënt die het ter sprake brengt, omdat hij de link niet kan leggen. In feite zouden al die mannen geholpen kunnen worden. Zo is deze kliniek ontstaan. Ik was hoogleraar Urologie in Nijmegen. In 2002 zei ik tegen een medewerker: “We moeten zelf maar eens proberen om een mannenkliniek op te zetten.” We begonnen in Nijmegen. Er was een toeloop van mannen. In 2005 vestigden we ons hier in Arnhem. Inmiddels zijn er vijf klinieken in het hele land, waar alle zorg en aandacht is voor de problemen van de ouder wordende man.”
Elk jaar een daling van testosteron
Vanaf het 45e levensjaar treden bij de man allerlei processen in werking, zoals het groeien van de prostaat, de klier rond de plasbuis. Dit kan op den duur plasklachten veroorzaken, zoals vaker aandrang hebben om naar het toilet te gaan (ook ‘s nachts), ongewenst urineverlies en pijn bij het plassen. Wie te maken krijgt met een groeiende prostaat, is gebaat bij natuurgeneeskundige producten op basis van stoffen uit de vruchten van de Sabal serrulata, een tropische dwergpalm die in Florida groeit. Dit middel houdt de prostaat in goede conditie en ondersteunt de blaasfunctie; belangrijk om goed te kunnen blijven plassen. “Deze stoffen werken bij beginnende klachten, maar ze verminderen niet de groei van de prostaat. Dat is een proces dat zich niet laat tegenhouden.”
De vergroting van de prostaat komt ongeveer gelijktijdig voor met een ander proces in het mannenlichaam: het dalen van de hoeveelheid testosteron in het bloed. “Elk jaar gaat dit gehalte met ongeveer één procent omlaag. Dit kan leiden tot slaapproblemen, lusteloosheid, vermoeidheid, botontkalking, erectiestoornissen, hart- en vaatziekten, minder zin in seks, afname van spierkracht, depressie en psychische spanningen. Klachten die de meeste mannen vaak niet in verband brengen met een gebrek aan testosteron. In de loop van hun leven krijgt tien procent hiermee te maken.”
Uitgebreid onderzoek
Van alle mannen met een te laag testosterongehalte komt ongeveer vijf tot zeven procent in aanmerking voor een therapie waarbij het tekort aan testosteron wordt aangevuld. Dit gebeurt door middel van een gel die op de onbehaarde huid wordt aangebracht. Voordat daarmee gestart kan worden, volgt eerst een uitgebreid lichamelijk onderzoek. Debruyne: “Depressies, slapeloosheid of vermoeidheid bijvoorbeeld kunnen namelijk ook een andere oorzaak hebben. Bloedonderzoek moet uitwijzen of er inderdaad sprake is van ‘late onset hypogonadism’ (LOH), oftewel een testosterontekort door ouderdom. Deze test voeren we tweemaal uit. Verder bepalen we de BMI en onderzoeken we de blaas, uitwendige geslachtsorganen, de hart- en vaattoestand en de prostaat. Al deze tests, waarvan een deel echoscopisch, zijn niet belastend. Wanneer de prostaat een aanzienlijke groei laat zien, is deze vergroting in negentig procent goedaardig. Maar het kan dus ook prostaatkanker zijn. Daarom analyseren we het bloed hier ook altijd op. Is de diagnose kanker gesteld, dan verwijzen wij zo nodig voor behandeling door naar de juiste specialisten. Er kan dan niet met de testosteronaanvulling gestart worden, omdat in dat geval bij extra toediening de groei van de prostaatkankercellen gestimuleerd wordt. De behandeling is ook niet geschikt voor mannen die, door een belaste voorgeschiedenis, een verhoogd risico hebben op hart- en vaatziekten.”
Overgewicht telt extra zwaar
Testosteronsuppletie is geen kwestie van een paar weken smeren. “Een man is voor langere tijd onder behandeling. Eerst vinden na drie maanden en zes maanden controles plaats, daarna om het halfjaar. Zo houden we in de gaten of de prostaat niet buitensporig groeit. Ook kijken we of er niet te veel bloed wordt aangemaakt. Testosteron stimuleert namelijk ook de aanmaak van rode bloedlichaampjes. Bij een teveel is er risico op trombose. Er zitten dus nogal wat haken en ogen aan deze behandeling. Daarom starten we er niet direct mee. We richten ons eerst op een verandering van de leefstijl. Veel mannen die we zien, hebben overgewicht. Ze hebben niet alleen een groter risico op hart- en vaatziekten, een hoge bloeddruk en een verhoogd cholesterolgehalte, maar ook op een tekort aan testosteron. Wanneer je zwaarlijvig bent, ontstaat namelijk ook in de darmen vet. Daarin wordt een hormoon afgescheiden dat testosteron afbreekt. Als deze mannen op consult komen, raden wij allereerst aan om af te vallen, door middel van een leefstijl met verantwoorde voeding, minder alcohol en meer bewegen. Bij een gezond gewicht gaat het testosterongehalte omhoog. De futloosheid en de sombere gevoelens verdwijnen. Mannen worden weer vitaler, de spieren komen terug, evenals het libido. Ook de erectieproblemen behoren in veel gevallen tot het verleden. Dat is natuurlijk de beste oplossing!”
November snorrentijd
Elk jaar in november roept de Movember Foundation mannen op om hun snor te laten staan om zo het gesprek over mannengezondheid en prostaat- en teelbalkanker op gang te brengen. Meedoen? Kijk op: https://nl.movember.com
gezondNU-fotograaf Gijs Versteeg maakte dit portret van drie vrienden die aan een voorgaande editie van Movember meededen. Van links naar rechts: Dominique van Rhee, Robbie Stouten en Leroy Filon.
Donsharen
Dominique: “Ik vond het super om mee te doen. De donsharen van voorgaande jaren waren verleden tijd, mijn baardgroei kwam net op gang. Door deze actie is er, ook in mijn omgeving, meer aandacht voor mannengezondheid. Vrouwen zijn er over het algemeen meer mee bezig. Ik heb zelf een lieve vriendin, die me zeker zou ondersteunen in het geval van klachten.”
Ludiek
Leroy: “In het dagelijks leven sta je niet zo stil bij je prostaat. Totdat iemand in je omgeving of jijzelf problemen krijgt. Dat was bij mij gelukkig niet het geval. De ludieke wijze van actievoeren sprak mij aan, en het goede doel. Misschien ga ik hier in de toekomst wel mee te maken krijgen. Ik zou dan zeker meteen naar de dokter gaan. Misschien kan schaamte bij andere mensen een rol spelen, maar bij mij heeft gezondheid prioriteit.”
Struisvogels
Robbie: “De lol was het leukst. Steeds een gekker gezicht krijgen door die snor die niet weg mocht en de baard die ontbrak. Veel mannen steken hun kop in het zand. Ik gok dat er te veel op Google gezocht wordt en dat daar meteen het ergst denkbare tevoorschijn komt. Waardoor mannen denken: ‘Oh dat heb ik niet’ en het er dan bij laten zitten. Bij een pijntje zou ik me door een arts laten onderzoeken. Absoluut.”
Prof. dr. Frans Debruyne is uroloog en medisch directeur van de Andros Mannenkliniek.