Goed voor de botten. Heilzaam voor de bloedvaten. En anti-prostaatkanker. Vitamine K is hot. gezondNU sprak met biochemicus dr. Cees Vermeer van de Universiteit Maastricht, al ruim drie decennia onderzoekt hij vitamine K.
Waarom is vitamine K ‘hot’?
“Sinds de ontdekking van vitamine K in 1929 is lang gedacht dat deze vitamine alleen nodig is voor de bloedstolling. Daar kwam verandering in met de ontdekking van eiwitten in bot die afhankelijk zijn van vitamine K. Later zijn ook eiwitten gevonden in de vaatwand die vitamine K-afhankelijk zijn. En nu vinden we ze eigenlijk als regeleiwitten in heel veel weefsels, op belangrijke posities. Met die laatste ontdekking groeit de wetenschappelijke interesse enorm.”
Maar u was de eerste?
“Ik ben begonnen als 27-jarige, samen met één analist. Ik ben nu 63 jaar en werkte al die tijd consequent aan vitamine K. Als je zo lang op één onderzoekslijn zit, dan groeit en bloeit dat. Of niet natuurlijk. Maar tot nu toe is het een successtory. VitaK Maastricht is veruit de grootste onderzoeksgroep op het gebied van vitamine K in de wereld. We zijn hier met twaalf mensen. De aandelen van VitaK BV zijn overigens allemaal in handen van de universiteit. Als we winst maken, wordt dat direct teruggesluisd in het facultaire onderzoek.”
U onderzoekt zowel vitamine K1 als vitamine K2. Wat is het verschil?
“Als je iemand een mengsel geeft van K1 en K2, dan wordt dat eerst opgenomen uit de darm. Het wordt ingebouwd in de zogenaamde triglyceriden, en die gaan altijd naar de lever toe. Dat is de normale route van de stofwisseling. De lever pikt er vervolgens vooral de vitamine K1 uit. Die blijft achter in de lever en is betrokken bij de vorming van de bloedstollingsfactoren. Vitamine K2 wordt daarentegen bij voorkeur ingebouwd in de LDL-deeltjes, die van de lever naar de andere organen gaan. Dit betekent dat de LDL-partikeltjes de vitamine K2 meenemen naar de vaatwand. Daar wordt het opgenomen en doet het zijn werk.”
En dan?
“In de vaatwand wordt het eiwit MGP (Matrix Gla Proteïne) gemaakt. Dat is de sterkste remmer van verkalking die bekend is. Als je te weinig vitamine K2 binnenkrijgt, is dat MGP niet actief en ben je minder goed beschermd tegen vaatverkalking. Vitamine D speelt hierbij overigens ook een rol. De eiwitten in de vaatwand en de eiwitten in de botten worden méér aangemaakt als je extra vitamine D neemt. Vitamine D bevordert de aanmaak en vitamine K2 is nodig om de inactieve vorm van deze eiwitten om te zetten naar de actieve vorm.”
En hoe werkt het bij prostaatkanker?
“Ook hier gaat het weer om K2, want ook de prostaat ligt buiten de lever. In onderzoek is gevonden dat wanneer iemand redelijk veel K2 binnenkrijgt met de dagelijkse voeding, hij dan ruwweg de helft minder kans heeft op prostaatkanker. Dat is puur op basis van je dieet, dus zonder inname van een supplement. Het staat vast dat vitamine K2 betrokken is bij de aanmaak van het eiwit Gas6. Dat eiwit is een regulator van celgroei en waarschijnlijk speelt Gas6 een rol bij het anti-kankereffect.”
Vitamine K als wondermiddel?
“Als je met wetenschappers over hun vakgebied praat, zijn ze altijd enthousiast. Maar daar moet je toch voor oppassen. Ik geloof zelf natuurlijk heel erg in vitamine K, en dan vooral in K2. Maar ik ga niet beweren dat het de oplossing is voor alle kwalen. Ik denk wél dat we toegaan naar een noodzakelijke bijstelling van de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH).”
Spannend?
“De Amerikaanse wetenschapper dr. Bruce Ames heeft onlangs een artikel gepubliceerd waarin hij schrijft dat we meer vitaminen nodig hebben. Hij noemt daarin vitamine K als voorbeeld, maar zijn boodschap geldt eigenlijk voor alle vitamines en sporenelementen: we hebben veel meer nodig dan we denken, omdat de aanbevelingen zijn gebaseerd op de meest essentiële behoefte om te kunnen overleven. Wil je ook ouderdomskwalen bestrijden, dan heb je hogere doseringen nodig. Als je langdurig kleine tekorten hebt, ontstaat schade. Maar dat zie je niet meteen. Je ziet dat pas na jaren. En dat geldt heel sterk voor vitamine K.”
Wat is de huidige ADH voor vitamine K?
“Er zijn nu slechts heel losse aanbevelingen voor vitamine K. Het komt neer op ongeveer 80 mcg per dag. Daarbij wordt geen onderscheid gemaakt tussen K1 en K2. Ik vind dat we moeten opschuiven naar de Amerikaanse norm voor K1 en dat is 120 mcg per dag. En daar bovenop nog minstens 45 of 50 mcg vitamine K2. Dat zou mijn voorstel zijn, om te beginnen. Ik denk dat we voor K2 uiteindelijk nog hoger moeten gaan, maar de gegevens die we nu hebben wijzen erop dat 45 mcg al een aanzienlijke bijdrage levert aan de volksgezondheid.”
Hoe denkt u dit voor elkaar te krijgen?
“Ik zit niet in de Gezondheidsraad. Ik ben ook geen arts, maar biochemicus. Het enige dat ik kan doen, is mijn boodschap verspreiden. Die moet vervolgens worden opgepikt. Als dat niet gebeurt, houdt het op een gegeven moment op. Dit is een grote zorg waar ik al vrij lang mee rondloop. De meeste artsen en regelgevende autoriteiten houden ook in ons land te zeer vast aan wat in de leerboeken staat. Men is heel conservatief in het inpassen van nieuwe wetenschap in de richtlijnen.”
Het windt u op?
“Ja. Kijk ook naar de nieuwe richtlijnen voor vitamine D. Die zijn veel te conservatief. Ik vind dat schandalig. Ook vitamine K laat men tot nu toe links liggen. Binnen de EU zegt men nog steeds: ‘Er is geen enkele wetenschappelijke reden om over te gaan tot het aanbevelen van vitamine K voor de gezondheid van de vaatwand’. Dat slaat nergens op.”
Hoe krijg ik via mijn voeding genoeg vitamine K binnen?
“Vitamine K1 zit in alles wat groen is. Denk aan broccoli, spruitjes en boerenkool. In 100 gram spinazie zit bijvoorbeeld al 400 mcg vitamine K1. Vitamine K2 zit in het westerse dieet vooral in kaas en kwark. Dan moet je denken aan ongeveer 40-45 mcg per 100 gram. Dus met vier plakjes kaas heb je het binnen. Wat ik voorstel als ADH is dus helemaal niet zo overdreven. En je hoeft niet bang te zijn voor een teveel. Er is geen bovengrens aan te geven voor de inname van vitamine K. Schadelijke effecten zijn nooit aangetoond. Er is echter één groep die voorzichtig moet zijn met extra vitamine K: dat zijn mensen die geneesmiddelen gebruiken voor orale antistolling. Zeg maar: de mensen die bij de trombosedienst lopen. Die kunnen niet zo maar vitamine K gaan slikken.”
[tk] Wat neemt u zelf?
“Vitamine K1 neem ik in via een multi. Daarin zit 100 mcg. Voor mijn K2-voorziening neem ik dagelijks een supplement met 360 mcg per dag. Dat doe ik al jaren. Ik ben ervan overtuigd dat dit een heel goede dosis is. Waarom? Wij hebben gekeken naar biomarkers in het bloed. Dan zie je dat dit de dosis is waarbij alle eiwitten die beschermend werken tegen vaatverkalking zijn geactiveerd. Met 360 mcg vitamine K2 zie je 100 procent effect.”
En u voelt zich jonger?
“Dat is natuurlijk heel subjectief. Maar ik voel me heel gezond en fit. Als we op vakantie gaan, lopen we nog 40 km per dag. Veertien dagen achter elkaar. Er zijn weinig mensen van mijn leeftijd die dat nadoen. Maar dat bewijst natuurlijk helemaal niks. Pas als ik gezond mijn honderdste verjaardag mag vieren, zal ik beginnen te denken dat het wellicht de vitamines waren. Eerder niet.”