Test:
- Voelt je hoofd vaak overvol van wat allemaal nog moet gebeuren?
- Ratelen je gedachten ook door als je ontspannen op de bank zit?
- Merk je regelmatig dat al je spieren zonder reden aangespannen zijn?
- Lukt het steeds minder goed je te concentreren en ben je snel geprikkeld?
- Levert je werk je meer stress op dan voldoening?
- Heb je het gevoel dat je elke dag opnieuw tekortschiet?
- Kun je prioriteiten stellen, of zit je hoofd zo vol dat keuzes maken steeds lastiger wordt?
- Sta je regelmatig op met het gevoel dat je weer zoveel ‘moet’?
- Ontbreekt het aan energie, aan frisse zin om de dag te beginnen?
- Was je vroeger flexibel, kon je snel schakelen en improviseren? En lijkt het nu alsof je dat helemaal kwijt bent?
- Wil je graag weer eens een nacht goed in slaap komen en lekker doorslapen?
Heb je één of meerdere vragen met ‘ja’ beantwoord, dan kan dit duiden op langdurige stress. Herkenbaar? Haal je hoofd dan nu uit het zand en ploeter niet langer door. Langdurige stress is zo slecht voor je lijf dat het kan leiden tot slaapproblemen, overgewicht en diabetes. Het is tijd voor een frisse wind door je leven!
Mieke was 40 jaar toen bij haar de diagnose type 2 diabetes werd gesteld. Gek, ze had geen overgewicht, leefde gezond en dan toch diabetes …? Wel had ze net een traumatische ervaring achter de rug: een zeer heftige scheiding. Plotseling stond ze er alleen voor, zonder kinderen, zonder partner, met een hoop verdriet en onbegrip. “Ik was flink afgevallen, maar dat vond ik wel logisch. De scheiding ging me niet in mijn koude kleren zitten. Het afvallen weet ik aan de stress. Maar ook toen ik meer en regelmatiger ging eten, bleef ik afvallen. En, ik had enorme dorst.” Voor de huisarts waren ‘afvallen’ en ‘dorst’ duidelijke symptomen. En ja hoor, Mieke had een bloedsuikerwaarde van 24 mmol/l. Voor de vergelijking: de bloedsuikerwaarde is normaal gesproken tussen de 5 en 7 mmol/l. Diabetes dus. Gezien haar leeftijd kreeg ze de diagnose type 2 diabetes. Mieke bleek uiteindelijk een speciale vorm van diabetes te hebben, LADA genaamd. Dat is een vorm van jeugddiabetes die pas op latere leeftijd tot uiting komen. Normaal gesproken gaat dat heel geleidelijk. Bij Mieke ging het snel. “Stress was de trigger.”
Klaar voor actie
Wat is stress eigenlijk? Bij stress schiet je lijf als het ware in de aanvals- of vluchthouding. Je hersenen geven opdracht om meer adrenaline te maken, je hart gaat sneller kloppen, je ademhaling versnelt en je spieren spannen zich aan. Klaar voor actie! De aanmaak van adrenaline als respons op stress gaat heel snel, binnen zestig seconden zit er al adrenaline in je bloed. Als de stress wat langer duurt, gaat je lijf nog meer stresshormonen aanmaken, zoals cortisol. Dit hormoon wordt ook wel het ‘stresshormoon’ genoemd. Deze benaming klopt eigenlijk helemaal niet, want het lichaam gaat juist cortisol afscheiden als reactie op stress. Het is dus meer een anti-stresshormoon.
Feit blijft dat er cortisol vrijkomt bij stress. Het effect zou juist positief moeten zijn; cortisol helpt je de stresssituatie beter aan te kunnen. Maar het is niet alleen positief. Cortisol zorgt er ook voor dat je bloedsuiker (glucose) verhoogt. Hoe meer glucose er in je bloed zit, hoe meer insuline er nodig is om deze glucose om te zetten in energie. Gevolg? De alvleesklier die al die extra insuline aanmaakt, draait overuren en raakt op een gegeven moment uitgeput. Ook word je op den duur minder gevoelig voor insuline, een kenmerk voor type 2 diabetes. Als er dus langdurig cortisol in je lijf zit, heb je meer risico op diabetes.
Dikker door stress
Het ‘anti-stresshormoon’ cortisol heeft ook effect op de vetstofwisseling. Frans Pouwer, hoogleraar psychosomatic research in diabetes mellitus aan de universiteit Tilburg doet onder meer onderzoek naar de relatie tussen diabetes en stress. Uit zijn onderzoeken blijkt onder andere dat je door stresshormonen als cortisol aankomt. Als dat vet zich dan ook nog ophoopt rondom je middel en in de organen in de buikholte is dat extra ongunstig. Een hoge buikomvang, de bekende ‘appel-vorm’, is ook weer een van de risicofactoren voor diabetes.
Stress op het werk
Mensen met veel werkstress hebben bijna de helft meer kans op type 2 diabetes, ontdekten Duitse onderzoekers nog niet zo lang geleden. Zij volgden 5300 werknemers en zagen dat zowel mannen als vrouwen die onder hoge druk staan ongeveer 45 procent meer risico hebben op type 2 diabetes dan mensen die een minder stressvolle job hebben. Los van andere risico’s voor diabetes zoals overgewicht, leeftijd of geslacht.
Slecht slapen
In stressvolle periodes kun je vaak de slaap niet vatten, lig je te woelen in je bed of je bent heel vroeg wakker. Uit onderzoek blijkt ook slaaptekort de kans op overgewicht en diabetes te vergroten. Een goede nachtrust zorgt voor een geleidelijke afgifte van insuline. Bij een verstoring van de slaap vermindert de afgifte van insuline: je bloedsuiker verhoogt daardoor en je stofwisseling wordt trager. De vrijwilligers in het onderzoek sliepen drie weken lang slechts 5,6 uur per nacht. Hun slaaptekort leidde tot een daling van gemiddeld 27 procent in de aanmaak van insuline na een maaltijd en hogere glucosewaarden over een langere periode – soms zelfs hoog genoeg om van pre-diabetes te spreken, een voorstadium van diabetes. Ook heeft slecht slapen invloed op de productie van een ander hormoon, namelijk het eetlustopwekkende hormoon Ghreline. Hoe korter je slaapt des te meer maakt je lichaam hiervan aan. En hoe meer Ghreline, des te meer kans op toename van je lichaamsgewicht en dus ook op diabetes.
Mindful leven
Stress kan op allerlei manieren tot diabetes leiden, maar andersom kan diabetes ook stress veroorzaken! Mindfulness is een manier om deze stress te verminderen. Leontine Lenferink heeft hier goede ervaringen mee. ‘Als je diabetes hebt, moet je de hele dag door keuzes maken om je bloedsuiker onder controle te houden. Voor mij was het een hele opgave om de juiste balans te vinden na de diagnose diabetes. Ik wil niet mijn hele leven laten beheersen door de diabetes, maar ik wil het wel de juiste aandacht geven. Dankzij mindfulness lukt het me om anders om te gaan met de veelheid aan taken, rollen en verwachtingen en beter voor mezelf te zorgen. Ik ben gaan inzien in welke patronen ik verviel die niet goed voor me waren, en zo leerde ik door herhaling van oefeningen dat er andere, betere manieren zijn om met stresssituaties om te gaan. Hierdoor voel ik me krachtiger, gelukkiger en is er weer meer plaats voor humor. Ook ben ik milder voor mezelf geworden en een prettiger mens voor mijn omgeving.’
Al voordat zij de diagnose type 1 diabetes kreeg had Leontine een Mindfulnesstraining (MBSR) gevolgd. Ze was zo enthousiast dat ze de post-HBO opleiding tot mindfulnesstrainer is gaan doen. Ook rondde ze de opleiding tot kindermindfulnesstrainer af aan de academie voor Mindful Teaching. Nu geeft ze trainingen aan mensen met en zonder diabetes. Ze heeft zelf een werkboek en vier CD’s samengesteld met oefeningen (body scan, staande yoga, zittende yoga en zitmeditatie). Leontine: ‘De reacties van de cursisten zijn zo positief. Mindfulness helpt om steeds veerkrachtiger om te gaan met stressvolle situaties en meer te genieten van de dingen die je echt waardevol vindt. Voor mensen met diabetes levert het bovendien tot beter ‘diabetesmanagement’ op de langere termijn: stabielere glucosewaarde, minder stress en daardoor een gezonder leven!’
Positieve peptalk
Genoeg over de negatieve gevolgen van stress. Dankzij stress kun je ook topprestaties leveren. Veel topsporters presteren pas goed met een flinke dosis adrenaline in hun lijf. Toneelspelers hebben een portie stress nodig om het toneel op te durven gaan. En heb je zelf ook niet wat spanning nodig voor het nemen van een belangrijke beslissing? Soms geeft stress zelfs een heerlijke kick, denk aan een ritje in de achtbaan of bungeejumpen. Kortdurende stress kan dus juist goed voelen, het moet alleen niet te lang duren. Doorploeteren op je werk, nachtenlang slecht slapen of kilo’s aankomen door emotie-eten … Niet doen! Zorg goed voor jezelf, geniet van de mooie momenten en pak langdurige stress op tijd aan!
Meer weten over de cursus van Leontine? Kijk op: www.nu-n-nu.nl