Solidariteit is niet iets van de vorige eeuw. Solidariteit 2.0 is een oproep van specialisten en deskundigen aan alle vrouwen van Nederland om elkaar te ondersteunen. “Meer onderlinge verbondenheid vormt voor veel vrouwen een vereiste om gelukkig en gezond te kunnen leven.”
Cardiologen staan bekend als ‘de techneuten onder de medisch specialisten’. Opvallend is dan ook dat twee topcardiologen – Angela Maas (Isala ziekenhuis, Zwolle) en Hariette Verwey (Leids Universitair Medisch Centrum) – in gesprek met gezondNU signaleren dat vrouwen elkaar wel wat meer mogen steunen.
Solidariteit zou goed zijn voor de gezondheid van vrouwen, zeggen ze onafhankelijk van elkaar. Wat bedoelen ze met dit ‘softe’ medische advies?
Verwey: “Vrouwen praten met elkaar over liefde, mode, soaps. Gezondheid is vaak een non-issue. Mijn vriendinnen en ik hebben het zelden over kwaaltjes. En dus kwam ik er onlangs achter dat een goede vriendin al tijden sukkelt met haar gezondheid. Het voelde als een gemiste kans. Vrouwen kunnen elkaar de goede weg op dirigeren. En daarvoor hoef je geen arts te zijn. Twee weten meer dan een. Het gaat bovendien niet altijd om ingewikkelde zaken. Samen gezonde recepten uitwisselen, met elkaar naar de sauna gaan, samen sporten, een weekendje weg ter ontspanning of elkaars klankbord zijn. Dát is allemaal goed voor je gezondheid.”
Levens redden
Zeker de overgang is een periode dat vrouwen volgens Verwey veel steun bij elkaar kunnen vinden. Maar collega Maas ziet voor die periode al kansen. “Een gezond hart samen met een gezonde leefstijl. Om die reden moeten vrouwen voordat ze de overgang ingaan, investeren in die leefstijl. Juist in die drukke periode dat velen met kleine kinderen zitten, moet je eigenlijk gaan sporten. ‘Geen tijd’, hoor ik dan. ‘Nee, je maakt er geen prioriteit van,’ luidt mijn antwoord steevast.” Maar hoe dan? Op elkaars kinderen passen, geeft ze als voorbeeld. “Als vrouwen dit soort dingen niet doen, doen ze zich massaal tekort.”
Elkaar meer steunen zou concreet levens redden, blijkt uit een grote Scandinavische studie. “Dit onderzoek laat zien dat het ontbreken van sociale steun een risicofactor an sich is voor het ontstaan van hart- en vaatziekten. Die invloed is net zo groot als dat diabetes een risicofactor is, een hele behoorlijke dus”, stelt prof. dr. Toine Lagro van de Radboud Universiteit Nijmegen, die zich als huisarts specialiseerde in medische vrouwenstudies. “Zo blijkt dat mensen die een hartaanval hebben gehad, minder vaak een tweede infarct krijgen als ze zich gesteund voelen. Het bijzondere is dat dit effect voor vrouwen groter is dan voor mannen.”
Ook het Nationaal Kompas Volksgezondheid van het RIVM wijst uit dat sociale steun onze bloeddruk, het cholesterolgehalte, de hartslag en het afweersysteem goed doen. Daarnaast vermindert het stressreacties. Opnieuw is dit effect groter voor vrouwen dan voor mannen.
Meer steun, gezonder eten
Overigens heeft Lagro het expliciet over sociale steun en niet over solidariteit. “Naar solidariteit en gezondheid is amper onderzoek gedaan. Sociale steun is een wetenschappelijk begrip dat solidariteit het dichtst benadert.” In Nationaal Kompas Volksgezondheid valt te lezen dat niet alleen ons hart opbloeit dankzij sociale steun. Mensen die steun krijgen, zijn er geestelijk beter aan toe (minder depressies) en kinderen met betrokken ouders leven uit zichzelf gezonder. Zij drinken minder alcohol, roken minder vaak, eten gezonder en vrijen vaker veilig. Ook op de werkvloer is sociale steun een aanrader. Cijfers van het Centraal Bureau voor Statistiek wijzen uit dat steun van leidinggevenden en collega’s het ziekteverzuim met bijna de helft kan terugdringen.
De kracht van sociale steun zit erin dat het ervoor zorgt dat je minder snel ziek wordt, meent Lagro. “Ook de ervaren gezondheid is beter wanneer mensen zich sociaal gesteund voelen.” Het begrip ‘ervaren gezondheid’ is trouwens niet iets vaags. “Uit onderzoek blijkt dat mensen die hun gezondheid als slecht omschrijven daadwerkelijk eerder sterven dan mensen die hun gezondheid goed vinden.”
Waarom sociale steun zo’n gezonde impact heeft, blijft gissen, aldus Lagro. Ze vermoedt dat het vooral stress vermindert. En aanhoudende stress wordt als basis gezien voor het ontstaan van talloze ziekten. Meer onderzoek blijft nodig. Ook om antwoord te geven op de vraag waarom sociale steun juist de gezondheid van vrouwen stimuleert. Als mogelijke verklaring geeft Lagro dat het voor vrouwen – meer dan voor mannen – belangrijk is om van betekenis te zijn voor een ander. “Onderlinge verbondenheid vormt voor veel vrouwen een vereiste om gelukkig en gezond te kunnen leven.”
Intieme relatie maakt gelukkiger
Die visie sluit aan bij de uitkomsten van psychologisch onderzoek van Rijksuniversiteit Groningen. Hieruit komt naar voren dat mensen met sterke intieme relaties gezonder en gelukkiger zijn. Opvallend is dat vrouwen die in hun relatie steun geven, hun gezondheid beter vinden dan vrouwen die steun ontvangen. Sterker nog: die steun ontvangers lopen meer risico op gezondheidsproblemen. Deze bevindingen zijn, volgens de onderzoekers, geen vrijbrief voor mannen om zich te laten vertroetelen door hun vrouw. Als vrouwen namelijk een gebrek aan steun ervaren, lopen ze meer risico op psychische problemen.
Voormalig natuurarts Anna Kruyswijk ziet hierin een mogelijke verklaring waarom vrouwen tijdens de oorlog beter uit de concentratiekampen zijn gekomen dan mannen. “Ik denk dat vrouwen hun kracht halen uit onderlinge verbondenheid en de steun binnen de groep. Generaliserend gesproken is de gemiddelde man meer op zichzelf gefocust, waardoor hij zich eerder verloren voelt in groepsverband.”
Als sociale steun de gezondheid van vrouwen zo kan stimuleren of beschermen, geldt het tegenovergestelde mogelijk ook, vermoedt Kruyswijk. “Vrouwen die sociale steun missen, zullen meer stress ervaren.”
De behoefte aan verbondenheid en het effect op de gezondheid, wil Kruyswijk echter niet beperken tot vrouwen. “Het gaat om een grotere maatschappelijke tendens waarbij we niemand moeten uitsluiten. Dat is ongezond voor elk mens.” Daar is Lagro het mee eens. “Op individueel niveau zorgen mensen wel voor elkaar. Ik ben huisarts en in de praktijk zie ik dat ouders en kinderen enorm veel voor elkaar doen. Maar hebben we dat ook over voor ouderen in verpleeghuizen, gehandicapten, mensen met een lage of geen opleiding, voor jongeren die steeds moeilijker aan werk komen, mensen uit andere landen, weduwen? Een gezond land is een land waarin je niemand uitsluit.”
Creëer mogelijkheden
Wat zou er concreet moeten veranderen qua sociale steun om de gezondheid van vrouwen te vergroten? “Vrouwen zouden een voorbeeld moeten nemen aan mannen”, meent cardioloog Maas. “De gemiddelde man gaat voetballen of hockeyen. En dat doet hij zonder schuldgevoel.” Dat is geen egoïsme, dat is gezond, vindt Maas. Sterker nog: zij pleit ervoor dat vrouwen net als mannen ontdekken wat het leven voor hen leuk maakt. “Dus niet alleen sporten, ook afspreken met vriendinnen, je laten masseren of andere manieren van ontspannen vinden. Daar schiet het te vaak bij in. Als je doordendert en nooit iets voor jezelf doet, zorg je niet goed voor jezelf.”
Ook Kruyswijk denkt dat vrouwen op het punt ‘goed voor jezelf zorgen’ winst kunnen boeken. “Vrouwen zouden moeten inzien dat hun welzijn belangrijk is voor andermans welzijn.” Tegelijkertijd vindt ze dat vrouwen hun vrouwzijn niet moeten verloochenen door zich als een man te focussen op zichzelf. “Wanneer je als uitgangspunt neemt dat goed zorgen voor jezelf op den duur goed is voor de ander, dan doe je jezelf onrecht aan en zit je minder met schuldgevoelens.”
Maas merkt daarnaast op dat veel vrouwen nog altijd worstelen met de combinatie werk en zorg. “Vrouwen hebben als ideaalplaatje dat ze het op elk terrein – als moeder, op het werk, maar ook op school, met sport en met vriendinnen – goed moeten doen. Dat perfectionisme an sich geeft al stress. Wat het er niet gemakkelijker op maakt, is dat vrouwen onderling elkaar verwijten maken dat ze aan bepaalde eisen niet voldoen. Wanneer moeders bijvoorbeeld weinig helpen op school, krijgen ze dat te horen. Stop daarmee. Val elkaar niet af, steun elkaar. Op die manier creëer je mogelijkheden. Regel bijvoorbeeld als moeders onderling dat je op elkaars kinderen past, zodat je allebei tijd hebt om te sporten. Gun elkaar dat. Dat geeft lucht.”
1 + 1 = 3
Lucht. Daar draait het uiteindelijk om, want met die lucht komt meer ontspanning en alleen dat is al winst voor je gezondheid. Als met die lucht ook meer tijd gemaakt kan worden om te investeren in jezelf en in een gezonde leefstijl, zit je helemaal goed. Voeg daaraan toe dat elkaar steunen een manier is om vriendschappen op te bouwen en te bekrachtigen. Zo wordt solidariteit ineens een heel vrolijk, gezond en eigentijds begrip.
3x Steun
1. Zet gezondheid op de kaart
‘Hé, heb jij dat ook?’ Alleen die opmerking kan al een opluchting zijn. Elkaar steunen is gezondheidskwesties bespreekbaar maken. Want wie kan je beter stimuleren om gezond te leven dan de mensen van wie je houdt? Onlangs bleek uit onderzoek dat sociale steun van groot belang is om succesvol af te vallen. We zouden wat dat betreft meer elkaars spiegel en coach mogen zijn.
2. Samen sterker
Voor ‘lotgenotencontact’ hoef je niet chronisch ziek te zijn, in ‘hetzelfde schuitje zitten’ is voldoende. Met mensen die jouw passie delen of in dezelfde levensfase verkeren, heb je doorgaans meer gemeen en dat maakt het eenvoudiger om te ontdekken wat je voor elkaar kunt betekenen. Wie zou wie kunnen bekrachtigen? Ter inspiratie: Moeders met kinderen in dezelfde leeftijd, vrouwen in de overgang, sportievelingen, collega’s, tuinliefhebbers, mantelzorgers, hondeneigenaren, buren.
3. Wees barmhartig
Sociale steun krijgen is goed voor je. Steun géven is ook gezond. Dus denk niet te veel in voor wat, hoort wat. Help elkaar zonder er wat voor terug te verwachten. Stop vergelijken. Heb respect voor andermans keuzes en kijk vooral naar wat anderen wel doen in plaats van niet doen. Wil je helpen? Denk dan niet per definitie groots. Het zijns soms hele vanzelfsprekende, kleine dingen die meer armslag en lucht geven.
Wat kan ik doen voor….
(een vriendin, de buurvrouw, de moeder van school, mijn collega, mijn zus, een vreemdeling, die vage bekende)
gezonde recepten uitwisselen – oppassen op elkaars kinderen – meegaan naar de dokter – vertellen over jouw ervaringen – tijd nemen voor ontspanning – laten weten dat je er voor de ander bent – je inzetten voor een goed doel – een collega uit de brand helpen – spullen niet weggooien maar weggeven – de deur openhouden voor een ander – jouw kennis inzetten voor een ander –praten over gezondheid – slimme ideeën en oplossingen uitwisselen – elkaar stimuleren om gezond te leven (sporten, voeding, ontspanning) – flexibiliteit opbrengen voor de ander – een taalmaatje worden van iemand die nieuw is in Nederland.
Netwerken&Solidariteit
Internet biedt een zee aan mogelijkheden om elkaar te versterken. Soms kun je van elkaar leren (tips), soms word je op een idee gebracht, andere keren kun je gewoon je verhaal kwijt. Misschien helpen deze netwerken jou op weg:
- mijnpuber.nl en mammaweetalles.nl: voor hoe je je puberkinderen goed kan steunen
- careforwomen.nl: voor vrouwen&gezondheid
- asistershope.nl: lopen tegen borstkanker
- kromoeders.nl: uitwisseling van kennis over het moederschap
- mezzo.nl: voor vrijwilligers en mantelzorgers
- happymoms.nl: moeder netwerk
- mamacash.nl: steun voor vrouwen over de hele wereld
- vivaladonna.nl: verwendag voor vrouwen met kanker
- womeninc.nl en importante.nl: voor de ontplooiing van vrouwelijk ambitie
- buurtlink.nl: alles over je eigen buurt
Met wie voelt u zich solidair? Hoe belangrijk is (sociale) steun krijgen of geven voor uw gezondheid? Mail ’t ons redactie@gezondnu.nl o.v.v. solidair.