Spataderen zijn abnormaal verwijde aderen die vooral in de benen voorkomen. Ze worden veroorzaakt door een verslapping van de vaatwand en stuwingen in de bloedsomloop.

Normaal wordt via de aders het bloed weer teruggepompt naar het hart. In de grote beenaders bevinden zich kleppen die ervoor zorgen dat het bloed maar in één richting kan stromen; terug naar het hart. Oftewel: naar boven. Deze kleppen bevinden zich op een afstand van maximaal tien centimeter van elkaar, zodat de kolom bloed die op een klep drukt nooit meer dan tien centimeter hoog is.

Wanneer een ader zijn elasticiteit verliest, zal de diameter van deze ader uiteindelijk zoveel groter worden (de ader wordt wijder) dat de kleppen niet meer goed sluiten; het daaronder gelegen compartiment raakt te vol, waardoor de aderwand onder extra druk komt te staan. Het gevaar bestaat dan dat hetzelfde proces zich ook daar gaat afspelen, met als gevolg dat ook de daaronder gelegen kleppen kapot gaan.

Vooral bij mensen die veel staan (onderwijzers, winkelpersoneel en koks) moet het bloed op zijn lange weg vanuit de weefsels naar het hart telkens weer de werking van de zwaartekracht overwinnen, waardoor stuwingen ontstaan die in geval van een slappe vaatwand tot spataderen leiden. Ook door te weinig lichaamsbeweging kunnen de kleppen lekken en spataderen veroorzaken.

De klachten kunnen uiteenlopen: opgezette aderen die zichtbaar zijn op de ledematen, stuwingen in de benen, kuitkramp, een zwaar gevoel in de benen (vooral ‘s avonds), onderhuidse bloedingen, blauwe plekken en soms een stekende pijn en gezwollen gevoel in de benen.

Een niet elastische of slappe vaatwand is vaak erfelijk bepaald, maar kan ook het resultaat zijn van onvolwaardige voeding, waardoor tekorten aan belangrijke voedingsstoffen kunnen ontstaan. Door overgewicht kan een hogere druk ontstaan in de bloedvaten. Dit is ook het geval tijdens de zwangerschap. Bovendien neemt tijdens de zwangerschap de hoeveelheid oestrogeen toe in het bloed, waardoor het bindweefsel in de vaatwanden verzwakt. Wanneer het hart niet krachtig genoeg pompt, kunnen eveneens stuwingen in de aderen ontstaan.

Als er ook sprake is van onderhuidse bloedingen, vochtophopingen rond de enkels of andere stuwingen in de benen of opgezette, kronkelige aderen op de benen, moet een arts naar de spataders kijken.

Zelf doen bij spataderen

Beweeg voldoende; door te bewegen, masseren de beenspieren de aderen waardoor het bloed makkelijker omhoog wordt gepompt. Het beste is een dagelijkse, stevige wandeling van minstens twintig minuten.

Probeer niet te veel te staan. Vermijd ook langdurig met de benen over elkaar zitten; dit belemmert de doorstroming van het bloed waardoor stuwingen kunnen ontstaan. Draag om die reden ook geen strakke, knellende kleding.

Leg de benen ‘s nachts wat hoger dan de rest van het lichaam (plaats klossen onder het voeteneinde van het bed).

Verbeter de doorbloeding; voorkom koude voeten, draag warme schoenen (géén hoge hakken), kousen en kleding. Neem geregeld een wisselbad, dat stimuleert de bloedsomloop. Houd de voeten drie minuten in een warm bad, vervolgens drie seconden in koud water en herhaal dit gedurende twintig minuten. Loop op blote voeten op zand en gras. Loop ook af en toe op de tenen.

Soms zijn steunkousen of een elastisch verband aan te raden.

Probeer tot slot te stoppen met roken. Roken beschadigt op verschillende manieren de bloedvaten. Zo vernauwt nicotine de vaten en verhoogt het de bloeddruk; beiden zeer af te raden voor wie spataderen heeft.

Voedingsadvies

Eet gevarieerd zodat alle essentiële voedingsstoffen in het dagelijks eten zitten. Zet daarom zo veel mogelijk groente, fruit en volkorenproducten op het menu.

Zorg voor voldoende vitamine E (in plantaardige olie, noten, zaden en pinda’s), vitamine C (in fruit en groente), bètacaroteen (in wortelen, broccoli, mango en abrikoos), selenium (in vis, schelpdieren, ei) en zink (in schaal- en schelpdieren). Deze stoffen werken als antioxidant: ze maken de agressieve zuurstofdeeltjes (vrije radicalen) onschadelijk die een belangrijke rol spelen bij het ontstaan van spataderen en bij de doorbloeding.

Vermijd bewerkte, verschraalde voeding en voedingsmiddelen die zijn gemaakt van wit meel en witte suiker. Wees ook matig in het gebruik van alcohol.