Vijf medicijnen en hun natuurlijke alternatieven

Een overzicht van de vijf meest gebruikte medicijnen, hun werking en bijwerkingen. Mét de natuurlijke alternatieven. Neem deze pagina’s eruit. Vouw het volgens de instructies en bewaar het boekje in uw medicijnkast.

Cholesterolverlagers (‘statines’)

Werking
Cholesterolverlagers (ook wel statines genoemd) remmen de aanmaak van cholesterol in de lever. Hierdoor komt minder van het ‘slechte’cholesterol (LDL) in het bloed. In ons land zijn vijf statines geregistreerd: simvastatine (Zocor), pravastatine (Selektine), atorvastatine (Lipitor), rosuvastatine (Crestor) en fluvastatine (Lescol).

Bijwerkingen
Vooral milde spierklachten treden op bij het gebruik van statines: zeven procent van de gebruikers heeft er last van. Bij één tot vijf op de duizend gebruikers is sprake van afbraak van spierweefsel. Dit kan leiden tot nierbeschadiging. Neem daarom altijd contact op met uw (huis)arts als u na het starten met statines spierpijn krijgt, een ziek gevoel of donkere urine. Daarnaast zijn maag- en darmstoornissen, hoofdpijn, duizeligheid, slapeloosheid, vermoeidheid en huiduitslag gemeld als bijwerkingen.

Bijwerkingen kunnen afnemen door over te stappen op een andere statine. Stop alleen met het gebruik in overleg met uw (huis)arts. Dit geldt vooral wanneer u een hartinfarct of beroerte heeft gehad, of wanneer sprake is van een erfelijk verhoogd cholesterol.

Natuurlijke alternatieven
Het meest effectieve en natuurlijke alternatief voor een statine is verandering van leefstijl: meer bewegen en gezonder eten. Beweging zorgt voor een toename van het ‘goede’ cholesterol (HDL). Daarnaast verliest u gewicht, waardoor uw lever beter gaat functioneren en het cholesterolgehalte in het bloed daalt.

Gezondere voeding betekent onder meer verzadigde vetten en transvetten (koekjes, snacks) matigen. Ook vezels hebben een gunstig effect. In een Canadees onderzoek kregen in 2001 tien mensen een gezond vegetarisch dieet voorgeschreven met veel groente, fruit, noten en vezels. Na een week was bij hen het totale cholesterolgehalte met twintig procent verlaagd en het ongunstige LDL-cholesterol met dertig procent. Ook voedingsmiddelen die verrijkt zijn met plantensterolen kunnen het LDL-cholesterol verlagen, met als maximaal effect tien procent.

Tot slot een belangrijke kanttekening: met deze leefstijlmaatregelen alléén daalt het cholesterol veel minder dan met statines. Het natuurlijk alternatief, is dus niet altijd even effectief!

Slaapmiddelen (benzo’s)

Werking
Slaapmiddelen zoals diazepam (Stesolid), lorazepam (Temesta), oxazepam (Seresta) en temazepam (Normison) behoren tot de zogenaamde ‘benzodiazepines’ (benzo’s). Ze onderdrukken de hersenactiviteit en maken slaperig.

Bijwerkingen
Bekende bijwerkingen zijn sufheid, slappere spieren, problemen met concentratie en coördinatie en soms ook wazig zien. Dit kan vooral bij ouderen leiden tot valpartijen en heupfracturen. Ook hoofdpijn, vermoeidheid en geheugenverlies zijn gemeld. Bovendien veroorzaken benzodiazepines een sterke psychische en lichamelijke afhankelijkheid, verslaving dus. Al na ongeveer twee weken zijn hogere doseringen nodig om hetzelfde effect te krijgen. De kans op bijwerkingen neemt daardoor toe.

Als na langer gebruik wordt gestopt met slikken, kunnen ontwenningsverschijnselen optreden zoals hoofdpijn, zweten, spraak- en zichtstoornissen, duizeligheid, trillerigheid, misselijkheid of benauwdheid.

Natuurlijke alternatieven
De lichaamseigen stof melatonine kan het inslapen aantoonbaar bevorderen. In ons land zijn doseringen tot 0,1 mg vrij verkrijgbaar als voedingssupplement. Deze lage dosis zit soms verwerkt in een natuurlijk slaapmiddel met een bredere samenstelling. Apothekers mogen alleen hogere doseringen melatonine bereiden op recept van een arts.

Melatonine heeft een soort aan-uit effect, zoals een schakelaar. Vanaf een bepaalde dosering werkt het, daaronder doet het weinig of niets. De één ondervindt al een effect bij 0,2 of 0,3 mg, terwijl bij een ander melatonine pas iets doet vanaf 2 of 3 mg. Een dosis die dus alleen te bemachtigen is met de medewerking van een arts.

Universele slaapmiddeltjes bestaan overigens niet. Voor de één is een kop kruidenthee, bijvoorbeeld van citroenmelisse, de ideale slaapmaker. Terwijl een ander zweert bij warme melk met honing, een glas wijn, een warm bad of ontspannende seks.

Pijnstillers (NSAID’s)

Werking
Pijnstillers heten ze in de volksmond. En officieel: NSAID’s. Ze zijn pijnstillend, koortsverlagend en ontstekingsremmend. Voorbeelden zijn, naast aspirine, medicijnen als diclofenac (Arthrotec, Voltaren), naproxen (Aleve, Naprosyne) en ibuprofen (Nerofen).

Bijwerkingen
Er zijn diverse bijwerkingen bekend, ondermeer op de nieren en de lever. De meeste aandacht gaat echter uit naar effecten op het maagdarmkanaal, zoals maagzweren en bloedingen. Hierdoor alleen zouden in ons land jaarlijks honderden mensen sterven. Bij ouderen kan regelmatig gebruik van NSAID’s de kans op hartfalen verdubbelen. NSAID’s worden veel voorgeschreven bij reumatische aandoeningen, terwijl bij pijn (soms) kan worden volstaan met het relatief onschuldige paracetamol.

Natuurlijke alternatieven
Bij artose in de knie is glucosamine een natuurlijk alternatief. Wetenschappelijk onderzoek heeft ondubbelzinnig aangetoond dat dagelijks 1500 mg glucosaminesulfaat leidt tot minder pijn, stijfheid en fysieke beperkingen. En zónder bijwerkingen. Het succes van de behandeling is echter mede afhankelijk van de hoeveelheid resterende kraakbeencellen. Glucosamine is een aminosuiker dat van nature in bijna alle humane weefsels voorkomt, maar vooral in kraakbeen, pezen en ligamenten. Als er geen kraakbeen meer is, valt van suppletie met glucosamine weinig te verwachten

Visoliecapsules, rijk aan de omega 3-vetzuren eicosapentaeenzuur (EPA) en docosahexaeenzuur (DHA), hebben ook hun werkzaamheid bewezen. Ziekten met een ontstekingscomponent zijn gunstig te beïnvloeden met deze vetzuren. Het merendeel van de recente onderzoeksliteratuur is gericht op het gebruik van omega 3-vetzuren bij reumatoïde artritis. Uit de verschillende onderzoeken komt onder meer verbetering van de soepelheid van de gewrichten naar voren en afname van pijn. Ook wordt verlichting van de (ochtend)stijfheid gemeld. Enkele studies melden een afname van de dagelijks benodigde hoeveelheid NSAID’s of zelfs het stopzetten ervan tijdens voortgezet gebruik van omega 3-vetzuren.

Rozenbottelextract (‘Litozin’) heeft gunstige werking op artrose. Dus ook rozenbotteljam!

Antidepressiva (SSRI’s)

Werking
Wetenschappers vermoeden dat depressieve mensen een tekort hebben aan bepaalde stoffen in de hersenen, zoals serotonine. SSRI’s (selectieve serotonineheropname-remmers) verhogen de beschikbaarheid van deze stoffen. Bekend zijn vooral fluoxetine (Prozac) en paroxetine (Seroxat).

Bijwerkingen
De bijwerkingen maken niet blij: misselijkheid, diarree, verminderde eetlust, angst, opwinding, nervositeit, zweten, slapeloosheid of juist extreme slaperigheid en loomheid, hoofdpijn, gewichtstoename (bij fluoxetine gewichtsafname) en seksuele problemen zoals een verminderd libido en moeite met klaarkomen.

Natuurlijke alternatieven
De natuur biedt verschillende alternatieven. Allereerst is daar Hypericum perforatum (sint-janskruid). De bewijzen stapelen zich op dat goed gestandaardiseerde preparaten van deze plant even betrouwbaar zijn voor de therapie van de lichte en matig ernstige depressie als de gangbare antidepressiva. Een depressie leent zich echter niet voor zelfdokteren. Uw huisarts of een natuurarts kan u adviseren over het gebruik van sint-janskruid.

Dit geldt ook voor de toepassing van omega 3-vetzuren. Onderzoek geeft aan dat voor een antidepressieve werking per dag 2-3 gram van een mengsel van de visvetten EPA en DHA nodig is. Deze dosis is met visconsumptie nauwelijks te realiseren. Het zou neerkomen op een dagelijkse inname van zo’n 200 gram vette vis. De prijzen van visoliecapsules verschillen enorm. Over het algemeen garandeert een hogere prijs ook een betere kwaliteit. Maar uit recent onderzoek van de Consumentenbond kwamen ook de HEMA-capsules als beste uit de bus. Producten die ook een beetje vitamine E bevatten om de olie tegen mogelijk oxidatie te beschermen, verdienen de voorkeur.

Maagzuurremmers (H2-antagonisten en protonpompremmers)

Werking
In de Nederlandse top-10 van geneesmiddelen met de hoogste omzet in euro’s, prijkten in 2006 drie maagzuurremmers: pantoprazol (Pantozol), omeprazol (Losec) en esomeprazol (Nexium). Deze maagzuurremmer is een zogenaamde protonpompremmer. Een andere soort maagzuurremmer zijn de H2-antagonisten: cimetidine (Tagamet) en ranitidine (Zantac).

Bijwerkingen
Bijwerkingen van H2-antagonisten kunnen zijn: diarree, hoofdpijn, vermoeidheid, spierpijn en huiduitslag. Protonpompemmers kunnen onder meer diarree, verstopping, misselijkheid, buikpijn, prikkelingen in armen en benen en duizeligheid veroorzaken.

Natuurlijke alternatieven
Er zijn beproefde huismiddeltje tegen brandend maagzuur: vers geperst rauw aardappelsap, verdund in een dubbele of drievoudige hoeveelheid warm water bijvoorbeeld. Of: het eten van havervlokken en het drinken van karnemelk.

Iberogast is een fytotherapeuticum dat aantoonbaar verlichting biedt bij maag- en darmklachten. Het is samengesteld uit negen extracten waaronder kamille, citroenmelisse, zoethout en karwij. In Duitsland is Iberogast officieel geregistreerd als geneesmiddel en wordt het op grote schaal voorgeschreven, onder meer door gastro-enterologen. In ons land is het middel verkrijgbaar als voedingssupplement. Het kruidenmiddel behoort al jaren tot de best onderzochte fytotherapeutica, zowel op het punt van veiligheid als effectiviteit. Ook Edisan van A.Vogel is populair in dit opzicht.

Tot slot: Stop niet van de een op de andere dag met het gebruik van maagzuurremmers, maar bouw geleidelijk af.

Aardappelsap: wrijf een rauwe aardappel op een zeer fijne rasp fijn. Het mengsel kan op nuchtere maag, ’s middags vóór het eten en ’s avonds vóór het naar bed gaan worden gedronken. Drink het direct na de bereiding en bewaar het niet. Gebruik het niet langer dan zes weken achtereen.

Verban bij maagzuur:

 

• overtollige kilo’s
• vette lekkernijen (vooral vlees)
• stress
• zoetigheid
• roken
• alcohol
• cafeïne / koolzuur

 

Homeopathie tegen zuur:

 

• Argentum nitricum. Goed voor types die behalve oprispingen, ook een zwak hebben voor zoet.
• Iris versicolor. Voor mensen die naast zuurbranden, braakneigingen en hoofdpijn hebben.
• Natrium phosphoricum. Ideaal als oprispingen gepaard gaan met braken en/of diarree.
• Nux vomica. Voor wie veel heeft gegeten, voorkomt dit middel dat hij het zuur krijgt.

 

Voor een gezonde maag

 

• Kool- en aardappelsap reguleren de aanmaak van maagzuur en kunnen daarmee oprispingen stoppen.
• Er zijn allerlei kruiden die zuurbranden aanpakken zoals duizendblad, alsem, kalmoes of gentiaan. U kunt ze als thee nemen, in tabletvorm of als druppeltjes.
• Een eetlepel kleipoeder oplossen in water en dat opdrinken, klinkt misschien niet je-van-het. Maar het is een prima manier om uw spijsvertering op te poetsen en dat kan net het verschil maken. Zie daarvoor producten Luvos, in een Duitsland geregistreerd zelfzorgmiddel en ook in Nederland te koop.

 

Massaal aan de maagzuurremmers

Volgens de Stichting Farmaceutische Kengetallen gebruiken twee miljoen Nederlanders maagmiddelen. Deskundigen zetten hun vraagtekens bij die pillenberg. Ook de richtlijn van het Nederlands Huisartsen Genootschap adviseert bij maagklachten terughoudend te zijn met medicijnen, maar veel huisartsen volgen die richtlijn niet op. Dat is de conclusie van het promotieonderzoek van Nicole Krol in 2005 (Radboud Universiteit Nijmegen). Uit interviews met 29 huisartsen bleek dat zeker de helft de hardnekkige gewoonte heeft meteen de sterkstwerkende en duurste maagzuurremmers (zogeheten protonpompremmers) voor te schrijven, ongeacht de aard van de maagklachten.

Maagzuurpiek

In de decembermaand eten Nederlanders meer en ongezonder dan in de rest van het jaar. De Stichting Farmaceutische Kengetallen (SFK) signaleerde dat het gebruik van vrij verkrijgbare maagzuurremmers in december 20 procent hoger ligt dan in de overige maanden. Vooral rond de Kerst treden acuut maagklachten op. Enkele tips met het oog op de komende feestdagen: eet niet te vet, gebruik niet te veel suiker, eet niet te grote porties, vermijd scherpe kruiden en citrusvruchten. Wees matig met koffie, sterke thee, alcohol en frisdranken met prik. En maak tussen de maaltijden door eens een stevige wandeling. Ook dit bevordert de vertering.

Ouderen zijn grootverbruikers

Ouderen boven de 65 jaar slikken gemiddeld drie keer zoveel medicijnen als de rest van de bevolking. Van de totale medicijnconsumptie nemen zij 40 procent voor hun rekening. Het gaat om medicijnen die zowel bedoeld zijn om kwalen te voorkomen als te genezen.

Pijn, pijn, pijn!

Nederlanders slikken gezamenlijk meer dan 600 miljoen pijnstillers per jaar, dat zijn er dus zo’n 37 per persoon per jaar. Meestal is dat paracetamol. Verder favoriet is het zwaardere ibuprofen en andere NSAID’s (die ook als ontstekingsremmers werken). Deze laatstgenoemde pijnstillers hebben een remmend effect op prostaglandines. Deze stof is belangrijk bij de pijnoverdracht naar de hersenen. Door de pil wordt deze pijnprikkel niet (of in een afgezwakte vorm) doorgezonden. Weg pijn? Nee; weg signaal! Naast de ‘normale’ pijnstillers wordt in de pijnbestrijding veel gewerkt met slaapmiddelen, antidepressiva, angstonderdrukkende middelen en cannabis. Dit zijn geen echte pijnbestrijders, maar werken wel tegen pijn omdat ze een ontspannend effect hebben.

Chronisch

Pijn wordt chronisch als pijn langer dan drie maanden aanhoudt. Naar schatting lijden in Nederland ruim 800 duizend mensen aan chronische pijn – vooral in rug, nek en hoofd. Als pijn chronisch is, kan het gevoel zich vastzetten in het geheugen. Het gevoel van pijn blijft hangen, zelfs als de kwaal over is. Soms kan die pijn zich verspreiden naar een groter gebied. De pijn is dan zo diep ingeslepen, dat het gevoel niets meer te maken heeft met de oorspronkelijke aanleiding. Het is dus een misleiding van het zenuwstelsel. Langdurige pijn put het endorfinesysteem uit. Endorfines, lichaamsstoffen die pijnscheuten onderdrukken, worden niet oneindig geproduceerd.

Toch maar slikken?

Onderzoek heeft uitgewezen dat gebruik van pijnstillers kan voorkomen dat pijn chronisch wordt. En dat gaat niet alleen op wanneer u reuma hebt, maar ook bij rugpijn of wondpijn na de operatie.

Altijd melden

Wanneer u medicijnen krijgt voorgeschreven en u slikt regelmatig pijnstillers zoals parcetamol of ibuprofen; meldt dat áltijd bij huisarts of apotheker. Soms kunnen zulke schijnbaar onschuldige zelfzorgmiddeltjes in combinatie met andere medicijnen akelige bijwerkingen geven.

Bevorder uw eigen melatonineproductie

De pijnappelklier begint ’s avonds melatonine te produceren en is vooral in zijn element als het donker is. Het helpt daarom om twee uur vóór het naar bed gaan de lichten in huis te dimmen. Mensen die graag in bed lezen, doen er verstandig aan om hierbij nét voldoende licht te maken. Moet u ’s nachts plassen? Maak ook dan zo weinig mogelijk licht. Anders loopt u het risico dat de melatonineproductie wordt verstoord en u de slaap niet meer kunt vatten.

Echt afkicken

Hebt u korter dan drie maanden slaapmiddelen gebruikt, dan kunt u proberen daar op eigen kracht mee te stoppen. Onderzoek wijst uit dat dit twintig procent van de mensen lukt. Om sterker in uw schoenen te staan kunt u uw huisarts om gerichte adviezen vragen. Gebruikt u drie maanden of langer benzodiazepinen? Sommige ziekenhuizen hebben een speciaal ‘afbouwprogramma’, waarbij u onder deskundige begeleiding in zo’n zes weken tijd van de slaapmiddelen afkomt. Zo kan de verslaving vaak doorbroken worden.

Is er meer aan de hand?

Aan deze aandoeningen denkt u misschien niet zo snel, maar ze kunnen slapeloosheid als ‘bijwerking’ hebben:

 

• een verstoorde bloedsuikerspiegel;
• problemen met de bloeddruk;
• hormonale schommelingen;
• allergieën;
• reumatische aandoeningen;
• virusinfecties;
• verstoring van de mineraalstofwisseling;
• depressie en angst.

 

14 Droomtips: natuurlijke middelen die helpen

• Dormeasan (kalmeert en ontspant; bevordert het doorslapen), Avena sativa complex (ontspant en verlengt de slaaptijd), Valeriaan tinctuur (vergemakkelijkt het in slaap vallen), Nux vomica (bij slapeloosheid die in relatie staat met stress) Dormiplant (rustgevend en kalmerend) of Coffea D3 (als u niet tot rust kunt komen door geestelijke overstimulatie).

Een mooi vat

Onze vitaliteit is sterk gerelateerd aan de conditie van de bloedvaten. Een ‘mooi’ bloedvat is open en soepel. Het bloed stroomt er makkelijk doorheen. Een aangetast bloedvat is dichtgeslibd door een te hoog cholesterol, verkalkt (stug) of er staat te veel druk op (hoge bloeddruk). De aandoeningen klinken ‘huis-tuin-en-keuken’, maar zijn dat niet: ze slopen langzaam het lichaam. Zo bereikt geleidelijk steeds minder zuurstof het hart of worden de aderen steeds nauwer. Dit kan leiden tot een infarct of bloeding in het hart of de hersenen.

8x cholesterol-verlagers uit de winkel

1. Haver; de vezels (bèta-glucan) uit haver, havermout, havervlokken, haverzemelen en muesli’s verlagen het cholesterol.
2. Peulvuchten, groenten en fruit; de oplosbare vezels beïnvloeden het cholesterol en glucosegehalte van het bloed gunstig.
3. Artisjok, witlof en andijvie, de bitterstoffen in deze groenten ondersteunen de uitscheiding van cholesterol door de lever.
4. Paarse groenten; de kleurstof die aubergine, druiven en bessen paars kleurt, verlaagt het triglyceridegehalte in het bloed. Deze vetstoffen hechten zich, net als cholesterol, aan de vaatwand.
5. Knoflook; de stof allicine in knoflook vermindert het cholesterolgehalte én verbetert de bloeddruk en elasticiteit van de vaatwand.
6. Goede vetten; de omega-vetzuren in olie werken sterk cholesterolverlagend. Ook in: koolzaadolie, avocado, hazelnoten, amandelen en macademianoten.
7. Soja; de eiwitten in sojaproducten houden bloedvaten soepel.
8. Vette vis; de omega-3-vetzuren in haring, makreel, zalm en sardine verlagen kans op trombose.

Herken geluk

• Mindfullness helpt bewustwording te versterken en te genieten van alledaagse bezigheden. Dit kan een milde depressie helpen te verzachten.
• Ga aan tafel zitten en onderneem verder geen activiteiten. Geen krant lezen, geen tv aan of geen boek erbij. Praat niet. Luister geen muziek of radio.
• Kijk naar uw bord en geef de maaltijd alle aandacht. Neem niet zomaar een hap, maar kies bewust welk stuk u opeet.
• Merkt u dat gedachten afdwalen? Beschouw dit dan als een gedachte en focus uw aandacht weer op de maaltijd. Ruik uw eten, laat dat doordringen.
• Ervaar hoe u het eten snijdt en dat u de vork naar uw mond brengt. Voel dat u meer speeksel aanmaakt.
• Als u zachtjes bijt, komt de smaak vrij. Proef het! Ervaar hoe de textuur en smaak van het voedsel veranderen terwijl u aandachtig kauwt. Slik door. Voel hoe het eten de weg aflegt via de slokdarm naar de maag.

Vet voor het brein

Behalve water zijn vetzuren uit onze voeding een belangrijke bouwstof voor onze hersenen. Of er ook een relatie bestaat met het ontstaan van (nieuwe) depressies heeft Universiteit Gent uitgezocht. Tijdens de eerste studie is gebleken dat mensen met een depressie lagere hoeveelheden omega-3-vetzuren in het bloed hebben dan gezonde mensen. In een tweede onderzoek zijn de wetenschappers nagegaan of mensen die niet in de put zitten later meer kans hebben op depressies wanneer ze over minder omega-3-vetzuren beschikken. De studie is verricht onder vrouwen die zojuist bevallen zijn. Wat bleek? De kersverse moeders krijgen minder snel een postnatale depressie wanneer er meer omega-3-vetzuur EPA in het bloed aanwezig is en minder omega-6-vetzuur arachidonzuur (AA). Bovendien hebben de onderzoekers ontdekt dat de verhouding AA tot EPA verband houdt met de ernst van de depressie. Vandaar het advies meer omega-3-vetzuren te eten. Die haalt u vooral uit vette vis zoals makreel, haring en sardines. Geen visliefhebber? Dan kunt u visoliecapsules nemen of regelmatig wat lijnzaadolie gebruiken. U doet er verstandig aan ervoor te zorgen dat u niet te veel omega-6-vetzuren (=linolzuur) binnenkrijgt.

Geluk op recept

Bijna de helft van alle psychiaters in Nederland is van mening dat het voorschrijven van antidepressiva voorbehouden moet blijven aan hun beroepsgroep. Dat blijkt uit een onderzoek van TNS-NIPO in opdracht van een producent van antidepressiva. Deze middelen worden ook door (huis)artsen veelvuldig voorgeschreven. Volgens tien procent van de psychiaters doen ze dat te lichtvaardig. Huisartsen geven aan dat 72 procent van de patiënten baat heeft bij de voorgeschreven antidepressiva, volgens de psychiaters is dat bij 63 procent het geval. Hoewel de patiënten bijwerkingen ervaren, geven ze aan de antidepressiva niet te willen missen.