Tandsteen = verkalkte plaque
Na het eten of drinken blijft er plaque op de tanden zitten. De plakkerige plaque bestaat door de combinatie van voedselresten, speeksel en bacteriën. Tandplaque hecht zich binnen enkele minuten aan je tanden. Dit gebeurt vooral wanneer de wortels blootliggen. Plaque hecht zich namelijk perfect aan het ruwe worteloppervlak, veel beter dan aan het gladde glazuur. Plaque zit vol bacteriën. Als deze afsterven, mineraliseren ze. Wat rest, is verkalking en dat laagje noemen we tandsteen.
Kalkzouten in speeksel
Hoe ouder je wordt, hoe meer tandsteen je krijgt. Dit komt door de uitscheiding van kalkzouten via het speeksel. In onze kindertijd hebben we deze kalkzouten nodig voor de groei en versteviging van onze botten. Maar vanaf je vijfentwintigste is dat niet meer het geval. De kalkzouten moeten dan ergens anders heen. Het lichaam zet ze om in plaque dat in de mond kan transformeren tot tandsteen. Dit gebeurt meestal vierentwintig uur na de plaquevorming.
Bloeden
Wanneer het tandvlees bloedt bij het poetsen, flossen, stoken of ragen, is er een grote kans dat je behalve ontstoken tandvlees ook tandsteen hebt. Ontstoken tandvlees is namelijk vaak een signaal dat er ook tandsteen zit.
Gevoelige plek
Op de onderste tanden ontstaat vaak als eerst tandsteen. Onder de tong liggen namelijk twee grote speekselklieren die dichtbij de onderste tanden liggen. De tanden vangen dus relatief veel speeksel en daarmee ook veel kalkzouten die aan de basis liggen van tandsteen.
De combi
Ondanks veel poetsen ontkom je soms niet aan tandsteen. Of je het krijgt is afhankelijk van deze factoren (of een combinatie daarvan):
- De stand van tanden en kiezen: tussen scheve tanden blijft makkelijker plaque hangen.
- Het eten van veel kalkrijke producten: dat zorgt voor meer kalkzouten in je speeksel en daarmee meer kans op plaque en tandsteen.
- Je weerstand en hormoonschommelingen: vooral tijdens de menstruatie heb je meer kans om tandsteen te krijgen. Er treedt in die periode namelijk een verhoging van de lichaamstemperatuur op, wat de deling van bacteriën bevordert. Tandsteen gedijt het beste bij een verlaagde weerstand en een verhoogd aantal bacteriën.
- De samenstelling van speeksel: de mineralenbalans in het speeksel bepaalt mede hoeveel plaque je aanmaakt.
- De hoeveelheid bacteriën in je speeksel en in de mond: dit bepaalt mede de productie van plaque en tandsteen.
- Je gebit: een gaaf gebit zonder implantaten of protheses is het best opgewassen tegen tandplak.
Slechte adem
Tandsteen zelf is onschadelijk. Maar omdat het een ruw oppervlak heeft en poreus is, kunnen bacteriën zich makkelijk eraan hechten. Deze veroorzaken mondproblemen, zoals ontstoken tandvlees, gaatjes en een slechte adem.
Zelf doen
Tandsteen honderd procent voorkomen kan niet altijd, maar je kunt wel de voedingsbodem verminderen. Een gezond dieet zonder al te veel suikers helpt, net als je gebit goed onderhouden, weinig frisdrank drinken en niet te veel calcium eten (calciumrijke producten zijn: zuivel, boerenkool, peulvruchten, sesamzaad, amandelen en hazelnoten.)
Hoe ontstaat een piep in je oor? En waarom voelen ogen soms droog aan? gezondNU ontrafelt in ‘Zo zit dat’ opmerkelijke lichamelijke kwesties. Volgende keer: hoe ontstaat jeuk? En wat is eraan te doen?