Hallucineren is eng, gevaarlijk, gek … Nee hoor! Hallucineren is heel normaal. Iedereen doet het weleens. Sommigen vaak, anderen zelden. Maar wat is een hallucinatie? En wanneer ga je hallucineren?

Ik zie, ik zie, wat jij niet ziet …

Hallucinaties zijn eigenlijk valse waarnemingen; vergissingen van je brein. Sommigen hebben dat vaak, anderen zelden. Feit is: iedereen ziet of hoort weleens iets wat er niet is. Hoogleraar psychiatrie Iris Sommer: “Als we iets waarnemen wat niet klopt, corrigeren we meestal direct. Je ziet iets, kijkt nog eens goed en merkt dan op dat het toch niet zo is. Hallucinaties worden een probleem als ze vaak voorkomen, iemand er angstig van wordt of het nare gewaarwordingen zijn. Vijftien procent van de mensen heeft maandelijks een hallucinatie waarbij iets onjuist gehoord of gezien wordt.”

Feit: Iedereen die meer dan 24 uur in een geluidsdichte, donkere kamer zit, gaat vanzelf iets horen of zien wat er niet is. Je ogen en oren worden dan namelijk niet gestimuleerd.

Feit: Een hallucinatie voelt voor de persoon zelf als een levensechte waarneming. Er is namelijk aangetoond dat bij visuele en auditieve hallucinaties dezelfde hersengebieden actief zijn als wanneer mensen echte beelden zien of geluiden horen. Bij mensen die stemmen horen geldt hetzelfde.

Inzoomen op het brein

Het ontstaan van hallucinaties heeft mogelijk te maken met de manier waarop we waarnemen. Waarnemen is een samenspel tussen de zintuigen, het geheugen en verwachtingen. Wat onze ogen en oren direct waarnemen, heeft maar een beperkte rol in de reconstructie van de buitenwereld. Bij het ontstaan van een hallucinatie zijn de hersenen, en dan met name de hippocampus, betrokken. De hippocampus is betrokken bij het opslaan en weer ophalen van informatie uit het geheugen. Het vult ook razendsnel een deel van de waarneming in op basis van eerdere ervaringen. Door deze snelheid is onze waarneming echter wel gevoelig voor fouten, oftewel voor iets waarnemen wat er niet is.

Quote: “Sommigen mensen gaan al hallucineren na één nacht doorhalen” – Hoogleraar psychiatrie Iris Sommer

Wijzen met het vingertje

Hallucineren wordt vaak in één adem genoemd met het gebruik van drugs, maar verschillende factoren maken mensen gevoelig voor hallucinaties:

• minder goed zien of horen
• slaapgebrek
• eenzaamheid
• alcohol of drugsgebruik
• gevoeligheid voor allergie
• trauma op jonge leeftijd

Tip: Op de website www.zieikspoken.nl kun je testen of jij weleens iets hoort of ziet wat er niet is

600 festivalgangers, slaaptekort en hallucinaties

In 2016 ondervroeg Sommer samen met collega’s 700 festivalgangers van Lowlands. Op Lowlands lopen mensen een flink slaaptekort op – ze zijn precies de doelgroep die Sommer nodig had voor haar onderzoek. Want wat is de relatie tussen slaaptekort en hallucinaties? Het bleek dat 53 procent dingen hoorden die er niet waren. Ruim één op de drie gaf aan iets gezien te hebben wat er uiteindelijk niet was. Opvallend: het slaaptekort was gemiddeld maar 1,5 uur.

Zing een liedje voor mij

Hoor je af en toe stemmen, dan kun je dat onderdrukken. Door een liedje te zingen bijvoorbeeld! Je zet dan het taalgebied in je hersenen aan het werk, wat ook de hallucinaties veroorzaakt.

Gevoelig voor allergie = gevoelig voor hallucinatie

Een opvallende ontdekking: iemand die gevoelig is voor allergie, is ook gevoelig voor hallucinaties. Sommer: “Het immuunsysteem speelt een belangrijke rol in de hersenen. Veel cellen die een rol spelen in het immuunsysteem hebben dubbelrollen. Ze weren enerzijds indringers, maar spelen ook een rol bij het organiseren en repareren van het zenuwstelsel. Wanneer een immuuncel in de hersenen zich bezig moet houden met het weren van pollen – bij iemand met hooikoorts – dan vervult die cel zijn functies bij het organiseren en repareren van de hersenen minder goed. Hoe dat werkt weten we nog niet precies.”

Deskundige:

• Iris Sommer is hoogleraar psychiatrie binnen het UMC Utrecht Hersencentrum en doet onderzoek naar schizofrenie en het ontstaan van hallucinaties. Ze schreef het boek Haperende Hersenen.