Zij – Jessica Broekhuis was in de jaren negentig tv-presentator van onder meer Pauze TV. Haar verslaving aan drugs, drank en gokken kostte haar haar carrière en nog veel meer. Een radicale rehab in Zuid-Afrika redde, zo zegt ze zelf, haar leven. Ze schreef er het boek STOP over.

Hij – Prof. René Kahn is hoogleraar psychiatrie aan het UMC Utrecht. Hij is gespecialiseerd in bipolaire stoornis en schizofrenie. In zijn werk voor de Gezondheidsraad maakt hij zich sterk voor een strenger alcoholbeleid. Waarom? Daar lees je alles over in zijn boek Op je gezondheid?

Waar: in de werkkamer van René Kahn in het UMC Utrecht.
Klik of clinch klik: de twee delen een missie: het onschuldige gezelligheidsimago van drank ‘moet’ eraan!
Leuk om te weten: Jessica werkt als ervaringsdeskundige en ontwikkelt voorlichtingscampagnes voor op scholen.

Lekker, een wijntje. Gezellig ook. Of toch niet? Grote kans dat je na het lezen van deze ontmoeting een heel andere kijk krijgt op alcohol. Als het aan psychiater René Kahn en Jessica Broekhuis (ex-verslaafde) ligt, gaat zelfs James Bond aan de Spa Rood.

Gebke: “Ik heb de beste baan van de wereld. Meestal dan. Soms lees ik namelijk dingen die ik liever wil vergeten of niet wil weten. Het boek Op je gezondheid? van psychiater René Kahn is daar een voorbeeld van. Mijn collega’s werden gek van mijn gezucht en gekreun toen ik het aan het lezen was. Het is absoluut geen slecht boek, verre van, maar ontzettend confronterend.
Kort samengevat: sinds 1960 zijn wij Nederlanders bijna drie keer zo veel gaan drinken. Om precies te zijn tanken we nu 7,5 liter pure alcohol per persoon per jaar weg in plaats van 2,6 liter in 1960. De gevolgen voor onze gezondheid worden steeds duidelijker. Kanker, dementie en hart- en vaatziekten: met elke borrel neemt het risico op deze ziekten toe. Nu zul je misschien net als ik roepen: “Maar ik drink helemaal niet zo veel!” Precies. Daarin zit hem het venijn. Er is niet veel alcohol nodig om schade te veroorzaken. Reden voor de Gezondheidsraad om met een strenger alcoholadvies te komen van maximaal één wijntje of biertje per dag en liever nog helemaal niets. Velen van ons zitten boven die taks en degene die zich er wel keurig aanhoudt, zoals ex-alcoholist Jessica Broekhuis, krijgt continu te maken met opmerkingen als: “Kom aan, één drankje kan toch wel? Dat is best gezond.” Om de koe maar meteen bij de horens te vatten – drank is toch nog altijd beter dan drugs?”

Jessica: “Nou …! In 2002 heb ik mezelf ingecheckt bij de Jellinek Kliniek om af te kicken. ‘Als je nu niet stopt met drinken,’ zei de arts, ‘ben je over een jaar dood. Je kunt beter’, zo voegde ze eraan toe, ‘eens per week goed gecontroleerd en goed gedoseerd heroïne spuiten dan alcohol blijven drinken.’ Dat is misschien niet helemaal een verantwoorde boodschap richting jongeren en ik sta er ook niet achter, maar zo schadelijk is alcohol dus.”

René: “Absoluut! De meeste drugsverslaafden sterven niet zozeer aan drugsgebruik zelf als wel aan de gevolgen ervan. Mensen die aan de heroïne of cocaïne zitten, verwaarlozen zichzelf, eten niet meer, raken met hiv besmet. Daar sterven ze aan. Drugs an sich zijn niet zo giftig. Alcohol is puur vergif en dat vergif is ook nog gewoon verkrijgbaar bij de Albert Heijn.”

Jessica: “Als je net als ik in rehab heb gezeten, dan word je meteen op de enorme gezondheidsrisico’s van drank gewezen. Ik wist dat bij alcoholgebruik de kans op darm-, maag-, slokdarm- en alvleesklierkanker stijgt, maar niet dat de invloed van drank op het ontstaan van borstkanker enorm is.”

René: “Ja, en die relatie is ook nog eens erg duidelijk, maar de meeste vrouwen weten dat niet. Alcohol is een blinde vlek. We eten gezond. We roken nauwelijks nog en sporten meer dan ooit. Maar ’s avonds zitten we wel lekker aan de wijn of het bier. En dat mag. Maar dan moet je wel weten dat stoppen met drinken na stoppen met roken de belangrijkste winst voor je gezondheid kan opleveren. En dát weten veel mensen niet.”

Jessica:“Waar ik van geschrokken ben, is de invloed van alcohol op je hersenen. Ik dacht dat het brein rond je 23e uitontwikkeld is. Dat is dus niet het geval.”

René: “Het volume van je brein neemt niet meer toe vanaf midden twintig, maar dat wil niet zeggen dat je geen nieuwe hersenencellen meer aanmaakt. Dat is een voortdurend proces. Wat doet alcohol? Dat doodt letterlijk hersenencellen én verhindert de aanmaak van nieuwe hersenencellen. Het legt je geheugen stil, waardoor je geen nieuwe informatie kunt opnemen. Dat verklaart ook de black-out die je kunt krijgen als je te veel drinkt. Je geheugen staat letterlijk even uit.”

Jessica: “In 2002 ben ik gestopt met drinken. Ik heb vier keer een terugval gehad, waarvan de laatste op 19 augustus 2005. Ik sta elf jaar droog, maar ik heb dertien jaar stevig gedronken. Waar ik me vreselijk aan erger, is dat afkickklinieken zoals de Jellinek Kliniek beweren dat je na verloop van tijd als alcoholist weer in staat kunt zijn om gereguleerd te drinken. Daar geloof ik niets van.”

René: “Ik ook niet. Ik heb hier geen wetenschappelijk bewijs voor, maar als ik naar mijn eigen ervaring kijk, denk ik dat je gelijk hebt. Ik ben jarenlang verslaafd geweest aan sigaretten en het heeft me onwijs veel moeite gekost om daarmee te stoppen. Als ik er nu weer een opsteek, worden dat er vanzelf twee, drie en voordat je het weet, rook je gewoon weer.”

Jessica: “Waar ik me ook kwaad over maak, zijn de voorlichtingscampagnes voor jongeren, zoals die NIX18-campagne. Je weet dat jongeren ooit gaan experimenteren met alcohol, drugs, seks of sigaretten. Er worden miljoenen geïnvesteerd om die meiden en jongens ervan bewust te maken dat onder de achttien alcohol echt niet kan. Tegelijkertijd kunnen zij op festivals met het grootste gemak ongelimiteerd aan drank komen en staat de overheid het toe dat bierbrouwers sportevents sponsoren. Denk aan de Olympische Spelen met het Holland Heineken House.”

René: “Het is inderdaad om je voor te schamen dat wij als Nederland topsport verbinden aan een biermerk. Neem liever een voorbeeld aan Frankrijk. Daar is de reclame voor drank aan sterke banden gelegd. Niet dat de Fransen geen wijn meer drinken, maar dat heeft andere redenen. De lage prijs van drank bijvoorbeeld en dat het makkelijk te verkrijgen is.”

Gebke: “U hebt zich in de Gezondheidsraad sterk gemaakt voor het toevoegen van alcohol op de agenda. Is uw boek een protest omdat de veranderingen niet snel genoeg gingen?”

René: “Nee, absoluut niet. Het heeft even geduurd, maar de Gezondheidsraad is wel met een nieuwe voedingsrichtlijn gekomen waarin staat dat je beter geen alcohol kunt drinken en als je het niet kunt laten, dat je het dan bij een consumptie per dag moet houden.”

Gebke: “Is dat streng genoeg wat u betreft?”

René: “We lopen met dit advies flink voor op de rest van de wereld. Dus ja, ik sta volledig achter deze richtlijn. Belangrijk is dat er uiteindelijk een mentaliteitsverandering tot stand komt. De grootste misvatting is nog dat een beetje alcohol wél goed voor je zou zijn en dan met name voor je hart en vaten. Onzin! Kijk, het wetenschappelijk onderzoek naar alcohol heeft jarenlang stilgelegen. De laatste jaren zijn oude onderzoeken opnieuw onder de loep genomen, nieuwe onderzoeken opgestart en dat heeft tot nieuwe inzichten geleid. Er werd heel lang geroepen dat mensen die een beetje alcohol drinken er gezonder aan toe zijn dan mensen die helemaal niets drinken. Maar wie zijn deze geheelonthouders? Hoofdzakelijk, zo blijkt nu, ex-alcoholverslaafden, mensen die vanwege een aandoening niet mogen drinken of bij wie vanwege medicijngebruik alcohol een no-go is. Niet bepaald de meest gezonde groep.”

Gebke: “Rode wijn is toch best gezond?”

René: “Wie zegt dat? Nee, nogmaals, dat is onzin! Er zijn onderzoeken die dit beweren en die door de media enorm zijn gehypet. Als er al iets op de vaten werkt, is het de alcohol en niet de rode wijn. Nieuwe studies die heel goed opgezet zijn en waar miljoenen vrouwen aan hebben meegedaan, laten bovendien zien dat de kans op borstkanker al bij matig alcoholgebruik stijgt. We hebben het dan over twee, drie glazen per dag. En het maakt niet uit of je dan rode wijn, bier of whisky drinkt.”

Jessica: “Deze informatie is toch al jaren bekend bij artsen? En het valt ook te lezen op sites van de AA en het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Eigenlijk zeg je in je boek niet iets heel nieuws.”

René: “Ik beweer ook niet dat ik iets heel nieuws verkonding.”

Jessica: “Waarom is deze kennis dan toch nog niet bij iedereen bekend?”

René: “Mensen willen het vaak niet weten of zeggen: ‘Mag ik dan ook al geen biertje meer?!’ Alcohol en gezelligheid horen bij elkaar, aldus de maatschappelijke opinie. Je wordt als ‘saaie piet’ betiteld als je niet meedrinkt. Of mensen denken dat je zwanger bent of je niet goed voelt. Je moet eigenlijk een goede reden hebben om niet te drinken. Ik ken mensen die gewoon hun glas laten volgieten en vervolgens niets drinken, om zich maar niet te hoeven verantwoorden. Zo moeilijk is het dus om niet te drinken, terwijl het andersom zou moeten zijn. Eigenlijk moet je verantwoorden waarom je wél drinkt. De sociale druk is dus enorm, veel groter dan bij roken. Roken heeft geen goed imago. Natuurlijk is meeroken geen pretje, maar de maatschappelijke impact van drankmisbruik is vele malen groter. Het vergroot crimineel gedrag, het maakt mensen agressief, het veroorzaakt ongelukken en huiselijk geweld en maakt huwelijken stuk.”

Jessica: “Ondanks dat reageren mensen toch verbaasd als ik geen biertje mee drink. Ik zeg vaak dat ik alcoholist ben, dan ben ik maar van het gezeur af! Óf mensen krimpen vervolgens ineen, en dan wordt het ongemakkelijk, óf ze nemen joviaal een grote slok en geven toe dat ook zij eigenlijk te veel drinken. Voor de jongeren van nu is het, denk ik, nog lastiger om geen alcohol te drinken dan dat het voor mijn generatie was. Ik zat vroeger zelf ook bij een studentenclub, maar als het biervat leeg was, was het leeg. Dan gingen we echt niet ergens anders verder zuipen. Er waren altijd wel een paar mensen aangeschoten, maar lang niet iedereen. Tegenwoordig ben je een uitzondering als je niet ladderzat bent.”

René: “Dronken zijn was twintig, dertig jaar geleden inderdaad ‘niet chic’, een teken dat je toch de controle had laten gaan. Tegenwoordig is het ‘cool’ om dronken te worden. Dat is het grote verschil en dat maakt het ook zo verdomd lastig. Alcoholisme komt in alle lagen van de bevolking voor. Als je weet waar je op moet letten, dan herken je het meteen. Ook in mijn kennissenkring ken ik een paar van wie ik vrij zeker weet dat … Maar het is niet bespreekbaar. Echt niet.”

Jessica: “Verslaving is voor mij een echte familieziekte, waarin ik alles en iedereen uiteindelijk meesleurde die me lief was. Verslaving maakt alles stuk en ondertussen wordt er nog steeds luchtig over drank gedaan.”

René: “Dat komt doordat drank ook een zekere status heeft. Het alcoholprobleem is ontstaan in de jaren negentig. De stijgende welvaart is er mede de oorzaak van. We hadden niet alleen meer geld te besteden, wijn en bier werden ook steeds goedkoper en makkelijker te verkrijgen. Bovendien geeft een goed glas wijn of whisky je ook een zeker elan.”

Jessica: “Ja, ik hoor zelfs over wijnproeverijen als bedrijfsuitje of een ‘chateautrip’ voor het hele gezin. Whisky, wodka en wijn. Dat zijn de statusdrankjes van dit moment. En nog zoiets, er is tegenwoordig altijd wel een reden om een fles open te trekken. Niet alleen om iets te vieren, maar ook als je ontslagen bent, er iemand dood is of als het gewoon weekend is.”

Gebke: “Is er dan niet ‘meer’ aan de hand? Zijn we misschien meer gaan drinken omdat we minder gelukkig zijn?”

Jessica:“Het is echt niet zo dat we sinds de jaren zestig drie keer ongelukkiger of drie keer meer gestrest zijn geworden.”

Gebke: “Zijn we dan allemaal alcoholverslaafd?”

René: “Dat denk ik niet.”

Gebke: “Wanneer gaat een slechte gewoonte over in verslaving?”

Jessica: “Als je niet meer kunt stoppen en je omgeving tot last bent.”

Gebke: “Zou jouw leven als ex-alcoholverslaafde eenvoudiger worden als er geen alcohol meer geschonken wordt in cafés?”

Jessica:“Voor mij persoonlijk niet, denk ik. Die verslaving zit gewoon in mij. Er zijn dagen, nee, momenten, dat die op de gekste ogenblikken als een klap in mijn gezicht opduikt. Wat ik belangrijker vind, is dat de vijftien-, zestienjarigen van nu beseffen dat alcohol supergiftig is. Dat als ze maar door blijven zuipen, hun hersenen definitief beschadigd raken. Een minder vriendelijke alcoholmentaliteit kan daarbij helpen. Al die jaren hebben we als samenleving geld en aandacht gestopt in drugspreventie; het echte beest hebben we nooit in de bek gekeken. De overheid niet. Scholen niet. Ouders niet. Je moet echt ingrijpen als je kind laveloos thuiskomt. ‘Ah joh, een beetje rebels gedrag moet toch kunnen?’, zeggen veel ouders dan. Of: ‘Zolang hij het maar goed doet op school.’ Nee, als je kind vijftien tot twintig biertjes op een avond weg tankt, is er echt wel iets aan de hand.”

René: “Dan krijg je van die drama’s zoals met die Groningse student die onlangs dronken in het water viel en verdronk. Zo iemand drinkt zich in feite letterlijk dood. En hij is niet de enige. Elke tien seconden sterft iemand op aarde als gevolg van drankmisbruik. Dat is niet niets. We hebben het hier over een groot maatschappelijk probleem. Desondanks denken we nog steeds dat alcohol nodig is om het gezellig te hebben. Laatst nog ging een journalist van het AD een alcohol challenge aan. Die man moest naar een bruiloft en maakte zich druk over hoe hij die dag zonder drank door ging komen. Achteraf had hij het prima naar zijn zin gehad. Het doorbreken van de gewoonte is misschien wel het moeilijkst.”
“Tegelijkertijd, hoe moeilijk kan het zijn om te stoppen met drinken als dat met roken ook gelukt is? Let wel, in de jaren zeventig rookte negentig procent van alle mannen. Geen stof is zo verslavend als nicotine. Meer accijns op rookwaar, geen tabakreclames meer, het feit dat sigaretten minder makkelijk verkrijgbaar zijn en het verbod op roken in openbare ruimtes –alles bij elkaar heeft dat ervoor gezorgd dat nu nog maar een kwart van de Nederlanders rookt.”
“Deze aanpak is bewezen werkzaam, dus waarom zou je met alcohol niet hetzelfde doen? Luister, voor mij hoeft drank niet compleet uitgebannen te worden. Maar denk je nu werkelijk dat Nederland ongezelliger wordt als er geen wijn of bier meer verkrijgbaar is in cafés? Dat dachten we ook toen er niet meer gerookt mocht worden. Je kunt je toch niet meer voorstellen dat iemand in een restaurant naast je een sigaret opsteekt? Het is zelfs zo dat in films de slechterik vaak rookt. In de jaren vijftig was je een held als je rookte.”

Jessica: “Kortom, eigenlijk moet James Bond aan de Spa Rood.”

René: “Precies, als je dat voor elkaar krijgt, is het mission accomplished.”

Alcohol & …

Kanker

Kanker ontstaat vaak door schade aan ons erfelijk materiaal. Alcohol beschadigt niet alleen rechtstreeks het DNA, het zorgt ook dat je lichaam de schade moeilijker kan herstellen. Zo kan je immuunsysteem kankercellen minder goed opruimen als je gedronken hebt.

Je hart

Lange tijd is gedacht dat een beetje alcohol, met name rode wijn, wel goed voor je hart en vaten zou zijn. Daar komen wetenschappers van terug. Het blijkt dat alcohol, in welke vorm dan ook, de bloeddruk met wel veertig procent omhoog jaagt. En hoge bloeddruk is een risicofactor voor het ontstaan van hart- en vaataandoeningen. Daarnaast beschadigt drank – ook in kleinere hoeveelheden – de vaatwanden en daarmee stijgt de kans op een hartinfarct, hersenbloeding en bloedsomloopproblemen.

Je brein

Je hersenen zijn supergevoelig voor alcohol, ook als je allang de veertig voorbij bent. Als je alcohol drinkt, kan je brein geen nieuwe hersencellen aanmaken. Daarnaast doodt drank ook rechtstreeks hersencellen. Tot slot boet je brein in qua volume, zo valt op MRI-scans te zien, en dat geldt ook als je maar een beetje drinkt. Onderzoekers signaleren dat het effect van drank op je cognitieve vermogens lang doorwerkt en niet altijd met een paar uur of dagen verdwenen is.
Bron: Op je gezondheid?

Meer weten:

• STOP, Jessica Broekhuis, ISBN 978 90 449 75 482, € 18,99.
• Op je gezondheid?, René Kahn, ISBN  978 94 600 31 687, € 15,-