Je beste vriendin heeft jullie lunchafspraak afgezegd, je staat na het werk in de file en als je thuiskomt, is het huis een bende. De frustraties van de dag hopen zich op en de bom barst. Maar waarom schreeuw je eigenlijk als je boos bent?

Oerreactie

“Schreeuwen is een typische oerreactie”, aldus psycholoog Greetje Stomp. “Dieren vertonen ook agressief of boos gedrag wanneer ze zich bedreigd voelen. Dit komt uit een wat primitief gedeelte van de hersenen (de amygdala). Dit gedeelte stuurt emoties aan en verwerkt ze. Door stofjes zoals adrenaline, die vrijkomen als je boos bent, worden we aangespoord om in de ‘vechtstand’ te gaan. Je verheft je stem om het onrecht dat je is aangedaan recht te zetten of om controle uit te oefenen over de situatie.”

Signaalfunctie

“Boosheid is net als angst, verdriet en blijdschap een basisemotie. We ervaren de emotie als er iets gebeurt dat tegen onze verwachtingen, grenzen of waarden ingaat”, legt Stomp uit. “Het heeft een duidelijke signaalfunctie. Je geeft voor jezelf en anderen aan waar je grenzen liggen. Zonder boosheid laat je dingen toe die uiteindelijk voor stress en ongewenste situaties zorgen.”

Wees assertief

Langdurige boosheid zorgt juist voor een verhoogd stressniveau en put het lichaam uit. Als gevolg hiervan kun je vatbaarder worden voor lichamelijke en psychische problemen. Het is dus gezond om je boosheid te uiten, maar het is ook van belang op welke manier je dat doet. Agressiviteit, zoals schreeuwen, schelden en slaan, is niet effectief. “Als je je boosheid uit op een niet-constructieve manier, kun je juist bozer worden. Zeker wanneer het over zaken gaat waar je geen controle over hebt, zoals het verkeer of het gedrag van andere mensen. Je lontje wordt dan steeds korter. Terwijl je je een stuk beter voelt als je boosheid op een assertieve manier uit”, vertelt Stomp.

Goed boos

Hoe ben je assertief boos? Stomp: “Het lijkt wat voor de hand liggend, maar tel tot tien of neem een time-out, zo kun je de situatie van een afstand bekijken en reageer je minder impulsief. Benoem ook dat je ergens boos over bent, vaak kom je dan tot rust. Vergelijk het met iemand vertellen dat je zenuwachtig bent voor een presentatie. Je voelt je daarna rustiger, omdat je het niet hoeft te verbergen. Een andere manier is opschrijven waar je boos over bent, met welke verwachting of waarde dit te maken heeft en dan te bekijken of het realistisch is wat je van de ander verlangt. Als dit zo is, probeer dat dan op een rustige manier duidelijk te maken. Houd je doel voor ogen. De ander is veel meer geneigd je tegemoet te komen als je redelijk bent en openstaat voor de reactie van hem of haar.”
Feit: “Kinderen van ouders die veel schreeuwen of heel kritisch zijn worden op den duur agressiever en tonen regeloverschrijdend gedrag” – Amaranta de Haan, pedagoog

Tel tot tien

Hoe ga je om met iemand die boos is? Terug schreeuwen heeft vaak weinig nut. Het kan helpen om te laten weten dat je ziet dat de ander boos is. Op die manier erken je het gevoel, zonder dat je het meteen met diegene eens bent. Achter boosheid zit vaak een behoefte, probeer erachter te komen wat die behoefte is. Neem in ieder geval de ander serieus en wacht tot de boosheid weg is om jouw standpunt duidelijk te maken. 

Deskundige:

• Greetje Stomp, psycholoog bij Healthy Minds, Utrecht