Waarom zijn vrouwen sneller dronken dan mannen? Welk drankje kun je het best bestellen als je op de lijn let? En wat veroorzaakt een kater?
De feiten
Wat is alcohol?
De alcohol in alcoholische dranken is ethanol. Daarnaast kent de familie der alcoholen nog enkele extra giftige leden. Methanol bijvoorbeeld, waar spiritus soms mee aangelengd wordt, of propanol. Ethanol is de minst giftige variant en ontstaat door fermentatie van suikers en zetmeel.
Hoeveel drinken we?
De meest gedronken alcoholische dranken zijn wijn en bier. Jaarlijks drinken we gemiddeld per persoon zo’n 22 liter wijn en maar liefst 78 liter bier. Ter vergelijking: we drinken jaarlijks gemiddeld 21 liter mineraalwater, 102 liter frisdranken en 150 liter koffie per persoon.
Wie ontdekte het bier (en wie wijn en jenever)?
Archeologische vondsten die op bier brouwen duiden, voeren tot negenduizend jaar terug. De oude Egyptenaren (4000 voor Christus) gaven hun Farao’s handige thuisbrouwsetjes mee in hun graf. Pas in het antieke Griekenland kreeg wijn de status van godendrank en onder de Romeinen degradeerde bier tot drank voor plebs. Sterke drank als jenever kwam na de negende eeuw beschikbaar, toen een Arabische wetenschapper erin slaagde door middel van verdamping en condensatie (destillatie) het alcoholpercentage op te krikken.
Wat doet alcohol in je lijf?
Kloek, kloek, kloek. Hoelang erna zit de alcohol in je bloed?
Een kwart van de alcohol komt direct via de maagwand in je bloedbaan, de rest volgt kort daarop via de dunne darm. Het is een kwestie van minuten tot de alcohol in de hersenen doordringt. Over het afbreken van een standaard alcoholische consumptie – circa 10 gram alcohol – doet de lever één tot anderhalf uur. Over vier glazen dus vier tot zes uur.
Is alcohol drinken gezond?
Er zijn aanwijzingen dat de consumptie van één tot twee glazen alcohol de kans op een hartaanval licht doet afnemen. Daar staat tegenover dat de kans op kanker bij deze hoeveelheid licht toeneemt. Je kunt dus niet zeggen dat alcohol de gezondheid bevordert.
Overmatig alcoholgebruik is ronduit slecht. Het verhoogt de kans op hart- en vaatziekten, diabetes type 2, kanker en dementie.
Waarom krijg je na te veel drinken een kater?
De lever zet ethanol (alcohol) om in aceetaldehyde. Voor het centraal zenuwstelsel is het directe gevaar daarmee geweken, maar de katerellende begint nu pas. Aceetaldehyde is giftig en veroorzaakt onder meer hoofdpijn, misselijkheid en een versnelde hartslag. Pas als dit goedje is omgezet in azijnzuur, is het ergste leed geleden. Overigens speelt bij een kater meer mee: een verlaagde bloedsuikerspiegel, slaapgebrek en watertekort. Daarbij geeft de lever alcohol voorrang, waardoor het normale opruimwerk blijft liggen.
Welke drank is het beste voor de lijn?
Al googelend stuit je op de gekste verhalen. Onder de kop “Bier drinken maakt niet dik” streamt Viva.nl: “Het caloriegehalte is zelfs lager dan bij wijn.” Per honderd cc klopt dat, maar geen mens drinkt twee wijnglaasjes bier en spoelt de rest van het flesje door de gootsteen omdat hij aan de lijn denkt. Realistisch is het om een flesje pils als uitgangspunt te nemen: 144 kilocalorieën of 113 voor een standaardglas van 250 cc. Altijd nog minder dan zo’n lekker Belgisch biertje waar meer alcohol en suiker in zit: 192 calorietjes. Maar definitief meer dan een standaardglas droge witte wijn: 67 kcal. En dan heeft het Kenniscentrum Bier nog geluk dat het Voedingscentrum bij de rode wijn een zoete uitkoos: 82 kcal. Dus met de lente voor de deur is de volgende wijntip het proberen meer dan waard: doe een half glaasje van je favoriete droge witte wijn in een witbierglas en vul dat tot de rand met koud bronwater. Verrassend lekker en maar 34 calorieën. Proost!
Geen fabel: vrouwen zijn eerder dronken
Spieren hebben bij mannen een groter aandeel in het totale gewicht dan bij vrouwen. Spierweefsel bevat meer water dan vetweefsel en alcohol lost op in water. Hoe meer water een lichaam bevat, hoe meer verdund de alcohol in het bloed terechtkomt. Gemiddeld leidt dezelfde standaardconsumptie tot een alcoholpromillage van 0,2 bij mannen en 0,3 bij vrouwen. Hetzelfde principe verklaart waarom grote, gespierde mensen meer alcohol ‘aankunnen’.
Een leugentje om een biertje (of twee)
Rara, hoe kan dat? Het CBS rekende uit dat 74 procent van de vrouwen en 86 procent van de mannen weleens alcohol drinkt. Van deze groep zeggen de mannen dagelijks 1,6 glazen en de vrouwen 0,9 glas te drinken. Deze cijfers zijn lastig te rijmen met de totale alcoholconsumptie. Per hoofd van de bevolking drinken Nederlanders jaarlijks namelijk 7,6 liter pure alcohol. Gedeeld door het aantal dagen in een jaar levert dat 21 gram alcohol op en dat komt overeen met ruim twee glazen alcohol; baby’s en bejaarden meegeteld. Wellicht dat de ondervraagden uit heel grote glazen drinken.
Nederland telt 1,4 miljoen zware drinkers
Het Centraal Bureau voor de Statistiek rekent iemand tot ‘zware drinker’ als hij minimaal één dag per week minstens zes glazen drinkt. Volgens deze definitie telt Nederland 1,4 miljoen zware drinkers. Bijna zestien procent van de mannen valt in deze categorie, tegen iets meer dan drie procent van de vrouwen.
Het aantal zware drinkers daalt
Onder jonge mannen en vrouwen (18-25 jaar) bevinden zich de meeste zware drinkers; dertig procent van de jonge mannen en twaalf procent van de jonge vrouwen dronk vorig jaar minstens één dag per week zes glazen of meer. Het aantal zware drinkers daalt trouwens wel. In 2001 was het nog veertien procent van alle mensen van twaalf jaar en ouder, in 2011 lag dit percentage op negen procent.
Alcohol en zwangerschap
Alcohol slechter dan drugs
Wim van Dalen van het Nederlands Instituut voor Alcoholbeleid: “Alcohol en de afbraakproducten van alcohol verstoren de stofwisseling op celniveau en bedreigen alle organen. In vergelijking tot drugsbaby’s zijn alcoholbaby’s slechter af. Drugsbaby’s hebben een groeiachterstand, voor fas-baby’s (foetaal alcoholsyndroom) dreigen ook afwijkingen aan het gezicht, de hersenen en/of organen.”
Waarschuwing op de fles
In Frankrijk staat er op het etiket van alcoholische dranken een waarschuwing tegen alcohol tijdens de zwangerschap. Naar verluidt gaat Nederland Frankrijks voorbeeld volgen. Wat helemaal geen kwaad kan sinds bekend is dat er geen veilige ondergrens bestaat voor het gebruik van alcohol tijdens de zwangerschap. Eén enkel glaasje kan de ontwikkeling van de baby al negatief beïnvloeden.
Volgens de Gezondheidsraad (uit 2005) blijkt 25 tot veertig procent van de zwangere vrouwen weleens alcohol te gebruiken. Onderzoek uit latere jaren bevestigt dat beeld.
Een gewaarschuwd vrouw telt voor twee
95 procent van de verloskundigen wijst zwangere vrouwen op de gevaren van alcoholgebruik tijdens hun zwangerschap. Van de gynaecologen doet slechts 61 procent dit. De huisartsen komen nauwelijks beter uit de bus: slechts 64 procent wijst vrouwen op de noodzaak van een totaal alcoholvrije zwangerschap.
Korte quiz over alcohol
1. Wat is waar?
A Pils is geen bier
B Pils komt uit de stad Pilzen
Antwoord:
2. B Pils komt uit de stad Pilzen
Pils is altijd bier, maar andersom niet. De stad Pilzen gaf haar naam aan een methode van brouwen waarbij het gekookte mengsel van mout en hop (wort) onder lage temperaturen vergist wordt. Door die lage temperatuur verloopt het proces rustiger en zakt de gist naar de bodem, de zogeheten ondergisting. Pils is een ondergistend bier, gebrouwen van gerst(emout) en lichtgekleurde hop, én gefilterd. Daardoor is pils helder en lichtgeel.
2.Wat hoort niet in het rijtje thuis?
A Grappa
B Slivovitsj
C Cognac
D Vodka
Antwoord:
2. D Vodka
Ze vallen allemaal in de categorie ‘buitenlands gedestilleerd’. Alleen vodka is een graandestillaat. De andere zijn uit fruit gestookt. Cognac en Grappa uit druiven en Slivovitsj uit pruimen.
3. Is witbier wit?
A Ja
B Nee
Antwoord:
3. B Witbier is niet altijd wit
Op een Duits terras moet je kiezen: lichte Weizen of donkere Weizen. Het Nederlandse witbier is niet witter dan andere bieren waarvan de hop niet zwartgebrand is of waaraan geen karamel is toegevoegd. Vermoedelijk dankt witbier de naam aan het graan waar het gebrouwen is: tarwe. Dat heet in het Duits ‘Weizen’ en in het oud-Nederlands ‘weit’.
4. Aziaten worden sneller dronken
A Waar
B Niet waar
Antwoord:
4. B Aziaten worden niet sneller dronken
Wel is het zo dat veel Aziaten te weinig van het ALDH-enzym aanmaken, waarmee de lever aceetaldehyde omzet in azijnzuur. Zij worden al van een klein beetje alcohol ziek en drinken dus maar liever niet. Disulfiram in anti-alcoholmedicijnen werkt op dezelfde manier. Wie zich afvraagt hoe het toch mogelijk is dat een groepje Japanse mannen al na het eerste biertje collectief ontremd raakt, kan de verklaring beter zoeken in groepsgedrag en het placebo-effect. Onderzoek onder blanke proefpersonen liet in de placebogroep precies dezelfde mate van ontremming zien als de proefpersonen die twee alcoholische consumpties achter de kiezen hadden.
5. Welke organisatie is géén initiatief van de alcoholbranche?
A Stichting Alcohol Research
B Stichting Verantwoord Alcoholgebruik
C Nederlands Instituut voor Alcoholbeleid
D Kennisinstituut Bier
Antwoord:
5. C Het Nederlands Instituut voor Alcoholbeleid
Deze stichting begon in 1994 onder de naam Stichting Alcoholpreventie en verspreidt op internet (www.stap.nl) bijna dagelijks wetenschappelijk nieuws rondom alcohol.